Amperemetro: berrikuspenen arteko aldeak

[[Fitxategi:Ammeter.png|200px|thumbnail|eskuinera|AmperemetroarenAnperemetroaren [[ikur elektroniko]]a.]]

[[Fitxategi:381070-A.jpg|200px|thumbnail|eskuinera|[[Korronte zuzen]]a eta [[korronte alterno]]a neurtu ditzakeen amperemetroaanperemetroa.]]

'''AmperemetroaAnperemetroa''' [[zirkuitu elektriko]] bateko puntu batetik igarotzen den korronte edo [[intentsitate elektriko]]a neurtzen duen gailu bat da. Izena intentsitate elektrikoa neurtzen duen [[Neurri-unitate|unitatetik]] -[[Anpere]]a- datorkio. Korronte txikiagoak neurtzen dituzten gailuak, milianpere edo mikroanpere mailakoak, '''milianperemetro''' eta '''mikroanperemetro''' izenak harten dituzte, hurrenez hurren.

Funtsean, '''amperemetroanperemetro analogiko''' bat [[galbanometro]] bat da -korronte txikiak neurtzen dituen gailua-, neurketa maila egokitzeko [[shunt erresistentzia]] bat [[paraleloko zirkuitu|paraleloan]] daukana. Hainbat ''shunt'' erresistentzia erabiliz, hainbat neurketa maila dituen amperemetroaanperemetroa lortzen da.

'''AmperemetroAnperemetro digitaletan''' neurtu beharreko korrontea [[Erresistentzia (osagaia)|erresistentzia]] batetik pasatzen da, eta

Neurketa egiteko korronteak amperemetroaanperemetroa zeharkatu behar du. Beraz amperemetroaanperemetroa korrontea neurtu nahi den zirkuituko puntuan [[Serieko zirkuitua|seriean]] konektatzen da. Ondorioz, amperemetroekanperemetroek barne-erresistentzia oso txikia daukate, [[ohm]] bat baino gutxiagokoa, zirkuitu baten konektatzerakoan korronte neurgailuak berak ez dezan korrontea txikiagotu.

Korrontea neurtu beharreko zirkuitua ezin denean eten, neurketa egiteko [[pintza amperimetrikoanperimetriko]]ak erabiltzen dira. Gailu hauek korrontea neurtzeko beronek sortzen duen [[eremu magnetiko]]a neurtzen dute.

== AmperemetroAnperemetro motak ==

[[Fitxategi:Amperemeter hg.jpg|220px|thumbnail|eskuinera|Demostraziorako burdina mugikordun amperemetroaanperemetroa]]

[[Fitxategi:Ammeter from New York Terminal Service Plant, 250 West Thirty-first Street 351263pv.jpg|220px|thumbnail|eskuinera|AmperemetroAnperemetro zahar bat]]

[[Fitxategi:Zero-Center Ammeter.JPG|220px|thumbnail|Erdiko-zerodun amperemetroaanperemetroa]]

[[Fitxategi:AmmeterPC.jpg|220px|thumbnail|Burdina mugikorreko amperemetroanperemetro zahar bat]]

D'Arsonval-en [[galbanometro]]a '''bobina mugikorreko''' amperemetroaanperemetroa da. Deflexio [[Magnetismo|magnetikoa]] erabiltzen du: [[eremu magnetiko]] baten barnean dagoen bobina batetik korronte elektriko bat pasatzean bobina hori mugitu egiten da. Tresna honen bertsio modernoa [[Edward Weston]]ek garatu zuen, eta malguki kiribildu bi erabiltzen ditu indar berreskuratzailea lortzeko. Burdinazko nukleo eta iman polo permanenteen artean dagoen aire tarte uniformeagatik deflexioa korrontearekiko linealki proportzionala da. Neurgailu hauek eskala linealak dituzte. Neurgailuaren mugimendu basikoek 25 mikroanperetako korronteetatik hasita 10 milianperetako korronteetarainko eskala-osoa eduki dezakete.<ref name="Spitzer72">{{en}} Frank Spitzer and Barry Howarth, Principles of Modern Instrumentation, Holt, Rinehart and Winston, New York, 1972, ISBN 0-03-080208-3 chapter 11</ref>

Eremu magnetikoa polarizatua izaterakoan, neurgailuaren orratza kontrako norantzetan mugitzen da korrontearen norabide bakoitzean. Beraz korronte zuzeneko amperemetroaanperemetroa nola konektatzen den kontutan hartu behar da. Gehinak terminale positiboa markatuta daukate, baina batzuk erdiko-zero mekanismoak dituzte (hauetan orratza eskalaren erdian dago eta malgukiek norantza bietan egin dezaketa lan), eta norantza bietako korronteak neurtu ditzakete. Bobina mugikorreko neurgailuak bertatik igarotzen den batazbesteko korrontea neurtzen du (korrontearen frekuentzia anperemetroaren erantzuna baino azkarragoa bada), zeina korronte alternoan zero den. Arrazoi honegatik bobina mugikorreko neurgailuek korronte zuzenerako bakarrik balio dute.

Neurgailuaren mugimendu mota hau oso arrunta da bai amperemetroetananperemetroetan zein bere eratorrietan, [[voltmetro]] eta [[ohmmetro]]etan. Azken hamarkadetan hauen erabilpena gutxiagotu egin den arren, oinarrizko mugimendu mota hau bere garaian estandarra izan zen makinaria elektrikoarekin zerikusia daukan edozein bistaratze analogikotan.

Iman mugikorreko amperemetroekanperemetroek bobina mugikorrekoen printzipio berberarekin funtzionatzen dute oinarrian, aldea bobina kaxan muntatuta dagoela, eta orratza iman mugikorrarekin batera mugitzen dela da. Iman mugikorreko amperemetroekanperemetroek bobina mugikorrekoek baino korronte haundiagoak jasan ditzakete, askotan hainbat hamarka anpere, bobina hari sendoagoarekin egin daitekeelako eta korrontea ez delako malgukietatik pasatu behar. Izan ere, mota honetako amperemetroanperemetro batzuek ez dute malgukirik, berreskuratze indarra iman egonkor finko baten bidez lortzen dutelarik.

=== AmperemetroAnperemetro elektrodinamikoak ===

AmperemetroAnperemetro elektrodinamikoek [[elektroiman]] bat erabiltzen dute d'Arsonval motakoek erabiltzen duten iman finkoaren ordez. Hau da, bobina bi dituzte, bat finkoa eta beste mugikorra. Gailu hauek bai korronte [[Korronte zuzen|zuzen]] eta [[korronte alterno|alterno]]arekin funtzionatu dezakete, <ref name="Spitzer72"/> eta korronte alternoan [[korronte efikaz]]a erakusten dute.

Burdina mugikorreko amperemetroekanperemetroek bobina finko batek sortutako indar elektromagnetikoaren eraginez mugitzen den [[burdina]] zati bat erabiltzen dute. Bobina mugirrekoen aldean, zeinak korronte zuzena bakarrik neurtzen dituten, neurgailu hauek bai korronte [[Korronte zuzen|zuzen]] eta [[korronte alterno|alterno]]arekin funtzionatu dezakete.

Bobina mugikorreko amperemetroaanperemetroa [[Friedrich Drexler]] ingeniari [[Austria]]rrak asmatu zuen 1884an.

Hari berozko amperemetroetananperemetroetan korrontea hari batetik pasatzen da, zeina berotzen den neurrian zabaldu egiten den. Neurgailu hauek erantzun geldoa eta zehaztasun txikia daukaten arren, batzutan irrati-maiztasuneko korronteak neurtzeko erabili ziren.<ref name=Spitzer72/></ref> Hauek ere korronte alternoan balio efikaza neurtzen dute.

=== AmperemetroAnperemetro digitalak ===

AmperemetroAnperemetro analogikoa beste neurgailu batzuen oinarritzat erabili izan zen era berean -tartean [[voltmetro]] eta [[ohmmetro]]ak-, amperemetroanperemetro digitalaren oinarria voltmetro digitala da, eta beste neurgailu digital batzuk ere voltmetro digitalean oinarritzen dira.

AmperemetroAnperemetro digitalek shunt erresistentzia bat erabiltzen dute korronte fluxuaren tentsio proportzional bat lortzeko. Tentsio hau voltmetro digital batekin neurtzen da, [[bihurgailu analogiko/digital]] (ADC) baten bitartez. Gailu hauek orokorrean [[korronte efikaz]]a uhin [[sinusoide|sinusoidaletan]] bakarrik kalkulatzeko kalibratuak daude.

'''AmperemetroAnperemetro integratzaile''' izena duten gailu sorta bat ere badago.<ref>http://www-project.slac.stanford.edu/lc/local/notes/dr/Wiggler/Wigrad_BK.pdf</ref><ref>http://dit.upc.es/lpdntt/biblio/BREUS/LEE97a.pdf</ref> AmperemetroAnperemetro hauetan denboran zehar korronteen batuketa egiten da, emaitzatzat korronte eta denboraren biderketa lortzen delarik, zeina korronte horrekin emandako energiaren proportzionala den. Hauek energia kopuru neurgailuetan (watt-ordu neurgailuak) edo [[bateria]] edo [[Kondentsadore elektriko|kondentsadore]]en karga estimatzeko erabili daitezke.

== Bobina mugikorreko amperemetroarenanperemetroaren oinarri teorikoa ==

Neurketa maila desberdinak -eskala-fondo desberdinak- lortzeko ''shunt'' erresistentzia bi edo gehiago erabiltzen dira. Anperemetroak [[Konmutadore (elektrizitatea)|konmutadore]] bat izango du neurketa-maila bakoitzarentzat, dagokion <math>{R_S}</math> erresistentzia hautatuko duena. Adibidez, 10 miliamperemilianpere, 100 miliamperemilianpere eta 1 amperekoanpereko eskalak dituen amperemetroakanperemetroak balio egokidun hiru <math>{R_S}</math> erresistentzien hartean hautatzeko konmutagailua izango du. Korronte haundietarako -10 anpere edo haundiagoak adibidez- amperemetroakanperemetroak [[Borne (elektroteknia)|borne]] independienteak izaten ditu, [[fusible]] batekin babestuta.

Ekuazio honekin, kanpoko zirkuituan <math>I</math> miliamperekomilianpereko korrontea dagoenean, galbanometrotik <math>I_i</math> miliamperekomilianpereko korrontea pasatzeko behar den <math>R_s</math> balioa kalkulatzen da.

[[Fitxategi:Amperímetro.png|220px|thumbnail|eskuinera|AmperemetroAnperemetro baten konexioa [[zirkuitu elektriko|zirkuitu]] baten]]

'''AmperemetroAnperemetro''' gehienak neurtu nahi den korrontea daraman zirkuituan [[Serieko zirkuitu|serie]]an konektatzen dira -korronte txikiak neurtu behar dituztenean-, edo shunt erresistentziarekin batera zirkuituan seriean konektatzen dira -shunt erresistentzia eta amperemetroaanperemetroa [[paraleloko zirkuitu|paralelo]]an, bi hauek zirkuitu barruan seriean, ikus irudia-. Kasu bietan, korrontea neurgailutik edo (gehienbat) bere shunt erresistentziatik igarotzen da. AmperemetroakAnperemetroak ez dira zuzenean tentsio iturri batera konektatu behar, barne-erresistentzia oso txikia bait dute eta korronte haundiegia igaroko litzateke. AmperemetroakAnperemetroak bere terminaletan tentsio-jauskera txikiak edukitzeko diseinatuak daude, volt bat baino asko txikiagoak; amperemetroakanperemetroak zirkuituan sortzen duen galerari bere zirkuituko "karga" (''"burden"'') deitzen zaio.

'''Weston-motako amperemetroekanperemetroek''' miliampereakmilianpereak bakarrik neurtu ditzakete asko jota, malguki eta bobinek korronte mugatuak bakarrik eraman ditzaketelako. Korronte haundiagoak neurtzeko, [[Shunt erresistentzia|shunt]] izeneko [[Erresistentzia elektriko|erresistentzia]] bat amperemetroarekinanperemetroarekin paraleloan jartzen da. Shuntaren erresistentziaren balioa zenbaki osoetatik miliohmen tartean egon daiteke. Ia korronte osoa shuntetik igarotzen da, eta parte txiki bat bakarrik neurgailutik. Honela neurgailuarekin korronte haundiak neurtu daitezke. Tradizionalki, shunt batekin erabiltzen den neurgailuak 50&nbsp;mV-eko eskala osoko deflexioa izan du, eta ondorioz shuntak eskala-osoan 50 mV-eko tentsio-jauskera edukitzeko kalkulatzen dira.

'''Erdiko-zerodun amperemetroakanperemetroak''' polaritate bietako korronteak neurtu behar direnean erabiltzen dira, ekipamendu industrial eta zientifkoetan ohiko beharrizanak. Erdiko-zerodun amperemetroakanperemetroak [[bateria|bateriekin]] ere serien jartzen dira. Erabilpen honetan, bateria kargatzerakoan orratza alde baterantz mugitzen da -normalean eskuinera-, eta deskargatzerakoan beste alderantz. Automobil eta kamioietan korrontea neurtzen duen erdiko-zerodun amperemeroanperemetro mota berezi batek orratza mugitzen duen iman mugikor bat dauka, eta beste iman finko bat korronterik ez dagoenean orratza erdian mantentzeko. Korrontea daraman hariaren inguruko eremu magnetikoak iman mugikorraren deflexioa sortzen du.

AmperemetroarenAnperemetroaren shuntak erresistentzia balio oso txikia duenez, hanka-sartzez amperemetroaanperemetroa tentsio iturri batekin paraleloan konektatzeak zirkuitulaburra sortuko du, kasurik onenean fusible erreko delarik, neurgailua eta hariak kaltetu daitezkeelarik, eta erabiltzailea ere zauritu daitekeelarik.

Korronte alternoko zirkuituetan, korronte transformadore batek [[eroale elektriko|eroale]] baten inguruko eremu magnetikoa korronte alterno txiki baten bihurtuko du, tipikoki 1&nbsp;A edo 5&nbsp;A eskalako korronte maximorako, zeina neurgailuak errez neurtuko duen. Era berean, KA/KZ kontaktu gabeko amperemetroanperemetro zehatzak [[Hall efektu]]ko eremu magnetikoko sentsoreak erabiliz fabrikatu dira. [[Pintza amperimetrikoanperimetriko]] eramangarria ohiko tresna bat da ekipamendu industrial eta komertzial elektrikoaren mantenimendu lanetan. Tresna honen pintza momentu baten hari baten inguruan ezartzen da korrontea neurtzeko. Mota berri batzuk zunda magnetiko paralelo pare bat dituzte, eroalearen alde bietan jartzen direlarik.