Wikipedia

Filipe II.a Espainiakoa: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
39. lerroa:
* [[Ana Austriakoa (1549-1580)|Ana Austriakoa]] ([[1570]]-[[1580]])
| semeak =
| senideak = [[Karlos I.a EspainiakoaHabsburgokoa|Karlos I.a]] (aita)</br>[[Elisabet Portugalgoa]] (ama)
| egoitza =
| erlijioa = [[Katolizismo]]a
49. lerroa:
Bere garaian izugarri zabaldu zen [[Espainiar Inperioa]] ([[Amerika]], haren omenez izendatutako [[Filipinak|Filipinetako uharteak]]) eta [[1580]]. urtean Portugalgo erreinuaz eta inperioaz jabetu zen Espainiako koroa. Maila handiko aholkulariz eta militarrez inguratua egon zen beti ([[Fernando Álvarez de Toledo|Albako dukea]], [[Antoine Perrenot de Granvelle|Granvelle]], Alexandro Farnese, [[Joan Austriakoa]]…), baina ez zen batere trebea izan administrazioan eta barne politikan. Ameriketan pilaturiko urre guztiagatik ere, lur jota utzi zuen Espainiako ekonomia. Bestalde, erlijioan ezarri zituen lege zorrotzak oso ondorio txarrak ekarri zizkion Espainiako erresumari, Filipe II.aren garaian [[Espainiako Urrezko Mendea]] izeneko aroa hasi zen arren.
 
Filipe II.ren erregealdiak oso iritzi kontrajarriak sortu ditu. Espainiarrek ''errege zuhurra'' izendatu zuten bitartean, [[protestanteerreforma protestantea|protestanteentzat]]entzat ''hegoaldeko deabrua'' (''dæmon meridianus'') eta tiranorik ankerrena zen<ref name=caten>Godefroid KURTH: [http://en.wikisource.org/wiki/Catholic_Encyclopedia_%281913%29/Philip_II Philip II] Catholic Encyclopedia (1913)</ref>. Berarekin hasi zen [[Espainiar elezahar beltza]].
 
== Haurtzaro eta gaztaroa ==
Filipe II.a Gaztelakoa [[Valladolid]]en jaio zen, [[1527]]ko [[maiatzaren 21]]an, [[Karlos I.a EspainiakoaHabsburgokoa|Karlos I.a]] [[Germaniako Erromatar Inperio SantuSantua|Germaniako Erromatar Inperio Santuko]]ko enperadorea eta Elisabet Portugalgoa guraso zituela. Baina, Armada Inperialak egindako [[Erromako arpilatzea]]ren berria iritsi zenean, jaiotzaren ospakizunak bat-batean amaitu ziren. Karlos I.ak doluzko arropa jantzi zuen eta zaldun gudu zein justak bertan behera gelditu ziren. Amak hartu zuen printzearen heziketaren ardura. [[1534]]an Juan Martínez Siliceo umearen tutore izendatu zuten, ''"irakurtzen eta idazten irakats ziezaion"''. Siliceoz gain, [[Pedro Ciruelo]] matematikaria, [[Juan Ginés de Sepúlveda]] humanista eta [[Salamancako UnibertsitateUnibertsitatea|Salamancako Unibertsitateko]]ko errektore [[Fernán Pérez de Oliva]], Juan de Zuñigarekin batera, Filiperen hezitzaileak izan ziren. [[Henry Kamen]]en arabera: ''"Printzea ez zen ikasle bikaina, ezta ereduzkoa ere. Latina hala-hola erabiltzen zuen, bere estilo literarioa, onenean ere, erdipurdikoa zen, eta bere kaligrafia eskasa. Asmo horretan hezi zuten arren, ez zen humanista izatera iritsi"''<ref name=arth>[http://www.artehistoria.jcyl.es/v2/personajes/5595.htm Felipe II] Artehistoria.jcyl.es</ref>.
 
[[1539]]an ama hil zitzaion. Urte berean, aita [[Gante]]ra joan zenean, erresumako erregeorde bilakatu zen. 12 urte besterik ez zuenez gero, [[Juan Pardo de Tavera|Tavera kardenala]] buru zuen Erregeordetza Kontseiluaren laguntza izan zuen.
 
[[1543]]ko [[azaroaren 15]]ean aurrenekoz ezkondu zen. Andregaia bere lehengusina, [[María Manuela Portugalgoa]] izan zen. Ezkontzak urte eta erdi baino ez zuen iraun, emaztea [[Karlos Austriakoa (Asturiasko printzea)|Karlos]] infantearen erditzearen ondoren (1545eko uztailak 12) hil baitzen. [[1554]]ko [[uztailaren 25]]ean bigarren aldiz ezkondu zen, [[Londres]]en, [[Maria I.a Ingalaterrakoa|Maria Tudor]] Ingalaterrako erreginarekin, Karlos I.ak Espainia eta Ingalaterraren arteko ituna nahi zuelako. Aitarengandik Napoliko errege eta Milango duke tituluak jaso zituen eta aldi luze batez Ingalaterran bizi izan zen<ref name=arth/>.
 
== Tronuratzea ==
Estatu arazoak zirela eta, Ingalaterratik [[Flandriako konderria|Flandesera]] joan zen. Han, [[1555]]eko [[urriaren 25]]ean, aitak Herbeheretako printze subirano eta Borgoinako konde izendatu zuen. [[1556]]. urtean, berriz, Espainiako errege bihurtu zen, Karlos I.ak agintea utzi eta gero. [[Germaniako Erromatar Inperio Santua]], aldiz, Carlosen anaia [[Fernando I.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Fernandok]] jaso zuen. [[1557]]ko martxoan Ingalaterrara itzuli zen, eta hilabete batzuk emaztearen ondoan igaro zituen. Uztailean [[FlandesFlandria|Flandesera]]era itzuli eta [[Saint-Quentingo gudua|Saint-Quentinen]] bere erregealdiko garaipen militar handienetako bat erdietsi zuen<ref name=arth/>.
 
Maria Tudor, baina, [[1558]]ko azaroan hil zen, hainbeste desira zuten oinordekoa eduki gabe. Ondoren, Filipe [[Elisabet I.a Ingalaterrakoa]]rekin ezkontzen saiatu zen, baina alferrik, eta aurrerantzean Ingalaterrako [[Anglikanismo|protestanteak]] izan zituen arerio.
68. lerroa:
Erlijio katolikoa Espainiako Inperioko lurralde guztietan babestu eta zabaltzea izan zen Filipe II.aren politikaren helburu nagusietako bat. Horretarako [[Espainiar Inkisizioa|Inkisizioa]] indartu eta dogma katolikotik kanpo zeuden erlijio eta jokaera guztiak zapaldu zituen.
 
Izan zuen lehen liskarra [[Alpujarretako altxamendua]] izan zen. [[Morisko]]en integrazioa zaila zenez gero, [[1567]]an beren [[Islam|erlijioari]], [[arabiera|hizkuntzari]] eta ohiturei uko egitera behartzen zituen dekretua eman zen (1567ko berrespen pragmatikoa). Horri erantzunez, [[1568]]ko [[eguberrieguberria|eguberrietan]]etan Granada eta Almeriako moriskoak matxinatu ziren. [[Alpujarra|Alpujarretan]] tropa kristauei aurre egin zieten, baina [[1570]]ean [[FlandesFlandria|Flandestik]]tik iritsitako erregimentuek, [[Joan Austriakoa]] buru zutenek, altxamendua zapaldu zuten<ref>Federico ORTEGA: [http://www.lasalpujarras.org/moriscos/index.htm La guerra de los moriscos en las Alpujarras] Lasalpujarras.org</ref>.
 
[[Antonio Perez]], Filipe II.aren idazkari izandakoarena, kontuzko arazoa izan zen. [[1579]]an Perez eta [[Ana de Mendoza (Eboliko printzesa)|Eboliko printzesa]] atxilotuak izan ziren, [[Juan de Escobedo]], [[Joan Austriakoa]]ren konfiantzazko gizona, hil izana leporatuta. Antonio Perez 11 urtez espetxean egon zen, baina [[1590]]eko apirilean Madrildik [[Aragoi]]ra ihes egitea lortu zuen. Han, Aragoiko gorteen babesa eskuratu ostean, Escobedoren hilketan Filipe II.a ere nahasirik zegoela salatu zuen. [[1591]]ko maiatz eta irailean Inkisizioa atxilotzen saiatu zen arren, [[Zaragoza]]ko herritarrak bere alde altxatu ziren. Azkenik, azaroan Frantziara ihesi joan zen<ref name=brit>Helmut Georg KOENIGSBERGER: [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/451414/Antonio-Perez Antonio Pérez] 2013. Encyclopædia Britannica Online. 2013ko urtarrilaren 14an begiratua.</ref>.
 
== Kanpo politika ==
Filipe II.aren kanpo politikak bi aldi izan zituen: lehenengoa oso laburra izan zen ([[1556]]-[[1560]]), baina nahikoa [[Karlos I.a EspainiakoaHabsburgokoa|Karlos I.ak]] konpondu gabe utzi zituen arazoak arrakastaz konpontzeko. Bigarren aldian ([[1560]] urtetik aurrera), Filiperen politikak bi ardatz izan zituen: [[MediterraneoMediterraneoa]]a bata eta [[AtlantikoOzeano Atlantikoa|Atlantikoa]]a bestea. Lehenengo hamar urteetan Mediterraneo itsasoa izan zen Filiperen politikaren muina, baina [[Lepantoko gudua|Lepantoko]] garaipenaren ondoren eta, bereziki, Portugalgo Inperioa bereganatu ondoren, Atlantikoa eta Atlantikoko boterea izan ziren Filiperen politikaren erdigunea.
 
=== Frantzia ===
[[Karlos Habsburgokoa|Bere aitaren]] erregealdian bezala, [[Frantzia]]k potentzia aurkaria izaten jarraitu zuen. [[Henrike II.a Frantziakoa]]ren aurka [[Italia]]n eta Frantzian borrokatu zen, eta azken honetan garaile suertatu zen [[Saint-Quentingo gudua]]n. Frantziak, orduan, [[Flandria]]n finkatu zuen bere helburua, baina hor ere garaitua izan zen [[Gravelinesko gudua]]n ([[1558]]). Azkenean, [[1559]]an [[Cateau-Cambresisko bakea|Cateau-Cambrésiseko bakea]] sinatu zen, eta horren bidez Espainiak hegemonia lortu zuen Europan.
 
[[1580ko hamarkada]]n, Frantziako erregetzarako gatazken garaian, Filipe II.ak [[Parisko Liga Santua]]ren alde hartu zuen parte, [[Henrike III.a Nafarroakoa]] eta [[higanot]]en aurka. Horrezaz gain, [[Henrike III.a Frantziakoa]]ren erailketaren ondotik ([[1589]]), Frantziako tronua bere alaba [[Elisabet Klara Eugenia]]rentzat galdegin zuen. Baina Filiperen asmoek huts egin zuten: Henrike Nafarroakoa [[katolizismo]]ra bihurtu zen eta, [[Vervinsko bakea]]n ([[1598]]), Frantziako erregetzat onartu behar izan zuen<ref name=brit/>.
82. lerroa:
=== Mediterraneoa ===
[[Fitxategi:Battle of Lepanto 1571.jpg|thumb|300px|<small>[[Lepantoko gudua]] (1571)</small>.]]
[[Otomandar Inperioa]]ren espansionismoari galga emateko, [[Pio V.a]] Aita santua, [[Genovako Errepublika]], [[Venezia]] eta Espainiak [[Liga Santua (1571)|Liga Santua]] sortu zuten. Kristauen itsasontziek [[1571]]ko [[urriaren 7]]an, [[Lepantoko gudua]]n, lortu zuten garaipenari esker, [[MediterraneoMediterraneoa|Mediterraneoko]]ko indarren arteko oreka berreskuratu zen<ref name=arth/>.
 
=== Herbehereetako auzia ===
Filipe II.ak [[1559]]an Herbehereak utzi zituenerako, bazen lurralde hartan bere kontrako higikunderik: batetik, ez zelako jadanik errege nazionala, eta ez zituelako ulertzen ez herrialdearen interesak ez bertako biztanleak; bestetik, erlijio arrazoiak zirela eta, izan ere, [[kalbinismo]]ak gero eta indar handiagoa baitzuen.
 
Herritarren kezka nagusia ekonomikoa zen. Kezka hori [[1560]]. urtean atera zen lehenengo aldiz agerira espainiar gudarosteak, [[Cateau-CambrésisekoCambresisko bakea|Cateau-Cambrésiseko bakearen]]ren ondorioz, Herbehereetan gelditu behar izan zutenean. Bestalde, zerga berriek eta [[1565]]eko goseteak herriaren atsekabea areagotu zuten. Nobleen kezka, aldiz, politikoa zen: haien ustez beren kontura indartu nahi zuen erregeak bere ahalmena, sortu berriak ziren hamalau elizbarrutietako goi karguetarako ez baitziren nobleak izendatu. Erlijio arazoek ere garrantzi handia izan zuten: gero eta gehiago ziren kalbindarrak eta [[luteranoluteranismo|luteranoak]]ak.
 
Matxinadak hasiak ziren eta [[1566]]ko barkamen orokorrarekinere ezin izan zituen baretu. Gertaera haiek 1566an (''Mirarien urtean'') iritsi ziren gorenera: [[Gilen I.a Orange-Nassaukoa]]k gidatutako protestanteek 400 eliza [[katolizismo|katoliko]] desegin zituzten eta [[Anberes]], [[Amsterdam]] eta beste hiri batzuk hartu zituzten. Iskanbilak isilarazteko indarraz baliatzea eta errudunak zigortzea erabaki zuen Filipe II.ak. [[Fernando Álvarez de Toledo]], Albako dukea, [[FlandesFlandria|Flandesera]]era bidali zuen osteen buru jartzeko. Orduan, [[Margarita Parmakoa]]k gobernari kargua utzi, eta Albako dukeak ahalmen politikoa eta militarra bere esku izan zituen. Fernando Alvarez de Toledo dukearen politika oso gogorra izan zen: iraultzaileak garaitu zituen, baina oso neurri gogorrak ezarri zituen. Esaterako, Matxinaden Epaimahaia sortu zuen eta zerga berri bat ezarri zuen osteak ordaintzeko. Neurri haien kontra, beste matxinada handi bat izan zen [[1572]]an.
 
[[Fitxategi:Entrada a amberes.jpg|thumb|300px|<small>[[Alexandro Farnese (1545-1592)|Alexandro Farneseren]] tropak [[Anberes]]en sartzen (1585)</small>.]]
99. lerroa:
 
=== Ingalaterraren kontrako borroka ===
[[Elisabet I.a Ingalaterrakoa]]ren erreinaldiaren lehenengo hamar urteetan Espainiaren eta [[Ingalaterra]]ren arteko harremanak adiskidetsuak izan ziren, oro har, Espainiak Frantziaren kontra zuen politikarekin jarraituaz. Filipe II.ak erreginaren alde egin zuen Frantziak Ingalaterran sartzeko egiten zituen saio guztietan. Saio haien oinarria [[Maria EstuardoI.a Eskoziakoa|Maria Estuardoren]]ren eta [[Frantzisko II.a Frantziakoa|Frantzisko II.aren]] arteko ezkontza zen. Filipe II.a neutral agertu zen [[anglikanismo]]a Ingalaterran sartu zenean. Bestalde, erregina eskumikatzeko lehenengo asmoak geldiarazi zituen. Baina, ingelesek [[Ozeano Atlantikoa]]n barrena zabalkundea hasi zutenean, eta Espainiari Ameriketan zuen monopolioa kentzen saiatu zirenean, arras hoztu ziren bi erresumen arteko harremanak.
 
Ingeles itsasgizonek espainiarren ontzidien edo lurraldeen kontra egin zituzten harrapaketez gainera, ingeles erregearen eta espainiar erregearen arteko sinesmen desberdintasunak, eta bataren eta bestearen jokabide desberdina dago aipatu beharra. Espainiaren eta Ingalaterraren arteko etsaitasunaren oinarriak hauek izan ziren: Espainiak Atlantikoan zuen nagusitasunaren sendotzea, [[Portugal]] eta herrialde horrek itsasoz haraindi zituen lurraldeak espainiarren mende gelditu zirenean; [[Bernardino de Mendoza]] espainiar enbaxadoreak Maria Estuardo erregina egiteko azpikerian parte hartzea; eta Leicesterko kondeak Herbehereetan espedizio militar bat zuzentzea matxinatuak babesteko (Leicesterko kondea gobernadore izendatu zuten han).
106. lerroa:
[[1583]]. urteaz gero, Filipe II.aren gogoan gero eta indar handiagoa zuen [[Álvaro de Bazán]], Santa Cruzeko markesarengandik, hartutako desira batek, alegia, Ingalaterra indarrez hartzeko asmoak. Izan ere, era horretan, frantziar eta herbeheretar protestanteei han zuten euskarria kenduko baitzien, eta harrapakeriaren gunea ezeztatuko baitzuen. Álvaro de Bazánen lehenengo asmoa itsas armada zuzenean Ingalaterrara bidaltzea zen, baina egitasmo hura aldatu egin zen: [[Lisboa]]tik irtengo zen ontzidia Herbehereetara joango zen lehenbizi, eta han [[Alexandro Farnese (1545-1592)|Alexandro Farneseren]] gudarostea ontziratuko.
 
[[1588]]ko uztailean Espainiako gudarostea ([[Itsas Armada Garaiezina|Armada Garaiezina]]) Espainiatik irten eta Herbehereetara abiatu zen. [[Mantxako kanala|Mantxako kanalean]] ingeles ontzidia topatu zuen eta hainbat borrokaldi izan zituzten. Ekaitzak eta kontrako haizeak zirela eta, Espainiako Gudarostea ezin itzul zitekeen itsasartera, eta azkenean, Ingalaterra eta Irlanda inguruko bidaia neketsua egin behar izan zuen. Bidaia hartan, itsasgizon asko hil ziren eta itsasontzi asko hondatu. Urte hartako irailean Espainiara itzuli zen ontzidia bere asmoak huts eginda.
 
=== Portugal ===
112. lerroa:
Portugalgo erresumaren anexioa Filipe II.aren atzerri politikako lorpen handiena izan zen. [[Sebastian I.a Portugalgoa]] [[1578]]ko [[abuztuaren 4]]an hil zen, [[Ksar el-Kebirko gudua]]n ([[Larache]]tik hurbil). Haren ondorengoa [[Henrike I.a Portugalgoa|Henrike kardinala]] (Henrike I.a) izan zen. Henrikeren erregealdian Filipe II.a ([[Elisabet Portugalgoa]]ren semea baitzen), [[Antonio I.a Portugalgoa|Antonio, Cratoko priorea]] eta [[Katalina Braganzakoa]] Portugalgo erregegai bilakatu ziren. Aristokrazia espainarraren aldekoa zen eta herri xeheak, berriz, Cratoko priorea nahiago zuen<ref name=atenea>Fernando DE LA GUARDIA SALVETTI:[http://www.revistatenea.es/revistaatenea/revista/WebA/portadas/Articulo2_37.pdf La unión de dos imperios: Portugal y España] Revistatenea.es</ref>.
 
Henrike I.a [[1580]]ko urtarrilean hil zen. Felipe II.a Portugal inbaditzera deliberatu zen, baina egun batzuk lehenago, ekainaren 20an, Cratoko prioreak bere burua errege ([[Antonio I.a Portugalgoa]]) izendatu zuen [[SantaremSantarém|Santaremen]]en. Filipek, [[Fernando Álvarez de Toledo]], Albako dukea, buru zuen 26.000 laguneko armada bat igorri zuen haren aurka. Espainiar tropak [[Alcantarako gudua]]n (1580ko abuztuan) garaipen erabakigarria izan zuten. [[Lisboa]] hartzeko, Albako dukeak [[Álvaro de Bazán]] buru zuen itsas armadaren laguntza izan zuen. Antonioren aldekoek [[Azoreak|Azoreetara]] ihes egin zuten eta, [[1583]] arte, espainiarrei aurre egin zieten<ref name=atenea/>.
 
Lisboa hartu eta gero, 1581ko apirilaren 15ean [[Tomar]]ren batzartutako Portugalgo gorteek Filipe Portugalgo errege izendatu zuten, ''Filipe I.a Portugalgoa'' izenarekin. Beti ere, Filipek Madrildik erreinatu zuen, Fernando Álvarez de Toledo Portugalgo konestable eta erregeorde izendatuta<ref name=atenea/>.
 
== Ameriketako zilarra eta urrea ==
XVI. mendean Amerikako lurraldeetako produktu eskaera handia izan zen, merkataritza izugarri hazi, eta [[urre]] eta [[zilar]] kopuru handia heldu zen Amerikako [[meategimeatzaritza|meategietatik]]etatik. Egoera honek herritarren ekonomia eta gizarte baldintzak hobetu ahal izango zituen; hala ere; ez zen horrelaxe gertatu. Kantitate izugarriak sartu zirenez, prezioak igo ziren (prezioen iraultza). Horren ondorioz, behe-klaseen erosteko ahalmena eta beren bizitza maila jaitsi ziren.
 
== Kultura eta erlijioa ==
Erreforma Katolikoa [[Trentoko kontzilioaKontzilioa|Trentoko kontzilioan]]n, [[1545]]-[[1563]] bitartean, burutu zen. Mendebaldeko zenbait herrialdeetan, ordea, askoz ere lehenagotik hasia zen prozesu hura. Espainian aipatzekoa da [[Francisco Jiménez de Cisneros|Cisnerosen]] erreforma, [[Errege-erregina KatolikoKatolikoak|Errege-erregina Katolikoek]]ek lagundua. Ondoren, [[Erasmo Rotterdamgoa|Erasmoren]]ren eraginak, joera iluministak (aurrekoak baino herrikoiagoak), eta [[judu]] kristautuek egin zituzten ekarpenek erlijio joera barnerakoia ekarri zuten. Joera horrek [[XVI. mendemendea|XVI. mendeko]]ko [[Mistizismo|mistikan]] izan zuen goreneko maila. [[Teresa Avilakoa]] (1515-1582), [[Joan Gurutzekoa]] (1542-1591), [[Joan Avilakoa]] (1500-1569) edo [[Luis Granadakoa]] (1504-1588) izan ziren erlijio higikunde hartako pertsonaia nagusiak.
 
[[Ignazio Loiolakoa|San Ignazio LoiolakoaLoiolakoak]]k (1491–1556) protestantismoaren kontra borrokatzeko [[Jesusen Konpainia|Jesusen Lagundia]] sortu zuen. Trentoko kontzilioan, bestalde, espainiar teologo ospetsu hauek nabarmendu ziren: [[Diego Laínez]] (1512-1565) eta [[Alfonso Salmerón]] (1515-1585) jesuitak, [[Domingo de Soto]] (1494-1560) eta [[Melchor Cano]] (1509-1560) domingotarrak, eta beste hainbat.
 
[[Fitxategi:Vistaescorial.jpg|thumb|left|450px|<small>[[El Escorial|El Escorial monasterioa]]</small>.]]
Baina, Espainiaren indarra ez zegokion erlijioari bakarrik, kulturak ez zuen ordu arte inoiz halako hazkunderik izan. Hazkunde hori kulturaren ia alor guztietan gertatu bazen ere, literatura sorkuntzan izan zuen garrantzi gehien. [[Gaztelania]]zko prosak [[La Celestina]]ren mailako lanak eman zituen Errege-erregina Katolikoen garaian, eta gorantz jarraitu zuen, harik eta XVI. mendearen azken herenean eta XVII.aren hasieran gailurrera iritsi zen arte. Garai horretako literaturan gehien nabarmendu ziren gaiak mistika eta [[Eleberrieleberri pikareskoapikaresko|pikareska]] izan ziren. Poesian Joan Gurutzekoa, [[Luis Leongoa]] (1527-1591), [[Alonso Ertzilla]] (1533-1594) eta [[Fernando de Herrera]] (1534-1597) nabarmendu ziren. Antzerkian [[Lope de Vega]]k (1562–1635) bere lehenbiziko obrak idatzi zituen. Eta derrigorrezkoa da eleberri bat aipatzea: [[Miguel de Cervantes]]en (1547-1616) ''[[On Kixote Mantxakoa]]''.
 
Filipe II.aren erregealdian klasizismoa nagusitu zen arkitekturan. [[El Escorial|El Escorial monasterioa]] garai hartako kulturaren eta [[KontraerreformaKontrarreforma|Kontraerreformaren]]ren sinbolorik adierazgarriena da. Besteak beste, [[Leone Leoni]] (1509-1590), [[Juan Bautista de Toledo]] (1515-1567) eta [[Juan de Herrera]] (1530-1593), [[Valladolideko katedrala]]ren proiektugilea, izan ziren arkitektorik garrantzitsuenak. [[1571]]n [[Iruñeko zitadela]]ren eraikuntza hasi zen. Margolaritzan, berriz, aipagarriak dira [[Luis de Morales]] eta [[Greco|El Greco]], pintore [[manieristamanierismo|manieristak]]k<ref>Miguel Angel CASTILLO: [http://www.artehistoria.jcyl.es/v2/contextos/4556.htm El arte en el reinado de Felipe II] Artehistoria.jcyl.es</ref>.
 
== Ezkontzak eta ondorengoak ==
Felipe II.a lau aldiz ezkondu zen<ref>Juan Carlos COBO CUEVA: [http://www.artehistoria.jcyl.es/colabora/articulo1.htm La vida privada de Felipe II] Artehistoria.jcyl.es</ref>:
* [[1543]]ko [[azaroaren 15]]ean bere lehengusina propio [[María Manuela Portugalgoa]]rekin ezkondu zen. María Manuela [[1545]]ean hil zen, izan zuten seme bakarraz erdi eta lau egunera:
** [[Karlos Austriakoa (Asturiasko printzea)|Karlos Austriakoa]] ([[1545]]eko [[uztailaren 8|uztailak 8]] – [[1568]]ko [[uztailaren 24|uztailak 24]]).
* [[1554]]ko [[uztailaren 25]]ean [[Maria I.a Ingalaterrakoa]]rekin ezkondu zen. Ezkontza politikoa izan zen, Espainia eta Ingalaterraren arteko ituna bilatzen baitzen. Maria, bi ume galdu ostean, [[1558]]an zendu zen.
* Hirugarren emaztea [[Elisabet Valoiskoa]], [[Henrike II.a Frantziakoa]]ren eta [[Katalina Medici]]ren alaba zaharrena izan zen. Ezkontza, [[Cateau-CambrésisekoCambresisko bakea|Cateau-Cambrésiseko bakearen]]ren ondorioa izan zena, [[1559]]an egin zen. Elisabet 1568an hil zen. Bi alaba izan zituzten:
** [[Elisabet Klara Eugenia Austriakoa|Elisabet Klara Eugenia]] ([[1566]]ko [[abuztuaren 12|abuztuak 12]] – [[1633]]ko [[abenduaren 1|abenduak 1]]).
** [[Katalina Mikaela Austriakoa]] ([[1567]]ko [[urriaren 10|urriak 10]] – 6 November [[1597]]ko [[azaroaren 6|azaroak 6]]).
* [[1570]]an bere lehengusu propio [[Maximiliano II.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Maximiliano II.aren]] alaba [[Ana Austriakoa (1549-1580)|Ana Austriakoarekin]] ezkondu zen. Ana [[1580]]an hil zen. Bost ume izan zituzten:
** [[Fernando Austriakoa (Asturiasko printzea)|Fernando Austriakoa]] ([[1571]]ko [[abenduaren 4|abenduak 4]] – [[1578]]ko [[urriaren 18|urriak 18]]).
** Karlos Lorentzo ([[1573]]ko [[abuztuaren 12|abuztuak 12]] – [[1575]]eko [[ekainaren 30|ekainak 30]]).
** [[Diego Austriakoa]] ([[1575]]eko [[abuztuaren 15|abuztuak 15]] – [[1582]]ko [[azaroaren 21|azaroak 21]]).
** [[Filipe III.a Espainiakoa]] ([[1578]]ko [[apirilaren 3|apirilak 3]] – [[1621]]eko [[martxoaren 31|martxoak 31]])
** Maria ([[1580]]ko [[otsailaren 14|otsailak 14]] – [[1583]]ko [[abuztuaren 5|abuztuak 5]])
<center>
<gallery widths="200px" heights="200px" perrow="4">
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Filipe_II.a_Espainiakoa"(e)tik eskuratuta