Gaztelania: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
No edit summary
5. lerroa:
| estatuak = [[Euskal Herria]], [[Argentina]], [[Bolivia]], [[Txile]], [[Kolonbia]], [[Costa Rica]], [[Kuba]], [[Dominikar Errepublika]], [[Ekuador]], [[Ekuatore Ginea]], [[Espainia]], [[Guatemala]], [[Honduras]], [[Mexiko]], [[Nikaragua]], [[Panama]], [[Paraguai]], [[Peru]], [[Puerto Rico]], [[El Salvador]], [[Uruguai]], [[Venezuela]] <small>talde esanguratsuak non: [[Andorra]], [[Aruba]], [[Belize]], [[Brasil]], [[Kanada]], [[Gibraltar]], [[Israel]], [[Maroko]], [[Holandarren Antillak|Holandar Antillak]], [[Trinidad eta Tobago]], [[Ameriketako Estatu Batuak]], [[Filipinak]]
| eskualdea = [[Europa]]ko gune batzuk, [[Erdialdeko Amerika]]ko eta [[Hego Amerika]]ko gehiengoa, [[Ipar Amerika]]ko gune batzuk eta [[karibe (argipena)|karibea]]; baita immigrante taldeak kontinente guztietan
| hiztunak = 400407 milioi, [[lehen hizkuntzatzathizkuntza]]tzat;<ref 500name=Parkvall2010>Mikael milioiParkvall, lehen«Världens edo100 största språk 2010» (munduko 100 hizkuntza handienak, 2010ean), in ''Nationalencyklopedin''.</ref> beste 90 milioi, bigarren hizkuntzatzat
| rankina = 2
| 1 familia = [[Indoeuropar hizkuntzak|Indoeuroparra]]
24. lerroa:
'''Gaztelania''' edo '''espainiera'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}. [[Euskaltzaindia]]k [[Hiztegi Batua]]n izen biak onartzen ditu. [[Sinonimo]]ak dira. '''Gaztelera''' hitza onartu arren, '''gaztelania''' hobesten du.</ref> ({{lang|es|''castellano, español''}}) [[hizkuntza erromantzeak|hizkuntza erromantze]] bat da, iberiar taldekoa. Erdi Aroko [[Gaztelako Erresuma]]n sortu zen, [[latin]] arruntak bertako hizkuntzekin izandako ukipen-egoeraren ondorioz. Horrela bada, espainierak [[euskara]]ren hainbat ezaugarri fonetiko bereganatu ditu (bost bokaleko sistema, hasierako ''f''-a galtzea...).
 
[[Mundu]]an 500507 milioi pertsonak [[lehen hizkuntza|ama hizkuntza]] dute.<ref name=Parkvall2010/> [[Espainia]] eta [[Latinoamerika]]ren ia estatu guztietan hizkuntza ofiziala da. Ama hizkuntza moduan munduko [[bigarren hizkuntza]] erabiliena da, [[txinera]]ren atzetik. Bigarren hizkuntzatzat dutenak ere kontuan hartuzhartuta (guztira 600 milioi pertsona), munduko laugarren hizkuntza da,: txinera, [[ingeles]]a eta [[hindi]]arena atzetikditu aurretik.
 
== Gaztelaniaren lurralde eremua ==
227. lerroa:
[[Errekonkista]]ren garaian, [[Iberiar penintsula|Iberiar Penintsulan]] zehar hedatu zen [[Gaztelako Erresuma]] bera hedatu ahala. [[Kontsonante]]en birdoitze baten ondoren, egungo egitura sortu zuen.<ref>{{erreferentzia|abizena= Cano |izena= Rafael |izenburua= Historia de la lengua española|lekua= Bartzelona |argitaletxea= Ariel Lingüística |urtea= 2005}}</ref> [[XVI. mendea|XVI. mendetik]] aurrera [[Espainiar Inperioa]] [[Amerika|Ameriketara]] eta [[Asia]]ra hedatzean, gaztelania ere zabaldu zen. Hastapenean bertako hizkuntzak errespetatu baziren ere, [[XVIII. mendea|XVIII. mendetik]] aurrera gaztelaniaren erabilpena inposatuz joan zen. [[XIX. mendea]]n Ameriketako herrialdeek independentzia lortu zutenean, elite berriek gaztelania areago zabaldu zuten nazioaren batasuna indartzearren.
 
Gaztelaniaren lehenengo gramatika [[1492]]ko da, [[Antonio de Nebrija]]k idatzia, [[Europa]]ko hizkuntza moderno baterako egin zen lehena. Hizkuntzaren Errege- Akademia [[1713]]an sortu zen, "gaztelaniaren hitzak eta esapideak erarik zuzenenean, dotoreneandotoreenean eta garbienean finkatzeko".
 
Egungo egoerari dagokionez, gaztelania 21 herrialdetan da hizkuntza ofiziala, hiru kontinentetan (Europan: [[Espainia]]n,; [[Afrika]]n: [[Ekuatore Ginea]]n; eta gainerakoak, Amerikan). Mundu osoan 329407 milioi lagun mintzatzenmintzo dira gaztelaniaz ama[[lehen hizkuntza gisa]]tzat.<ref name=Parkvall2010/>
 
== Ikus, gainera ==
* [[Gaztelaniazko literatura]].
* [[Espainiako hizkuntzak]]
* [[Euskal Herriko hizkuntzak]]
* [[Espainiar kreolerak]]