«Ekliptika»: berrikuspenen arteko aldeak

[[Fitxategi:Ecliptic.jpg|thumb|250px|Argazkian, [[1994]]an Clementine ilargi zundak hartutakoa, lehen planoan, [[Ilargia]] nabari daiteke, [[Lurra]]ren isladak argiztatua, Eguzkia, atzetik eta ezkerretik agertzen, ia erabat lerrokatuta, [[Saturno (planeta)|Saturno]], [[Marte (planeta)|Marte]] eta [[Merkurio]]]]

'''Ekliptika''' ([[latin]]etik ''ecliptica'' (lerroa), eta hau [[greziera]]tik εκλειπτική, [[eklipse]]ekin zerikusia duena) [[Lurra]]k eguzkiaren inguruan egiten duen [[orbita]] duen planoa da, baita, itxuraz, [[EguzkiEguzkia]]akk, [[izar]]ren hondo ''geldi''arekiko, urte betean zeharkatzen duen lerroa ere. [[Eguzki-sistema|Eguzki SistemaSistemako]]ko planeta gehienen orbitak ekliptikan edo honengandik oso gertu daude ([[Pluton (argipena)|Pluton]] ezik. Honen orbita eszentrikoak eta ekliptikarekiko oso okertua egoteak, planeta kategoria galdu izanaren arrazoietako bat izan zen ([[2006ko planetaren berdefinizioa]])).

Eguzki Sistema hau materiazko diska erraldoi batetatik eratu zen, eta, beraz, argazkiak adierazten duen bezala, zeruan, bere mugimendua ekliptikatik gertu gertatzen da, nondik, itxuraz, eguzkia mugitzen den. [[Makurdura axial|Ekliptikaren zeihartasunzeihartasuna]]a [[zeru-ekuatore]]arekiko, gutxi gora-behera, 23,5ºkoa da, eta, lehen aldiz, [[Eratostenes]] astronomoak neurtu zuen [[K. a. III. mendea]]n eta 23º 51' 19"ko balioa lortu zuen. Hala ere, historialari batzuek, aipaturiko astronomo greziarrak lortu zuen balioa 24ºkoa zela iradokitzen dute, ondorengo zehaztea [[Klaudio Ptolomeo|Klaudios PtolemaiosPtolemaiosena]]ena delarik.

Urteko edozein garaitan, eguzkiarek kontrako aldean aurkitzen diren izarrak agertzen dira gauez, Lurrak bira egin eta argitzen duenean, eguzkiaren argiaren eraginagatik, bere norantza berean aurkitzen diren izarrak giza begiarentzako ikustezin geratzen baitira. Umeen parke batean bezala, plataforma biragarri baten gainean muntatuak beti kanporantz begira, konstelazioak, Lurrak eguzkiaren inguruan bere orbita betetzen duen heinean, gaueko zeruan mugitzen joaten dira urtean zehar, gure begietatik desagertuz eta urte bete geroago posizio berean berriz agertuz. Dena dela, hori, ekliptikatik gertu gertatzen da, begirada plano horretatik aldentzen den heinean, iparraldean zein hegoaldean egon, hemisferioaren arabera, izarren mugimendua egun eta hilabeteen igaroan geroz eta txikiagoa baita, birtualki geldi egotera heltzeraino urtean zehar zeru poloen inguruan, [[Ursa Minor|Hartz Txikia]] iparraldeko hemisferioan eta [[Hegoaldeko Gurutzea]] hegoaldekoan dauden bezala. Batez ere lehena, nabigarien erreferentzia izan da mendeetan zehar gauean kostalde arriskutsutik aldentzeko, portu ziurrerantz norabidea mantenduz.

Ekliptika, zeru ekuatorearekin kontrako bi puntutan mozten da, [[ekinokzio|ekinozioa]] izena hartzen dutenak. Eguzkia ekinozioetatik agertzen denean, eguna eta gauaren iraupena, gutxi gora-behera berbera da Lur osoan (12 ordu inguru). Zeru ekuatorearekiko iparralderen dagoen ekliptikaren puntuak, [[uda]]ko [[solstizio]] izena hartzen du iparraldeko hemisferioan eta [[negu]]koa hegoaldekoan. Hegoaldereneko puntuarekin alderantziz gertatzen da. Hain zuzen ere, Lurraren errotazio ardatzaren eta ekliptikaren planoaren arteko perpendikularitate eza da urtaroak eratzen dituena.

Ilargiaren orbita, gutxi gora-behera, ekliptikarekiko 5º okertua dago. [[Ilargialdi|Ilbete]] edo [[IlberriIlargialdi|Ilberrian]]an, Ilargiak ekliptika gurutzatzen badu, eklipsea gertatzen da, eguzki eklipsea edo ilargiarena, Lurra eta Ilargiaren posizioen arabera.

Ekliptikaren ardatza, ekliptikaren planoarekiko perpendikularra den lerroa da. Zeru esferarekin dituen mozketak ekliptikaren poloak dira, iparraldekoa eta hegoaldekoa. Ekliptikaren planoa, erlatiboki geldi dagoenez, bere poloa ere halaxe dago. [[Zeru polo|Zeruko ipar poloapoloak]]k, polo ekliptikoaren inguruan, 23º 26'ko okerduraz bira egiten du, ekinozioen prezesioagatik 25800 urteko epe batean. Angelu hau, [[zeru-ekuatore]]ak eta ekliptikak eratzen duten berbera da.