Sakhalin: berrikuspenen arteko aldeak

'''Sakhalin''' ([[errusiera]]z: ''Сахалин''; [[japoniera]]z: 樺太 ; [[txinera]]z: 庫頁, Kuye) [[Errusia]]ko ekialdean dagoen [[uharte]]a da, [[Okhotskeko itsasoa]]n kokatuta eta [[Hokkaido|Hokkaidōtik]] [[La Perouseko itsasartea]]k banatuta. Administratiboki [[Sakhalin oblasta|Sakhalingo oblastean]] dago, hiriburua [[Yuzhno-Sakhalinsk]] duena.

Uhartea luzea da oso: iparraldetik hegoaldera 1000 [[kilometro|km]] eta ekialdetik mendebaldera 30 - 160 [[kilometro|km]] inguru ditu, guztira 76.400 [[kilometro koadro|km²]]., Gutxi gora-beheraeta 700.000 biztanle inguru ditu.

Sakhalinek biztanlebiztanleak zituen [[Harri Aroa|Harri Arotik]], bertokoak hiru herri nagusitan banatuta zeuden: [[Ainuainu]]ak hegoaldean, [[Orokorok]]ak erdialdean eta [[Nivkhiak|Nivkhaknivkhak]] iparraldean. [[Txinako Herri Errepublika|Txinako]] [[Ming dinastia]]k uhartea (Txinan Kuyi edo 苦兀 eta Kuye edo 庫頁 izenaz ezaguna) okupatuhartu zuen, [[japoniar]]rek Txinaren aurka erabil ez dezatela.zezaten, Bainabaina okupazioak ez zuen luzaro iraun.

[[XVII. mendea]]n, esploratzaile [[errusiar]]rak ailegatuiritsi ziren uhartera, [[japonia]]rrekin batera. [[XIX. mendea]]n zehar, biek eskualdearen jabetza zatibanatupartekatu zuen baina, [[San Petersburgo]]ko [[1875]] urteko Itunaren ondoren, [[Errusia]] bihurtu zen Sakhalineko jabe bakarra.

[[1905]]eko [[Errusia-Japonia Gerra]]ren ondoren, herrialde biek Sakahlin banatu zuten: 50. [[paralelo (argipena)|paralelotik]] hegoaldera japoniarrentzat eta bestea, errusiarrentzat. [[Bigarren Mundu Gerra]]ren ondoren, [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|SESBek]] uharte osoaren jabetza berreskuratu zuen. Gaur egun, [[Errusia]]ren jabetzajabetzak oraindik dirau, nahiz eta [[Japonia]]k [[1990eko hamarkada]]n erostea proposatu.

Sakhalin [[kontinente]]tik Mamiya edo [[Tartariako itsasartea]]<nowiki/>k aldendua[[kontinente]]tik banantzen du eta, [[Hokkaido|Hokkaidōtik]], [[La Perouseko itsasartea|Soya edo La Pérouse itsasarteak]] aldendua dago. Sakhalin, iparraldetikIparraldetik hegoaldera 948 [[kilometro|km]] eta ekialdetik mendebaldera 25 - 170 [[kilometro|km]] inguru izanda, [[Errusia]]ko uharterik handiena da.

UharteaOso menditsua da oso eta mendilerro nagusi bi ditu: Mendebaldeko Sakhalin mendiak (altuena 1.481 [[m]]<nowiki/>etroko Itxara mendia izandada) eta Ekialdeko Sakhalin mendiak (altuenagailurra Lopatin mendia da, 1.609 [[m]] Lopatin mendia izanda<nowiki/>etrokoa). Erdialdean Tim-Poronaiskaia harana dago. Hegoaldean Susuanaiski eta Tonino-Anivski mendilerroak eta iparraldean Ipar-Sakhalin [[ordoki]]a daude.

SakhalingoTim eta Poronai [[ibai]] nagusiak: 400 [[kilometro|km]] Tim eta Poronailuze dira.

[[XX. mendea|XX. mendekomende]]<nowiki/>aren hasierahasieran, 32.000 errusiarrakerrusiar (horietatik, 22.150 presoak ziren) bizi ziren Sakhalinen, milaka bertokoekin batera. [[2002]]ko erroldaren arabera 546.695 biztanle zituen,: %83a errusiarrak83 errusiar, % 5,5a5 [[korea|korear]]rrak (30,000), [[ukraina|ukrainar]]rrak eta [[tatariar]]rak.; Bertokoakhaiekin batera, bertokoak 2.000 [[nivkhiak|nivkhaknivkh]], 750 [[orok]]ak, 200 [[evenk etnia|evenkakevenk]] eta zenbait [[sakha|jakut]] bizi ziren.

[[Yuzhno-Sakhalinsk]] hiriburuak 175.000 biztanle inguru ditu, [[korea]]r gutxiengoa hortxe bizi da,: Sakhalingo korearrak izenazesaten ezaguna,zaie eta japoniarrek [[Bigarren Mundu Gerra]]n [[harrikatz|ikatz]] meategietan ekarritakoen ondorengoak dira. Beste hiri nagusiak [[Kholmsk]] eta [[Korsakov (Sakhalin)|Korsakov]] dira (bakoitzak, 40.000000na biztanle dituena)dituztenak.

Sakhalingo 400.000 japoniarrak (bertoko [[ainu]]ak tartean) [[1945]]ean uhartetik kanporatuakkanporatu zirenzituzten.