Thomas Mann: berrikuspenen arteko aldeak

| heriotza hiria = [[Zürich|Zurich]]

'''Paul Thomas Mann''' ([[Lübeck]], [[Schleswig-Holstein]], [[1875]]eko [[ekainaren 6]]a - [[Zürich|Zurich]], [[1955]]eko [[abuztuaren 12]]a) idazle [[alemania]]rra izan zen. ''Buddenbrooks'' ([[1901]]), ''Der Tod in Venedig'' edo "[[Herioa Venezian]]" ([[1912]]) eta ''Der Zaueberberg'' edo "Mendi magikoa" ([[1924]]) liburu ezagunen egilea da. [[1929]]an [[Literaturako Nobel Saria|Literaturako Nobel saria]] eman zioten.

Politikoki, nabarmenena izan zen erregimen [[nazinazionalsozialismo|naziaren]]aren aurkako bere jarrera. Hainbat urtez [[MünchenMunich|Münchenen]]en bizi ondoren, [[arteriosklerosi]]ak jota hil zen [[Suitza]]n. Bere garaiko lekuko argia izan zen Thomas Mann, Alemaniako eleberrigile moderno handiena kritikari askoren ustez. Estilo patxadatsu eta aldi berean ironiko batez azaldu zuen Europako kultura tradizioaren gainbehera, tradizio horren funtsezko balioak ukatu ez bazituen ere.

1905ean Katia Pringsheimekin ezkondu zen, eta sei seme-alaba izan zituzten. [[Lehen Mundu Gerra]]n [[nazionalismo]]aren alde egin zuen sutsuki,[[autoritarismo]]aren alde, baina gerra bukatu orduko jarreraz aldatzen hasi zen eta [[demokrazia]]ren balioak onartu zituen azkenean. ''Betrachtungen eines Unpolitischen'' (1918, "Apolitiko baten aburuak") liburuan erakutsi zuen bere hasierako jarrera hura, anaia Heinrich progresista eta demokratikoarenari guztiz kontrajarria: liburuan Mannek aurrez aurre jarri zituen Alemaniaren ''Kultur''-a (zibilizazio espirituala) eta sartaldeko herrien zibilizazio materiala. [[Bigarren Mundu Gerra]] aurreko urteetan [[nazismonazionalsozialismo|nazismoaren]]aren aurkako jarrera garbia izan zuen.

1933an, [[Adolf Hitler|Hitlerrek]]rek aginpidea eskuratu orduko, hitzaldiak egiten atzerrian zegoela aprobetxatuz, bere herrialdera ez itzultzea erabaki zuen. 1933 eta 1938 bitarteko urteetan [[Suitza]]n bizi izan zen denbora gehiena, 1938an [[AmerikakoAmeriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetara]] joan zen, [[Princeton]]era, han unibertsitatean irakasle lanpostua lortu baitzuen, eta 1940an [[Kalifornia]]ra. Gerra bitartean Hitlerren aurkako propaganda egin zuen mezuak idatziz eta irrati bidez lau haizetara zabalduz. 1944an Estatu Batuetako herritartasuna hartzea erabaki zuen. 1952an Suitzara itzuli zen eta handik hiru urtera hil zen, Kilchbergen.

Lehen Mundu Gerrak eragin handia izan zuen Mannen politika eta kultur pentsamoldean, eta pixkana-pixkana jarreraz aldatu zuen. Buruan zerabiltzan ideia berriak beste maisulan batean azaldu zituen: ''Der Zauberberg'' (1924, "Mendi magikoa"). Eleberria Suitzako tuberkulosi gaixoentzako erietxe batean girotuta dago eta Hans Castorp gaztearen zalantzak azaltzen ditu: edo erietxean gelditu, bere baitan bilduta, eritasunaren eta heriotzaren liluraren mende, edo izatearen errealitateak onartu. Azken erabakia, munduari aurre egitekoa, idazlearen jarrera espirituaren sinbolotzat har daiteke. Obra horretan, bestalde, Thomas Mannek Europan berpizten ari zen [[militarismo]]aren arriskuez ohartarazi zuen, eta elkarrekin kontraesanean dauden bi modutara agertu zuen eritasuna: balio espiritualen sortzaile gisa, batetik, eta anarkia eta degenerazio gisa, bestetik. Eleberrian aurrez aurre jarri zituen [[progresismo]] [[burgesia|burgesa]], batetik, eta nazionalismo neoerromantikoa ([[nazismonazionalsozialismo|nazismoaren]]aren aitzinekoa), bestetik, eta berak aurrenekoaren alde egin zuen argi eta garbi.

Germaniar kulturaren suspertzaileen eredua aldarrikatuz eta aldi berean arrazoiaren aldeko deia eginez, ''[[Sigmund Freus|Freud]]'' (1929), ''[[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]]'' (1932) eta ''[[Richard Wagner|Wagner]]'' (1933) saiakerak idatzi ondoren, bere eleberri nagusietako hi idatzi zituen: batetik, ''Joseph und seine Brüder'' (1933-1943,"Jose eta bere anaiak") zikloa (lau liburu), [[mendebaldeko zibilizazioa]]ren sustraiak arakatuz eta [[Biblia]]ko historia beste era batera azalduz, eta bestetik, ''Doktor Faustus'' (1947, "Fausto doktorea"), nazismoa gerta zedin lagundu zuten gorabeheren azterketa psikologiko eta moral sakona, bere arima deabruari saltzen dion musikari bati buruzko kontakizunaren bidez egina. Azkeneko lanetan bere betiko ironiaz eta umoreaz azaldu zituen gauzak berriro: ''Der Erwählte'' (1951, "Aukeratua") eta ''Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull. Der Memoiren erster Teil'' (1954, "Felix Krull iruzurgilearen aitorpenak").

* ''Der Tod in Venedig'' ([[1912]]); "[[Herioa Venezian]]" ) ([[Xabier Mendiguren (argipena)|Xabier Mendiguren]], "[[Ibaizabal (argitaletxea)|Ibaizabal]]", [[1992]]).