02:56, 27 martxoa 2015ko berrikusketa aldatu Dexbot (eztabaida \| ekarpenak) 4.354 edits t Removing Link FA template (handled by wikidata) ← Aurreko ezberdintasuna		00:27, 22 apirila 2015ko berrikusketa aldatu desegin EnzaiBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 252.705 edits t Robota: Birzuzenketak konpontzen Hurrengo ezberdintasuna →
17. lerroa: \| ISO 3166-2 = ES-VC \| estatutua = [[1982]]ko [[uztailaren 10]] \| lehendakaria = [[Alberto Fabra]] ([[~~Alderdi Popularra (Espainia)\|~~PP]]) \| hizkuntza = [[valentziera]] eta [[gaztelania]] \| kongresuan = 32 24. lerroa: }} '''Valentziako Erkidegoa'''<ref>{{Web erref\|izena=\|izenburua=Exonimia zerrenda\|url=http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_eoda&Itemid=207&lang=eu&nonkodea=8.4.01&view=exonimia\|argitaletxea=Euskaltzaindia\|sartze-data=2011-01-19}}</ref> (''Comunitat Valenciana'' [[valentziera]]z, ''Comunidad Valenciana'' [[gaztelania]]z) [[Espainia]]ko estatuko ekialdeko [[autonomia erkidego]]a da, [[Iberiar ~~Penintsula~~penintsula\|Iberiar Penintsularen]]~~ren~~ ekialdean kokatzen dena. [[Mediterraneoa\|Mediterranear ~~itsaso~~itsasoaren]]~~aren~~ kostaldean kokaturik, [[Alacanteko probintzia\|Alacant]], [[Castellóko probintzia\|Castelló]] eta [[Valentziako probintzia\|Valentziako]] probintziek osatzen dute. 23.237 km<sup>2</sup> ditu guztira eta 4.806.908 biztanle (2006). 33. lerroa: === Autonomia erkidego mugakideak === Iparraldean [[Katalunia]] eta [[Aragoi]] ditu mugakide, mendebaldean [[Gaztela-Mantxa]], eta hego-mendebaldean eta hegoaldean [[Murtziako Eskualdea\|Murtziako Erkidegoa]]. === Orografia, hidrografia eta klima === [[Fitxategi:Sierra de Irta 1.jpg\|left\|thumb\|260px\|[[Irta mendilerroa]].]] [[Mediterraneoa\|Mediterraneo]] Itsasoaren ertzean dago. Bi alde bereizten dira; barnealdea, mendebala, menditsua da; ekialdeko kostaldea ordoki zabalak hartzen du. [[~~Castellon~~Castelló de la Plana\|Castellongo]]go itsasertzeko ordokiak gora egiten du [[Iberiar mendiak]] eratu arte (Maestrazgo, Espadan), [[Teruelgo probintzia]]ren mugan, hain zuzen. Hegoalderago, [[Valentziako probintzia]]n, gauza bera gertatzen da eta kostaldeko ordokitik hurbil Utiel, Martés, Énguera, Gosa eta Mariola mendiak daude. [[~~Alicante~~Alacant\|Alicanteko]]ko hegoaldeko muturrean, berriz, garaiera txikiko mendialdeak (Salinas, Aitana) daude, [[Mendikate Betikoa]]ri dagozkionak alegia. Klima Mediterraneokoa du, uda bero eta negu epelekin; euria batez ere udazkenean eta neguaren amaieran izaten da. 55. lerroa: # [[Torrevieja]] (Alacant): 92.034. # [[Orihuela]] (Alacant): 77.979. # [[Gandía\|Gandia]] ([[Valentziako probintzia\|Valentzia]]): 74.827. # [[Torrent (Horta)\|Torrent (Valentzia)]]: 74.616. # [[Benidorm]] (Alacant): 67.627. # [[Sagunto\|Sagunt]] (Valentzia): 62.702. == Historia == 65. lerroa: Historikoki lurraldeari ''País Valencià'' deitu izan zaio, eta bere Autonomia Estatutuaren arabera nazionalitate izaera du. [[Hizkuntza]]ren ikuspegitik lotura handiak ditu [[Katalan Herriak]] deitutako gainontzeko lurraldeekin, nahiz eta, egun, biztanleriaren gehiengoak Valentziaren izaera autonomoa defendatzen duen. [[K. a. III. ~~mende~~mendea]]ann, [[kartago]]tarrak garaitu ondoren, [[Antzinako Erroma\|erromatarrak]] nagusitu ziren lurraldean. Erromatarren garaian hiri asko sortu ziren, eta ureztatze sarea antolatu zen, kostaldean batez ere. K. o. [[III. ~~mende~~mendea]]azz geroztik germaniar herrien inbasioak izan ziren, eta [[franko (argipena)\|frankoek]]ek eta, geroago, [[bisigodo]]ek hartu zuten lurraldea, baina [[544]]. urtean [[Justiniano I.a]] Bizantzioko enperadoreak hegoaldea menderatzea lortu zuen. Lurraldeko urterik oparoenak musulmanen mendeak izan ziren, 714-1240 bitartekoak. Garai hartan, kostaldean, biztanleria bizkor ugaldu zen eta, ondorioz, nekazaritzako lurrak baratze txikitan banatu ziren. Musulmanek ureztatze sistema hobetu zuten eta, besteak beste, [[laranjaondo]]a sartu zuten. 73. lerroa: [[1238]]an [[Aragoiko Jaime I.a]]k Valentziako hiria konkistatu zuen eta, bi urte geroago, Valentziako erreinua sortu zuen, Aragoikoaren mendean, erreinu autonomo gisa. Kostaldeko merkataritza hirietan katalanak finkatu ziren, eta barnealdeko lurrak [[Aragoi]]ko nobleei eman zitzaizkien. Jaime I.ak Valentziako foruak eman zizkion erreinuari, baina aragoitar nobleziak Aragoiko foruak aintzat hartu eta Aragoiko Batasuna sortu zuen (1238). Nobleziaren eta burgesiaren arteko tirabirek Batasunaren Gerra ekarri zuten; [[1348]]. urtean Petri IV.ak nobleak menderatu zituen, eta herriak bere lurrak eta eskubideak gorde ahal izan zituen. Nolanahi ere, Valentziako erreinua gainbehera etorri zen pixkana, matxinadak, izurriteak eta Espainiako merkataritza [[Ozeano ~~Atlantiko~~Atlantikoa\|Ozeano Atlantikotik]]~~tik~~ bideratzeak eta [[1609]]an [[morisko]]ak egotzi izanak ekarri zuen krisiak (lurraldeko biztanleria % 22-30 murriztu zen) eraginda. Espainiako Erregetzarako Gerran herri xeheak Karlos artxikudekaren alde egin zuen eta nobleziak Filipe V.aren alde; honek, [[1707]]. urteko dekretuaren bidez, Valentziako foruak indargabetu zituen. [[XVIII. ~~mende~~mendea]]ann, Ameriketarako merkataritza harremanak libreek ([[1778]]) eta ehungintzaren protekzionismoak ekonomiaren aurrerapena ekarri zuten. [[XIX. ~~mende~~mendea]]ann Independentziako gerraren ondorio latzak pairatu zituen lehenbizi eta, geroago, kostaldeko liberalen eta mendialdeko karlisten arteko guduak. [[1868]]ko iraultzak errepublikaren alde erakarri zuen jendea, baina errepublikar milizien (1869) eta Valentziako kantonamenduaren (1873) galeraren ondoren, monarkia nagusitu zen. Mendearen bukaeran Valentziaren nortasuna gordetzearen aldeko eta errepublikaren aldeko higikundeak sortu ziren, eta Valentziako eta [[~~Alcoy~~Alcoi\|Alcoyko]]ko langileria anarkismoari lotu zitzaion. Baina, [[Espainiako gerra zibil]]ean (1936-1939) errepublikarren alde egin ondoren, [[Francisco Franco\|Francoren]]~~ren~~ garaipenak valentziarren asmo politikoak zapuztu zituen. [[XX. ~~mende~~mendea]]~~aren~~ren erdialdean ekonomiak aurrerapen handia egin zuen turismoan, industrian eta fruitu garratzen esportazioan oinarritua. [[1982]]ko uztailaren 10ean Valentziako erreinua izan zena Valentziako Autonomia Erkidegoa bilakatu zen. 92. lerroa: == Demografia == Biztanleen % 80 kostaldeko ordokietan bizi da. Hizkuntza ofizialak [[valentziera]] (batez ere Valentziako probintzian erabiltzen da) eta [[gaztelania\|gaztelera]] dira. == Ekonomia == [[Fitxategi:Borbotó. Horta i Benifaraig al fons.JPG\|thumb\|300px\|[[Borbotó]] pedaniaren ([[Valentzia]]) inguruko baratzeak.]] [[Nekazaritza]], [[industria]] eta [[turismo]]a dira ekonomia jarduera nagusiak. Valentziako nekazaritza eremua, ''Baratzea'' deitua, Mediterraneoko kostaldeko alderdi emankorrenetakoa da. Baratze txikiak dira, baina bi-lau uzta ematen dituzte urtean zehar; batez ere laranjondoak, limoiondoak, arroza eta barazkiak aldatzen dira. Euri urritasunak eta gorabehera handikoak ureztatze sistema egokia antolatzera behartu ditu antzinatetik lurralde honetako biztanleak. Industriak ere garrantzi handia du: janari industria, ontziolak, altzairugintza, automobilgintza, jostailuak, kimika industria, zapatagintza, ehungintza, zurgintza etab; [[Valentzia]], [[Alcoi]], [[Eltx]], [[Elda]] eta [[Sagunto\|Sagunt]] dira Autonomia Erkidegoko industria gune nagusiak. Bestalde, lurraldeko klima epelak eta azpiegitura egokiak turismoaren hazkuntza bideratu dute. == Kultura ==

Valentziako Erkidegoa: berrikuspenen arteko aldeak