Josef Bonaparte: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robotak {{Commonskat}} gehitu du. Txantiloiak commons:category:Joseph Bonaparte lotu du, Wikidataren arabera.
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
18. lerroa:
[[Fitxategi:Joseph Bonaparte Portrait.jpg|thumb|200px|right|Josef Bonaparte]]
[[Fitxategi:Joseph Bonaparte (by Wicar).jpg|thumb|200px|right|Josef Bonaparte]]
'''Josef Bonaparte'''<ref>EIMA: [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> (jatorriz, [[italiera]]z, ''Giuseppe Buonaparte''; [[frantses]]ez, ''Joseph Bonaparte'') ([[Corti]], [[Korsika]], [[1768]]ko [[urtarrilaren 7]]a - [[Florentzia]], [[1844]]ko [[uztailaren 28]]a), [[Espainia]]n ''Pepe Botella'' ezizenaz ezaguna, [[Napoleon Bonaparte]]ren anaia zaharragoa zen eta, haren eskutik, [[Zuzenbideazuzenbide|abokatu]], [[Diplomazia|diplomatiko]] eta [[politika]]ri [[frantzia]]rra, [[Napoliko Erresuma|Napoliko errege]] ([[1806]] – [[1808]]) eta, azkenekoz, [[Espainiako errege-erreginen zerrenda|Espainiako errege]] ([[1808]] - [[1813]]) izan zen.
 
== Biografia ==
24. lerroa:
Josef Bonaparte [[Corti]]n, [[Korsika]], jaio zen [[1768]]ko [[urtarrilaren 7]]an eta Giuseppe Buonaparte izena jarri zioten.
 
Josefen gurasoak Charles Bonaparte eta Maria Laetizia Ramolino izan ziren eta anaia gazteagoa izan zen [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]].
 
Zuzenbidea ikasi zuen [[Pisa]]n ([[Italia]]). [[1794]]ko [[abuztuaren 1]]ean, [[Marseilla]]ko negozio gizon baten alaba zen Julie Claryrekin ezkondu zen [[Marseilla]]n eta 3 alaba izan zituzten:
31. lerroa:
* Charlotte Napoleon ([[1802]]-[[1839]]).
 
[[1796]]an, [[Napoleon Bonaparte|Napoleonen]]en [[Italia]]ko kanpainan hartu zuen parte. Hurrengo urtean, berriz, Lehenengo frantses Errepublika garaian, diplomatiko izan zen [[Parmako probintzia|Parmako]] gortean eta, gero, [[Erroma]]n. [[1798]]an, Direktorio garaiko organo legegilea zen [[Bostehunen Kontseilua|Bostehunen Kontseiluko]] kide ere izan zen. [[Napoleondar Gerrak|Napoleonen gerra]] garaian, anaiaren ordez ibili zen eta hainbat itun sinatu zuen [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuekin]], [[Austria]]rekin, [[Britainia Handia]]rekin eta [[Vatikano Hiria|Vatikanorekin]]rekin. [[1806]]tik [[1808]]ra arte, [[Napoli]]ko erreinuan izan zen errege anaiak horrela izendatu zuelako.
 
== Espainiako erregetza (1808ko uztaila–1813ko ekaina) ==
[[1808]]ko [[maiatzaren 5]]eko [[Baionako abdikazioak|Baionako abdikazioen]] ondoren, Espainiako koroaren jabe [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] zen eta honek [[ekainaren 6]]an bertan anaia Josef izendatu zuen Espainiako errege, [[uztailaren 7]]ra arte ez bazuen ere ardura hartu, konstituzio berria zin egin eta Baionako Batzarraren fideltasun zinak jaso ondoren.
 
[[1808]]ko [[uztailaren 20]]an iritsiko zen [[Madril]]era, [[maiatzaren 2]]az geroztik, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Independentzia gerran]] sartuta zegoen erreinura eta, [[uztailaren 25]]ean, aldarrikatu zuten errege.
 
[[BailengoBailéngo gudua|Bailengo porrotaren]] ondoren, ihes egin beharrean izan zen, [[Burgos]]era, [[Miranda Ebro|Miranda de EbroEbrora]]ra eta, [[irailaren 22]]an, [[Gasteiz]]era. Anaia [[Napoleon Bonaparte|Napoleonek]]ek lagunduko dio bere tropa andanarekin eta [[Madril]]en ezartzea lortuko du azkenean.
 
[[Baionako Estatutua]] aldarrikatu zuen, [[frantsestua]]k edo [[Espainia]]ko [[ilustratua]]k erakarri nahian. Hala ere, ez zioten inposaketa barkatu eta herriak muzin egin zion erreformismoari.
65. lerroa:
== Erbesteratzea eta azken urteak (1813–1844) ==
[[Fitxategi:JosephBonapartetomb.jpg|thumb|200px|right|[[Josef Bonaparte]]ren hilobia]]
[[Espainia]]ko irteeraren ondoren, Josef [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetara]] abiatu zen. [[Espainia]]ko koroaren bitxiak saldu zituen eta mantsio bat eraiki zuen Poin Breezen, [[PhiladelphiaFiladelfia|Philadelphian]]n. Luxuzko altzariak, liburu arraroen bilduma paregabea eta arte lanez betetako etxea, parke handi batez inguratu zuen, estanke eta guzti.
 
Jende ospetsu asko izan zuen inguruan: [[Pennsylvania]]ko senataria zen Joseph Hopkinson, Nicholas Biddle bankaria, Frances Wright idazlea, Stephen Girard bankari eta filantropoa -garaiko amerikar aberatsena-, John Quincy Adams presidentea eta Henry Clay estatu idazkaria, Daniel Webster politikaria edo La Fayetteko markesa beste batzuen artean.
71. lerroa:
[[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetara]] ere, Josef emazterik gabe joan zen, [[Europa]]n geratu baitzen hau bere alabekin, baina han ere ez zitzaion amodiorik faltatu.
 
[[1841]]ean, [[Florentzia]]n bizitzeko baimena jaso zuen eta hortxe hil zen [[1844]]an. Hala ere, [[Paris]]en eman zioten lur, [[Napoleon III.a]]k [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] enperadorearen eskuinean lurperatzea eskatu zuelako.
 
== Erreferentziak ==