Krimeako Khanerria: berrikuspenen arteko aldeak

'''Krimeako khanerria''' ([[Krimeako tatarera]]z: ''Qırım Hanlığı''; [[errusiera]]z: Крымское ханство, ''Krýmskoye janstvo''; [[ukrainera]]z: Кримське ханство, ''Krimskie janstvo''; [[turkiera]]z: ''Kırım Hanlığı'') [[Krimeako tartariartatariar|Krimeako tartariarren]]ren Estatua izan zen [[1441]]etik [[1783]]raino. [[Urrezko Horda]]ren oinordeko izan ziren [[khanerri]] turkiarren artean denbora gehien iraun zuena izan zen.

Krimeako khanerria euren ohitura nomadak alde batera utzi eta [[Krimea]]n finkatzea erabaki zuten Urrezko Hordako klan batzuk sortu zuten. Arerio bat gonbidatu zuten [[Gengis Khanen ondorengoak|Chingizid]] (Hordaren jauna) tronura, [[Haci Giray]], [[Lituania]]ko erbestetik itzuli zena. Estatu berria, honela, [[1441]]ean sortu zen, [[Krimea]]ko penintsula (hegoaldeko kostaldea, hau [[Otomandar Inperioa]]ren mende baitzegoen, eta [[Ukraina]]ren [[Itsaso Beltza|Itsaso Beltzeko]] kostaldea [[KhersonekoKhersongo oblasta|Kherson]], [[MikolaivekoMykolaiveko oblasta|Mikolaiv]], [[Zaporizhiako oblasta|Zaporizhia]] eta [[Donetskeko oblasta|Donetskeko]] Oblastetan izan ezik.

Haci Giray hil ondoren gertatu zen barne banaketak otomandarren parte-hartzea eragin zuen, [[Meñli I.a Giray]] jarri zuena tronuan, Haciren semeetako bat. [[1475]]ean, [[Gedik Ahmet]]ek gidatutako armada otomandarrak [[Genovako errepublikaErrepublika|Genovako errepublikak]]k [[Balaklava|Cembalon]], [[Sudak|Soldaian]] eta Kaffan zituen enklabeak hartu zituen. Khanerria protektoratu otomandar bihurtu zen. Sultanak hegoaldeko kostaldea bereganatu zuen arren, Krimeako khanek barnealdeko estepen kontrola mantentzen zuten.

[[1502]]an Meñli Girayk Urrezko Hordako azkeneko khana garaitu zuen, [[Moskuko Dukerri HandiaPrintzerria|Moskoviako]] soldaduek lagunduta hauen aurkako guduetan iparraldean, azken honek Krimeari buruz egiten zituen aldarrikapenei amaiera emanez eta bere independentzia ziurtatuz. [[XVI. mendea]]n zehar Krimeako khanek euren burua hauen oinordekotzat hartu zuten, [[Kaspiar itsasoa|Kaspiar Itsasoa]] eta [[Volga]] ibaiaren arteko lurraldearen burujabetza aldarrikatuz, [[Kazango khanerria|Kazan]] eta [[Astrakango khanerria|Astrakango]] khanerriek okupatutako lurraldea.

Politika honek [[Moskuko Printzerria|Moskuko Dukerri HandiaHandiaren]]ren aurka borrokatzera eraman zuen Errusiaren kontrolagatik. [[1571]]n [[Devlet I.a Giray]]k [[Mosku]] erre zuen, Moskuk Volgaren lurraldea kontrolatzea eragotzi ez zuena, hurrengo urtean [[Molodiko gudua]]n garaipena lortu ondoren.

Sultanek emandako autonomiari esker, estepetako tradizioa mantendu zen otomandar autokrazia hartu beharrean. Girayk bere jatorria [[GengisGenghis Khan|Gengis Khaneraino]]eraino eraman zuen gainontzeko klan nobleen gainetik egoteko, estepetako tradizioan erregea Ghengisen leinu inperialaren kide bezala legitimatzen baitzen (Tsarrak berak ere halakotzat hartzen zuen bere burua).