Gaumata: berrikuspenen arteko aldeak

'''Gaumata'''<ref name= Euskaltzaindia>{{Euskaltzaindia175|orrialdea=6}}</ref> ({{lang-peo|𐎥𐎢𐎶𐎠𐎫}}<ref>{{erreferentzia|abizena1=Akbarzadeh|izena1=D.|izena2=A. |abizena2=Yahyanezhad|izenburua=The Behistun Inscriptions (Old Persian Texts)|argitaletxea=Khaneye-Farhikhtagan-e Honarhaye Sonati|urtea=2006|isbn=964-8499-05-5|orrialdea=60}}</ref> ''Gaumāta''), [[Dario I.a]]ren aginduz eginiko [[Behistungo inskripzioa]]ren arabera, [[K. a. 520ko hamarkada|K. a. 522]] inguruan, [[Media]]n, [[Kanbises II.a]]ren aurka matxinatu zen mediar azti bat zen, Kanbises [[Egipto]]n zegoen bitartean, [[Esmerdis]] zela sinestaraziz, Kanbisesen hildako anaia. Kanbises, matxinada zanpatzeko itzultzen ari zela hil zen, eta Gaumatak, hau Dario I.ak [[K. a. 520ko hamarkada|K. a. 521eko]] urrian hil zuen arte gobernatu zuen.

Kanbises Egiptoko kanpainan [[K. a. 520ko hamarkada|K. a. 522an]] hil zenean, [[Akemenestar Inperioa|Persiar Inperioan]] ziurgabetasun garai bat nagusitu zen. Kanbises hil baino pixkatpixka bat lehenago, bere anaia Bardiyak (Esmerdis [[greziera]]z) bere burua errege izendatu zuen [[Iran]]en, eta, bere aurrean, tronua konkistatzea lortu zuten Dario I.a buru zuten nobleen matxinada bat gertatu zen. Arazoa, idatzizko iturriek ematen duten informazioatikinformaziotik sortzen da, bereziki bitik: Behistungo inskripzioa (XI.etik XIII.erartekoera arteko zutabeak), Dario I.ak idatzarazi zuena, eta Herodotok, gertaera hauei buruz kontatzen duena. Bi idazkietan, Bardiya izeneko pertsonaia hau, aurretik, ezkutuan hila izan zen Kanbisesen anaiaren nortasuna ordezkatu zuen Gaumata izeneko azti bat bezala aurkezten da. Honela, Darioren ekintzak, erabateko legitimitatea lortzen du, Inperioan persiarren nagusitasuna arriskuan jartzen duen mediar usurpatzaile baten aurkako altxamendu legitimo bat baitzen. Gaumata izeneko gobernari honen erregealdiak, ordena ekonomiko, sozial eta erlijiosoan aldaketak suposatu zituen. Zentzu honetan, Behistungo idazkunak kontatzen duenaren arabera, dirudienez, aztia, tokiko gurtzak ezabatzen saiatu zen, jainko nagusi bat sartzeko, beharbada, [[Ahura Mazda]].