Parisko Panteoia: berrikuspenen arteko aldeak

'''[[Paris]]ko Panteoia''' ([[frantses]]ez ''Le Pantheon''), [[Frantzia]]ko hiriburuko monumentu bat da, [[Parisko V5. barrutia|Parisko V. barrutian]]n dagoena, ''Auzo Latindarra'' deritzonean, [[SorbonaParisko Unibertsitatea|Sorbonatik]]tik eta ''Louis Le grand'' eta ''Henry IV'' [[lizeo (argipena)|lizeo]] elitistetatik gertu dagoena.

Bere eraikuntza, [[1764]]an hasi zuen [[Jacques-Germain Soufflot]]ek, eta 26 urte beranduago bukatu zuen [[Jean-Baptiste Rondelet]]ek. Frantziako lehen monumentu [[neoklasizismo|neoklasikoetako]] bat da. Hasiera batean, hiriko patroia den Santa Genovevaren omenezko eliza bat izatea aurreikusita zegoen. Baina, [[FrantziarFrantziako Iraultza|Frantziar Iraultzak]]k, aberriko gizon ezagunen gorpuak hartzeko tenplu bezala balio izatea eragin zuen (frontoian, honako hau dago grabatua: ''Aux grands hommes la patrie reconnaissante'' (Gizon handiei, aberriak esker ona ematen die)).

[[Napoleon Bonaparte|Napoleonen]]en erorketaren ondoren [[Antzinako Erregimena]] berrezartzen denean, eliza bezala zuen erabilera berreskuratzen du, ''Bigarren Inperioa''ren garaian mantentzen dena. ''Frantziako Hirugarren Errepublika'' iristean, bere erabilera laikora itzultzen da, [[Victor Hugo]] idazle ospetsuaren hiletagatik.

Gainean [[frontoi (arkitektura)|frontoi]] klasiko bat duen [[zutabe]]zko arkupea, [[Erroma]]ko [[Agriparen Panteoia]]n oinarritua dago, [[kupula]], [[San Paulo katedrala (Londres)|Londresko San Paulo KatedralaKatedralaren]]ren kupulan oinarritzen den bitartean, biak, [[Donato d'Angelo Bramante|Bramantek]] [[Erroma]]n eginiko [[San Pietro in Montorioko Tenplutxoa]]ren oinordeko direlarik.

[[1851]]n [[Leon Foucault]]ek, bere [[pendulu]] ospetsua jarri zuen, [[Foucaulten penduluapendulu]]a bezala ezagutzen dena. Hemen egin zuen, eraikinaren altuera handiak, esperimentua errazten baitzuen. Esperimentu honen bidez, Lurraren errotazio mugimendua eta [[Coriolis efektua]]ren existentzia frogatzen da. [[1995]]etik, pendulu hau Panteoira itzuli da.

Panteoian lurperatutakoen artean, [[Voltaire]], [[Jean-Jacques Rousseau]], [[Jean-Paul Marat|Jean Paul Marat]], [[Emile Zola|Émile Zola]], [[Victor Hugo]], [[Jean Moulin]], [[Marie Curie]], [[Louis Braille]], [[Jean Monnet]], eta, eraikina eraikitzen hasi zen [[Jacques-Germain Soufflot]] arkitektoa daude.

[[2002]]ko [[azaroakazaroaren 30|azaroak 30ean]]ean, Panteoian, [[Alexandre Dumas]]en zerraldoa jarri zen, [[Hiru musketariak]] lan ospetsuaren egilea. Zerraldoa, musketarien leloa idatzita zeraman [[belus]] urdinezko mantu batetaz estalita zegoen («''Un pour tous, tous pour un''» "bat guztiontzat, guztiok batentzat"). Dumasen hondarrak, ordurarte, [[Villers-Cotterêts]]eko hilerrian egon ziren, [[Frantzia]]ko [[Aisne]] departamenduan. Bere hitzaldian, urte horretan Frantziako presidentea zen [[Jacques Chirac]]ek, ekintza honekin, idazle frantziar handienetako batekin egin zen bidegabekeria zuzendua geratzen zela esan zuen.