Plentzia: berrikuspenen arteko aldeak

Plentzia XIII. mendean sortu zuen [[Diego Lopez Harokoa]]k, Bizkaiko jaunak, eta haren asmoa [[Gaztelako Erresuma|Gaztelako]] merkantzien garraioan giltzarri izango zen puntu bihurtzea izan zen. 1780tik gaur arte itsasontzien matrikulazioa asko jaitsi da, itsasadarrean sortzen ziren hondar-bankuak zirela-eta; izan ere, sarrera itxi egiten zuten eta itsasontziek ez zuten igarotzerik bertan geratu nahi ez bazuten. Gaur egun, Astillero plaza, Butroe itsasadarraren sedimentuen gainean eraikia da, garai batean itsasontziak eraikitzen ziren lekua gogorarazten duen bakarra. [[2009]]ko [[maiatzaren 26]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Plentziako hirigune historikoa, Sailkatutako [[Kultura Ondasunondasun|Kultura Ondasuna]]a. <ref name = "EHAA">[http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/ver_e?CMD=VERDOC&BASE=B03D&DOCN=000090609&CONF=/config/k54/bopv_e.cnf Izendapena EHAAn]</ref>.

Plentzia uria Uribe Kostako eskualdearen erdialdean kokaturik dago, [[Barrika (herria)|Barrika]], [[Urduliz]], [[Gatika]], [[Lemoiz]] eta [[Gorliz]] inguruan dituela. Plentziako Itsasadarrak (edo [[Butroe]] erreka) herria hegoaldetik iparraldera zeharkatzen du, Plentzia-Gorlizko badian itsasoratu arte, Urgoso errekaren urak jasota. Aipagarria da Plentziako hondartza, turismoa erruz erakarri duena. Basoak urriak dira, Isuskitza ingurukoak kenduta; horrez gain, Saratxagan belardiak daude. Hainbat muino dago herrian, Jentilmendi mendia, esaterako.

[[XVIII. mendea]]n beheraldi handia hasi zen, izan ere, [[Espainia]]r-[[Britainiar]] gudan flota guztia galdu eta herrian industrializaziorik gertatu ez zenez, bere inguru naturala bere horretan mantendu zuen Plentziak. Azken arrazoi horregatik, burgesia txikiak udako herri bihurtu zuen Plentzia, batez ere [[XIX. mendea|XIX. mende]] amaieratik aurrera.

Gaur egun, berriz, Plentzian dago [[Bilboko Metrometroa|Bilboko Metroko]]ko amaierako geltokietako bat. Plentziari hainbat urbanizazio berri dagozkio, esaterako Isuskitza deritzona (Plentziako Abanikoa, horrela deitua airetik daukan itxuragatik), Butroe ibaian gora dago, Plentziatik bi kilometrora ibaiak egiten duen errebolta zabal baten barruan.

Hirigune historikoa ibaiak berak eta elizak, Butroetarren dorreak eta merkatuaren plaza dauden guneak mugatzen dute (eremu lau hori izan zen mendeetan zehar hiriaren gune nagusia). Oinplanoak [[Bastida (hirigintza)|Bastida]] ereduari jarraitzen dio eta hiru kale paralelo ditu: Goienkale, Artekale eta Barrenkale, eta garai batean ibaira ematen zuten bi kantoik zeharkatzen dituzte. Kaleek eta kantoiek zabalera bera dute: bost urratsekoa. Kantoiek erribera eta hirigunea lotzen dituzte, eta kaleak ibaiertzarekiko paraleloak dira, lurraren bideei jarraiki. Espazioa [[Erdi AroAroa|Erdi Aroko]]ko ereduei jarraiki banatuta dago: lursailak estuak eta sakonak dira. Horietako askok gaur arte iraun dute, eta hiriko hasierako etxebizitzen ezaugarri ziren baratza batzuek ere bai. Askotan, lursail bat baino gehiago elkartu dira eraikin handiagoa egiteko. Garai bateko harresietatik, elizatik gertu, alde zaharraren goialdean dagoen atari irekia bakarrik gelditzen da: Santiagoko atea. [[Erdi puntuko arku]]a da, kanoi eskartzanoa duena, eta neurriak eta faktura ikusita, XVI. mendekoa dirudi.

[[Pizkundea|Pizkunde]] garaiko egoitzazko arkitekturaren adibide ederra Torreon dugu, udaletxe zaharra eta gaur egungo Kultura-etxea. 1562ko eraikina da eta garai hartan jauregiek zuten diseinua du. Dorretxeen eredu tradizionalari jarraitu arren, bao asko ditu, zabal samarrak.

XIX. mendeko etxebizitza [[neoklasikoneoklasizismo|neoklasikoak]]ak ere badu garrantzia, Plentziak etxea asko eta asko berritu zituen garaikoa. Aipagarriak dira 1865eko Opatuako jauregia, Kristo enparantzan; Camposena etxea, Barrenkale 3an; edo Goienkale 4-6ko etxetzarra.

| bgcolor="#F8C080"| [[Euskadiko Alderdi SozialistaPSE-Euskadiko EzkerraEE|Euskadiko Alderdi Sozialista]] (PSE-EE(PSOE))

[[Lehen sektore ekonomikoa|Lehen sektoreari]]ari dagokionez, [[Plentziako portua|arrantza portua]] aipatzekoa da. [[Nekazaritza]] ere garrantzitsua izan da herriaren historian, baina gaur egun zahartze-prozesua nabaria da herrian.

* [[Arkote Arraun Taldea|Arkote A.T.]]

* [[Sociedad Deportiva Plentzia|S.D Plentzia]]