Euskal dantzak: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
zuzenketa egin dut
ez da «Eltziego dantza», baizik eta «Eltziegoko dantzak», hango udalaren webguneak erakusten duenez
27. lerroa:
Hurrengo bi zatiak joko-dantzak dira. Lehenbizikoa [[Orbaizeta|Orbaitzetako]] Goikoa baserrian jasoa, Almirantearena jaunari (1977an, 76 urte zituelarik). Bigarrena ere Aita Donostiak jasotakoa da eta Europako beste hainbat joko-dantzaren estilokoa da. Azken honetan, hain zuzen ere, badakigu buruzagia edo kapitainak zartailu bat zeramala eta berak egiten zituen mugimenduak errepikatzen ez zituen dantzaria zigortzen zuela.
 
==== [[Aurresku]]aAurreskua ====
{{nagusia|Aurresku}}
[[Aurresku]]a da [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] [[dantza]]rik ezagunenetarikoa daospetsuena. '''Mutil-dantza''' edo '''soka-dantza''' izenak ere jaso izan ditu. [[Dantza]]ri batek egiten du dantza [[txistu]]lari batek doinua jotzen duen bitartean.
 
==== [[Axeri dantza]] ====
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] [[dantza]]rik ezagunenetarikoa da. '''Mutil-dantza''' edo '''soka-dantza''' izenak ere jaso izan ditu. [[Dantza]]ri batek egiten du dantza [[txistu]]lari batek doinua jotzen duen bitartean.
{{nagusia|Axeri dantza}}
 
[[Hernani]]n dantzatu ohi da.<ref>http://www.kulturweb.com/adm/ficha.asp?tipoficha=2&que=161&id=671&L_Id=117&idioma=eu Axeri dantza</ref> Dantza hau 14 edo 16 gazteengazteren arteko jolasean datza. Guztiak soka baterabati lotuta daude, aurrean gidari bat aurrean dutelarik. Eskuan puxikak edo maskuriak eramaten dituzte; ondorioz dantza honek ere beste izen batez ezaguna da Maskuri Dantza. Kaletarrei ezustekoak eta "jipoiak" emateko asmotan, soka tarteka atarietan eta izkinetan gordetzen da.
==== [[Axeri dantza]] ====
[[Hernani]]n dantzatu ohi da.<ref>http://www.kulturweb.com/adm/ficha.asp?tipoficha=2&que=161&id=671&L_Id=117&idioma=eu Axeri dantza</ref> Dantza hau 14 edo 16 gazteen arteko jolasean datza. Guztiak soka batera lotuta daude, gidari bat aurrean dutelarik. Eskuan puxikak edo maskuriak eramaten dituzte; ondorioz dantza honek ere beste izen batez ezaguna da Maskuri Dantza. Kaletarrei ezustekoak eta "jipoiak" emateko asmotan, soka tarteka atarietan eta izkinetan gordetzen da.
 
Adunan (abuztuaren 15ean) eta Andoainen (ekainaren 24an) ere dantzatu ohi da, nahiz eta ezberdin dantzatzen den.<ref>http://www.aduna.net/eu/html/1/1480.shtml</ref> Axeri-dantza Adunako ohitura eta tradiziorik zaharrenetako bat da, herriko festetan dantzatzen dena, abuztuaren 15ean. Urte batzuez galdua izan zen arren, gaur egun dantzatzen da, Andoaingo antzera.
 
==== [[Axuri beltza]] ====
{{nagusia|Axuri beltza}}
 
NafarroakoNafarroa Garaiko [[Jaurrieta]] herritik dator, [[Aezkoa]] eta [[Zaraitzu]] artean. Kantatuz egiten den dantza bakarrenetakoa. Esku-soinuarekin[[Eskusoinu]]arekin jotzen da musika.
 
==== Dantzari dantza ====
 
[[Durangaldea|Durangaldeko]] dantza da jatorriz, [[txistu]] eta [[danbolin]]aren doinuak jarraituz egiten da. Zortzi atal ditu: Zortzinangoa, Banangoa, Binangoa, Launangoa, Ezpata jokoa (txikia eta handia), makil jokoa, ikurrin dantza eta txotxongiloa.
 
==== Eltziegoko dantzak ====
Azken 50 urtean, bost dantza finkatu dira Eltziegoko dantza gisa:<ref>[http://www.elciego.es/elciego/de/dantzak.asp?nombre=2848&cod=2848&sesion=14 «Dantzak»], Eltziegoko Udalaren webgunea.</ref>
 
* '''Karrika-dantza:''' Plazako Ama Birjinari parrokiaraino joan-etorrian laguntzeko erabiltzen da. Gainerako dantzen sarrera eta amaiera gisa ere erabiltzen da.
 
* '''Dantza:''' ''V'' itxurako koreografia batekin hasten da; gero, zortzi itxurako mugimenduak egin ondoren, besoak luzatuta, lurrarekin paralelo; azkenik, batzuek besteen aurrean jarrita bukatzen dute.
 
* '''Lau kaleen dantza:''' [[makil dantza]]ren egitura du, eta lau aldiz errepikatzen da, gurutzatze eta desgurutzatze saio etengabean.
 
* '''Zuhaitza:''' dantza ikusgarria eta bakarra Euskal Herri osoan. [[Zinta dantza]]ren erakoa da, baina honetan ez dira zintak lotzen, baizik eta zuhaitzetik zintzilik uzten dira. Dantzariak belaunikatzen joaten dira, eta zuhaitza besarkatzen dute; azkeneko zintak zintzilik utzitakoan, hasierako tokietara itzultzen dira.
 
* '''Jota:''' aurrekoek ez bezalako egitura du, eta oso dantza herrikoia da.
 
==== Erriberako dantzak ====
 
[[Cortes]] herriko jaietan dantzatzen dira "paloteado" famatuak. Ikuskizuna lau dantzak osatzen dute: Paloteado, Vals, Trenzado eta Jota.
 
==== Erronkariko ttun-ttuna ====
 
Ingurutxoen multzoan sar genezake dantza hau ere. [[Erronkari]]n garrantzi handia ematen zioten janzkerari. Horrela, ezkonduak eta ezkongaiak, gizon ala emakume, desberdin janzten ziren.
 
==== Ezpata-dantza ====
 
Jai handietako dantza da. Dantzari askok parte hartzen dute normalean. Dantzariak batzuek ezpata luzeak daramatzatek eta beste batzuek ezpata txikiak (azkendariak).
Euskal Herrian hainbat lekutan egiten dira ezpata-dantzak, Europako beste hainbat tokitan bezalatsu.
 
==== Iribasko ingurutxoa ====
 
"Ingurutxo" izenarekin hainbat dantza eta doinu badira Nafarroan. Ezaugarrietako bat kriskitinak erabiltzea da.
 
==== Larrain dantza ====
 
Larrain-dantza gizon-emakumeen dantza da, plazan dantzatzekoa. Gaztelaniaz ''baile de la era'' izenaz da ezaguna. Itxuraz, [[Lizarra]]n du jatorria, baina garai batean galduta egon zen.
 
72 ⟶ 80 lerroa:
 
==== Lapurdiko kaskarotak ====
 
Emakumezkoen dantza. Dantzariek otarre zapal bat daramate, arraina eramatekoa.
 
==== Sorgin dantza ====
 
[[Inauteri]]ko dantza da. [[Gipuzkoa]]ko [[Lasarte-Oria|Orian]] gorde da; XX. mendean, industrializazioarekin, han ere galtzeko zorian izan zen, baina industrian lan egitera etorritako [[bergara]]rren ekimenari esker iraun du.<ref>Gaizka BARANDIARAN: [http://www.euskonews.com/0032zbk/gaia3204eu.html «Lasarte-Oriako "Sorgin dantza"»], ''Euskonews & Media'', 32. zenbakia, 1999-05-07.</ref>
 
==== Lapurdiko inauteria ====
 
[[Lapurdi]]ko Inauterian dantzariak (piltzarrak edo zirtzilak) maskara eramaten dute. Amaieran Zanpantzar pertsonaia epaitzen dute, eta sutan erre. Pertsonaia hauek hartzen dute parte:
 
106 ⟶ 111 lerroa:
 
==== Otsagiko dantzak ====
 
Nafarroako [[Otsagabia]]n dute jatorria. Boboa izeneko pertsonaiak gidatzen du. Zati hauek ditu:
* Paseoa.
116 ⟶ 120 lerroa:
 
==== Sagar dantza ====
[[Arizkun]]en (Nafarroa Garaia) gorde da. Dantzariek sagar bana eramaten dute eskuan eta amaieran jaurti egiten dute.
 
[[Arizkun]]en gorde da. Dantzariek sagar bana eramaten dute eskuan eta amaieran jaurti egiten dute.
 
Jatorriz gizonezkoen dantza bazen ere, gaur egun emakumezkoek dantzatzen dute.
 
==== Xemeingo ezpata dantza eta ahaimahai ganekoagainekoa ====
[[Markina-Xemein]]go (Bizkaia) [[Arretxinaga]] auzoan, [[irailaren 29]]an (SanDone MigelMikel eguna), dantza berezi hauek egiten dira. Eguerdiko mezaren ostean, ezpata dantza egiten da; tradizioaren arabera ongiaren eta gaizkiaren arteko borroka adierazten du. Izan ere, San Migel goiaingeruak [[Satan]]asen aurka eduki zuen borroka islatzen du.
 
Gauerdian, mahai ganekogaineko dantza egiten da. Dantza hau [[Mendexa]]n ere egiten da, abuztuaren 1ean. Mahai baten gainean dantza egiten dute dantzariek, ''Horra hor goiko'' abesten den bitartean.
[[Markina-Xemein]]go [[Arretxinaga]] auzoan [[irailaren 29]]an (San Migel eguna) dantza berezi hauek egiten dira. Eguerdiko mezaren ostean, ezpata dantza egiten da; tradizioaren arabera ongiaren eta gaizkiaren arteko borroka adierazten du. Izan ere, San Migel goiaingeruak [[Satan]]asen aurka eduki zuen borroka islatzen du.
 
==== [[Zahagi dantza]] ====
Gauerdian, mahai ganeko dantza egiten da. Dantza hau [[Mendexa]]n ere egiten da, abuztuaren 1ean. Mahai baten gainean dantza egiten dute dantzariek, ''Horra hor goiko'' abesten den bitartean.
Dantza[[Zahagi mota haudantza]] [[Goizueta]]n (Nafarroa Garaia) dantzatu ohi da.
 
==== [[Zahagi dantza]] ====
Dantza mota hau [[Goizueta]]n dantzatu ohi da.
 
==== Zinta-dantza ====
138 ⟶ 140 lerroa:
 
[[Zanpantzar]]rak edo joaldunak [[Zubieta (argipena)|Zubieta]] eta [[Ituren]] herrien artean ibiltzen dira. [[Inauteri]] hau urtarrilaren azken astearte eta asteazkenean ospatu ohi da. Zanpantzarre ibilaldiaz gain soka-dantza eta dantza soltea ere dantzatzen dira.
 
==== '''Eltziego dantza''' ====
Dantza honek, Eltziego herrian sortu zen, Araban. Nahiz eta leku askotan dantzatzen duten, Irailaren 8an ospatzen den jai tradizionalean dantzatzen da, bertako taldeen artean. Dantza honek aldaketa handiak jasan zituen XX. mendean, Gerra Zibila zela eta. Hasiera baten, mutilek baino ez zuten dantza hau burutzen eta 10 dantzarik parte hartzen zuten: 8 dantzari, bastoneroa eta katximorroa. Gerra Zibila bukatu eta gero, herriko emakume talde batek dantza hau berreskuratzeko ardura hartu zuen, eta nesken dantza bihurtu zuten, beraz 8 neska hartzen zuten parte, bastoneroa eta katximorroarekin batera.
 
Dantza osoa hainbat parte ezberdin ditu: lehenengo kalejira batekin hasten da, eta behin kokatuta daudenean, dantza egiten da. geroago, lau kaleak sortzen dira, hau da, dantzatzen dauden bitartean, 4 aldiz mugitzen dira. ondorengo zatia arbola da. Dantza honen helburua zintak arbolan zintzilik jartzea da. Horretarako, behin eta berriro errepikatzen den doinuarekin, dantzariak bikoteka arbolaren inguruan biraka hasten dira. Azken dantza jota izaten da eta honetan eta bertakoa den jota dantzatzen dute, musika alai batekin.
 
Eramaten duten jantzia berez dantza horretarako sortua izan zen, eta gona eta alkondara bat eramaten dute. normalean alkondara beti zuria izaten da eta gona, aldiz, kolore ezberdinetako izaten da. buruan zapi bat daramate eta alkondararen gainean bordadutako zapi handi bat eramaten dute.
 
==== Zuberoako maskarada ====
[[Fitxategi:Dantzari3.jpg|thumb|300px|Maskaradako dantzariak.]]
{{nagusia|Zuberoako maskarada}}
Zuberoan inauteriak hartzen duen molde berezia [[Zuberoako maskarada|maskaradak]] dira. Pertsonaia nagusiak hauek dira: