23:26, 8 ekaina 2015ko berrikusketa aldatu Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.189 edits tNo edit summary ← Aurreko ezberdintasuna		17:01, 12 ekaina 2015ko berrikusketa aldatu desegin Xirkan (eztabaida \| ekarpenak) 42.189 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
20. lerroa: \| datu gehigarriak = }} '''Safo''' ([[antzinako greziera]]z: Σαπφώ, ''Psappho''; [[Lesbos]], [[K. a. 630]]-[[K. a. 612\|612]] bitartean - [[K. a. 570]] aldean) [[Antzinako Grezia\|greziar]] olerkaria izan zen. Saforen poesian sentimenduak dira osagai nagusiak, eta maitasuna eta edertasuna dira lantzen dituen gai ia bakarrak. Haren artea iluna, eta batez ere, egiazalea da. Bere lanetan ez dago ia deskripziorik; txoriak, loreak edo ilargia aipatzea nahikoa da giro poetikoa sortzeko. Safo homosexuala omen zen -neskei eskainiak dira maitasunezko poemak-; hala, Lesbosetik dator [[lesbiana]] hitza. == Bizitza == Gauza gutxi dakigu Saforen bizitzari buruz, zeinaren 650 bertso bakarrik gordetzen diren. [[Asia Txiki]]ko itsasbazterraren ondoko [[Lesbos]] uhartean sortu zen, [[K. a. 620]] aldean, eskualdean kultura loraldi handia izan zen garaian. Jaiotiria [[Mitilene]] edo Eresos izan zitekeela uste da<ref name="poetryf">{{erreferentzia\|izena= \|abizena= \|url= http://www.poetryfoundation.org/bio/sappho \|izenburua= ''Sappho'' \|bilduma= \|argitaletxea= Poetryfoundation.org}}</ref>. Familia aristrokrata bateko alaba zen, eta uharteko politikagintzan parte hartu zuen. [[Sizilia]]ra erbesteratu zuten [[K. a. 593]]an [[Pitako Mitilenekoa\|Pitako]] [[tirano]]ari egin zizkion kritikengatik. Lesbosa itzuli zenean dantza, musika eta gimnasia ere irakasten zen literatura eskola bat sortu zuen, ''Musen Zerbitzarien Etxea'' izenekoa, neskez osatua. Han, besteak beste, poesia errezitatzen, abesten eta lorezko koroak eta zintzilikariak egiten ikasten zuten. Neska haietako batzuekin zituen harremanak nabariak dira bere bertsoetan, eta eskandalugarriak gertatu ziren antzinatean. Hala, Lesbosetik dator [[lesbiana]] hitza homosexualitate femeninoa izendatzeko. Gauza gutxi dakigu Safori buruz, zeinaren 650 bertso bakarrik gordetzen diren. Lesbosen bizi izan zen bizi guztian, [[Sizilia]]n errefuxiatua egon zen denbora labur bat ezik. Gazte aristokraten maisu bezala jarduten zuen, berain ezkontza eta gizonentzako prestatuz. Leukadeko harritik itsasora botaz bere buruaz beste egin zuela uste da, Faon marinelarekin maiteminduta. Berak idatzitako poema batetik, Safo eta Faonen elezaharra sortu zen: Faon Lesbosko mutil eder bat zen, [[Afrodita]] jainkosa bera maitemindu zuena. Safo ere liluraturik gelditu zen gazte haren edertasunarekin, eta behin eta berriz saiatu zen hura bereganatzen. Arrakastarik izan ez zuenez gero, [[Leucade]]ko itsasmuinora igo eta bere burua itsasora bota zuen<ref>{{erreferentzia\|izena=Anabella \|abizena= Squiripa\|url= http://sobregrecia.com/2009/12/29/la-leyenda-de-faon-y-safo/ \|izenburua= ''La leyenda de Faón y Safo'' \|bilduma= \|argitaletxea= Sobregrecia.com}}</ref>. [[Ovidio]]k, latindar poetak, ezagutzera eman zuen elezahar hau. [[XIX. mende]]ko margolariek ere, oso gogokoa izan zuten Saforen irudi erromantiko hau, ile luzearekin eta harkaitzean bermatua. ~~Benetako datu gutxi daude Safori buruz, bere obraz poemak eta beste idatzitako testuetatik ateratako zatiak besterik ez, papirotatik nahiz beste dokumentutatik aterata.~~ Bere bizitza guztia Lesbosen bizi zuen, Asia txikiko kostaren ondoko irla batean, kontuan izan gabe denbora batez Siziliara erbesteratuta izan zela 593k.a. urtean, aristokratekin arazoak eduki zituen eta borrokan aritu ziten, bere familiakoak oligarkia lokalekoak zirelako. Bere amodioko kontuak poemetan zurrumurruak, berri faltsuak eta esamesak sortu zituzten bere bizitzari buruz. Bere poemak antzinatik ondo hartuak izan ziren, errezitatu eta V.k.a. ezagutzen ziren. Erroman ere latindar poetak saforen obrak maitatzen zituzten. Poesia ospetsua zen, horregatik, Erroman ere poetaren bustoak zeuden (Zizeronen diskurtso batean, Verres akusatzen zuen Saforen busto bat lapurtzeagatik). Poeta itzuliena eta imitatuena izan daiteke garaia klasiko osokoa. == Olerkigintza == Poetisa ziurrenik aristokrata gazteen maisu bezala izan zen, beren ezkontzetarako prestatzen. Erakusten zuen lekua Thíasos bezala ezagutzen zen. Hor poesia errezitatzea ikasten zuten, kantatzea, lorez egindako koroak eta zintzilikariak egitea etab. Bere poemetatik jakin daiteke Safo bere ikasleetaz maitemintzen zela eta horietako askorekin amodiozko kontuetan ibiltzen zela. Ekintza hauengatik emakumeen arteko amodioaren defendatzaile burua izatea pasa zen. Safok bederatzi poesia bilduma idatzi zituen, baina 650 bat bertso baizik ez dira gorde. Poesia haiek ospe handia izan zuten bere garaian eta Catulo, Horazio eta Ovidiok itzuli zituzten, besteak beste. Amodioari eta izadiko edertasunei opatutako poemak idatzi zituen, eta neurri berriak sortu zituen; horietako batek (safikoak) bere izena du. Kondairak kontatzen du, poetaren poema batetik ateratako pusketa batetik Faon izendatzen duela (gizon oso hederá, zein Afrodita jainkosa bera maitemindu zen, mitoaren arabera) Leucade harritik bere burua bota zuela (harri hortatik maiteminduak bere buruaz beste egiten zuten) itsasoan bukatzeko, bere maitasuna Faonengan ez zuenean egokituta ikusi. Gaia poeta latindarrek hartu zuten, Ovidio ezaguna egin zuen. XIX mendeko margolariak asko maite zuten eta Safori buruz oso bisio erromantikoa egiten zuten, ile luzeko emakumea harri batean sostengatzen zela. ~~Safo, pere aberkide Alceorekin, antzinako greziako poesia lirikoko poeta hoberenak kontsideratzen dira. Gainera bi hauek poema lesbianoak idatzi zituzten bakarrak izan ziren.~~ Bere obratik, ematen zuenez bederatzi tomoz eta gai ezberdinaz egina zegoena, adibide batzuk gorde dira eta lirika popular izan zitekeen epitalamio batzuetan, ezkontza kantuak gero nobioaren lagunen kanta popular bezala hartuak izan zirela eta nobiarena, baina ezkontzan inprobisatuak izango zirenak. Kanta hauek beste poemetatik ezberdintzen ziren, intimoagoak ziren eta landuagoak, horientzako erritmo berezi eta métrica berria sortu zuen, estrofa safika izatera pasa zen. 41 ⟶ 39 lerroa: Bere poema ospetsuenak, eta ezagunenak, deskribatzen duenean eso esan dezakegu “síntomas de la enfermedad del enamoramiento”, unibertsal eta maiteminduta dagoen edozeini eskainita, baita ere beste zati batean non esaten duen ez dagoela mundu miragarriagorik batek maitatzen duen munduarena baino. == Erreferentziak == {{ lur \| data=2015/06/03}} {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo loturak ==

Safo: berrikuspenen arteko aldeak