Danzig Hiri Askea: berrikuspenen arteko aldeak

'''Danzigeko Hiri Askea''' (''Freie Stadt Danzig'' [[aleman]]ez, ''Wolne Miasto Gdańsk'' [[poloniera]]z) [[1920]]ko [[ekainaren 10]]ean eratutako hiri-estatu autonomoa izan zen. Gaur egun, Gdansk hiri poloniarra ([[1772]]tik [[1920]]ra, Prusiaren barne) [[Versaillesko Ituna]]ren (1919) III. zatiko IX. atalak esandakoen arabera eratu zen. Era honetanhorretan, [[Alemania]]rekiko independentzia lortu zuen etalortuta, [[Nazioen Liga]]ren esku gelditugeratu zen eta [[Polonia]]k pribilegio ekonomiko eta diplomatikoak jaso zituen, herrihiri honenhorren babesle bihurtu zelako.

[[1939]]an [[Hirugarren Reicha]]k [[Gdańsk|Danzig]] okupatu zuenez gero, [[Hiri-aske]]ko dohaina izateari utzi egin zion. [[Bigarren Mundu Gerra]]ren amaieran ostera, [[Polonia]]ri egokitu zitzaion lurraldea.

[[1807]]an, [[Napoleon Bonaparte|Napoleon I.ak]] estatu sasiautonomoaren dohaina eman zion hiriari. Baina [[1815]]an, [[Vienako Batzarra]]ren ostean, hiria berriro [[Prusia]]ren barnean gelditugeratu zen. Hala ere, [[1820]]an, [[Versaillesko Ituna]]rekin [[Gdańsk|Danzig hiriak]] aurreko autonomia berreskuratu zuen, alabaina, [[Nazioen Liga]] eta [[Polonia]]ren kontrolpean.

[[1919]]an [[Lehen Mundu Gerra|Lehenengo Mundu Gerra]] amaitu zenean, [[Gdańsk|Danzigeko]] hiria lurraldeen arteko tirabiren gunea bilakatu zen. Alde batetik, [[Alemania]]k lurralde bera eskatzen zuen, bertan jatorri alemaniar zuenalemaniarreko biztanleria ugaria zelako; bestalde, [[Polonia]]k hiria aldarrikatzen zuen, [[Baltikoa|Itsaso Baltikorako]] zuten sarbide bakarra zelako. Haren legezko jatorria [[Versaillesko Ituna]]ren akordioan (100-108 artikuluetan) datza, honako hau adierazten baitzuen, hain zuzen:

|+ Biztanleria, hizkuntzaren arabera, [[1923|1923ko]]aren [[azaroaren 1|azaroaren 1eko]]ean, DazingDanzig Hiri Askeko erroldaerroldan

! scope="col" | [[Aleman|Alemana]]iera

! scope="col" | [[Aleman|Alemana]]iera eta<br />[[Polonierapoloniera]]

! scope="col" | [[Poloniera]], [[Kaxubierakaxubiera]],<br />[[Masurieramasuriera]]

! scope="col" | [[Errusiera]],<br />[[Ukraineraukrainera]]

! scope="col" | [[Hebreera]],<br />[[Yiddish|yiddisha]]

! scope="row" style="text-align: left;" | DanzigekoakDanzigtarrak

| style="text-align: right; padding: 0 1em;" | 327,.827

| style="text-align: right; padding: 0 1em;" | 1,.108

| style="text-align: right; padding: 0 1em;" | 6,.788

| style="text-align: right; padding: 0 1em; font-weight: bold; background: #f2f2f2;" | 335,.921

! scope="row" style="text-align: left;" | DanzigekoakDanzigtarrak ez direnakzirenak

| style="text-align: right; padding: 0 1em;" | 20,.666

| style="text-align: right; padding: 0 1em;" | 5,.239

| style="text-align: right; padding: 0 1em;" | 2,.529

| style="text-align: right; padding: 0 1em;" | 1,.274

| style="text-align: right; padding: 0 1em; font-weight: bold; background: #f2f2f2;" | 30,.809

| style="text-align: right; padding: 0 1em;" | 348,.493

| style="text-align: right; padding: 0 1em;" | 1,.629

| style="text-align: right; padding: 0 1em;" | 12,.027

| style="text-align: right; padding: 0 1em;" | 2,.628

| style="text-align: right; padding: 0 1em;" | 1,.351

| style="text-align: right; padding: 0 1em; background: #f2f2f2;" | 366,.730

| style="text-align: right;" | % 95.,03%

| style="text-align: right;" | % 0.,44%

| style="text-align: right;" | % 3.,28%

| style="text-align: right;" | % 0.,72%

| style="text-align: right;" | % 0.,16%

| style="text-align: right;" | % 0.,37%

| style="text-align: right; font-weight: bold; background: #f2f2f2;" | 100.00% 100

[[1924]]an, biztanleriaren % 54,7 [[erreforma protestantea|protestantea]] zen (220.731 pertsona inguru, gehiengoa [[luteranismo|luteranoak]], [[Antzinako Prusiar Eliza]] barne),; % 34,5, [[katolizismo|katolikoak]] (140.797 pertsona),; eta % 2,4, [[judu]]tarrak (9.239 pertsona); halaber, beste gutxiengo [[erreforma protestantea|protestante]] zeuden: 1.934 [[kalbinismo|kalbinistakkalbinista]], 1.093 [[bautista]]k, 410 [[Humanistahumanista erlijioso]]ak. Era berean, 2.129 [[disidentzia|disidenteakdisidente]] ziren eta, 1.394 biztanlek beste izendapeneko erlijioetan sinesten zuten eta 664 hiritarrek [[erlijiogabe]]tzat zuten euren burua. Aipatzekoa da [[juduJudu]]tarren komunitatea [[1910]]an 2.717 jarraitzaile izatetik, [[1923]]an 7.282 izatera heldu zen eta [[1929]]an 10.448 ziren, [[Polonia]] eta [[Errusia]]tik etorritakojoandako emigranteaketorkinak, batik bat.