Zürich: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Dexbot (eztabaida | ekarpenak)
t Removing Link FA template (handled by wikidata)
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
27. lerroa:
}}
 
'''Zürich''' ([[Suitzako aleman]]ez, ''Züri'', [[italiera]]z, ''[[Zürich|Zurigo]]'', [[erromantxeraerromantxe]]zraz, ''Turitg'') [[Suitza]]ko hiririk handiena da. Herrialdearen iparraldean dago, eta [[Zurichzürich Kantoiakantonamendua|izen bereko kantonamenduko]] hiriburua ere bada.
 
Hiriaren izena ''Turus'' izen [[zeltiarzelta|zeltiarretik]]retik ei dator. [[Aleman]]a da hiritar gehienen hizkuntza.
 
== Geografia ==
 
Itsas mailatik 408 metrora dago, [[Zurichzürich lakuaaintzira|izen bereko lakuaren]] ondoan.
 
[[Siehl]] eta [[Limmat]] ibaiek zeharkatzen dute (hirian bertan elkartzen dira).
132. lerroa:
[[File:Zentralbibliothek Zürich - Vue générale de Zurich prise de la Weid - 000009549.jpg|thumb|left|Zürichen 1884ko ikuspegia.]]
 
Helvetiarrek gotorleku bat egin zuten gaurko finkalekuan, eta Dur (''ura'') izena jarri zioten. K. a. 58. urtean, erromatarren eskuetara pasatu zen, Turicum izenaz. Aduana bat jarri zuten, eta [[IV. mendemendea]]ann gotorleku bihurtu. Gero, germaniarrak eta frankoak sartu ziren, eta erregeren bizileku bihurtu zuten. Luis ''Germaniarra'' erregeak monasterio beneditar bat, Fraumünster, eraiki zuen han (853an), eta monasterio horrek gobernatu zuen hiria hainbat urtetan.
 
[[XIII. mendemendea]]ann, monasterioaren aginpidetik askatu zen Zürich, eta merkataritzak indar handia hartu zuen orduan. 1292an, [[habsburgo]]tarren kontrako gudua galdu, eta Suitzako Konfederazioan sartu behar izan zuen. 1336an, [[Rudolf Brun]]en matxinadak aginpiderako bidea ireki zien eskulangileei, zaldunen eta aitoren semeen kaltetan. 1400ean, hiriak burujabetza erosi zion enperadoreari. [[1439]]. urtean, ''Alter Zürich Krieg'' (Zurich Zaharreko Gerra) piztu zen, eta 1450era arte iraun zuen. Urte hartan bertan, Zürich Suitzako Konfederaziora itzuli zen berriz, austriarren laguntzarekin.
 
[[XVI. mendemendea]]ann, burgesiaren indarra areagotu egin zen Zwingliren erlijio-eraberritzearekin. [[Austria]]ren merkataritza-bidea hautsi bazen ere, zetaren industria eraberritu eta kotoiarena sartu zen Zürichen, Ingalaterrako, Locarnoko eta Frantziako protestante atzerriratuei esker. [[Frantziako Iraultza]]ren eraginez, herrietako eta hiriko biztanleek eskubide berak izatea lortu zuten.
 
[[1830]]eko Nekazarien Matxinadak konstituzio liberala bultzatu zuen (1869). XIX. mendean, hiria aberastuz joan zen, Europako finantza-hiri garrantzitsuenetako bat bihurtu zen arte. Horretan lagungarri izan ziren unibertsitatea (1833) eta politeknikoa (1855).
156. lerroa:
 
=== Hizkuntzak ===
[[Aleman]]a da biztanle gehienen (ia % 78aren) [[hizkuntzhizkuntza]]a nagusia, eta [[albaniera]] (% 5,8) eta [[italiera]] (% 4,7) dira bigarren eta hirugarren mintzatuenak.
 
== Argazkiak ==