Umeki: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Josu (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
5. lerroa:
== Garapena ==
=== 9. eta 16. asteen artean ===
Aurretik aipatu bezala, umekiaren fasea ernalketa gertatu eta bederatzigarren astean hasten da. Fase honen hasieran, umekiak 30 [[milimetro]] inguru neurtu eta 8 [[gramo]] inguru pisatzen ditu eta bere buruak umeki osoaren ia erdia hartzen du.<ref name="nursing" /> Buruak umekiaren ia erdia hartzen du.<ref name = "itrfps">[http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/002398.htm MedlinePlus]</ref> Arnasketa, umekiaren mugimendutzat, [[birika|biriken]] garapenerako da beharrezkoa eta ez [[oxigeno]]a lortzeko.<ref>Institute of Medicine of the National Academies, ''[http://books.nap.edu/openbook.php?record_id=11622&page=261 Preterm Birth: Causes, Consequences, and Prevention]'' (2006), page 317. Retrieved 2008-03-12</ref> [[Bihotz]]a, [[esku]]ak, [[oin]]ak, [[burmuingarun|burmuina]]a eta beste organo batzuk badaude, baina garapenaren hasieran daude eta ez dute ia funtziorik betetzen oraindik.<ref name="Columbia">''[http://www.bartleby.com/65/fe/fetus.html The Columbia Encyclopedia]'' (Sixth Edition). Retrieved 2007-03-05.</ref><ref>Greenfield, Marjorie. “[http://www.drspock.com/article/0,1510,9851,00.html Dr. Spock.com]". Retrieved 2007-01-20.</ref>
[[Fitxategi: Fetus 3 months.jpg|thumb|12 aste inguru dituen umekia [[karenakaren]]riari lotuta.]]
Umekia ernalketa osteko 12. astean lotzen da [[karenakaren]]raara.
 
Umekia ez da [[min]]a sentitzeko gai bere hasierako fasean eta baliteke haurdunaldiaren azken hiruhilabetera arte ez izatea gaitasun hau. Garapenaren une honetan kontrolik gabeko mugimenduak eta dardarak [[gihar]] eta [[burmuingarun|burmuinaren]]aren garapenaren menpe daude.
 
=== 17. eta 25. asteen artean ===
16. lerroa:
=== 26. eta 40. asteen artean ===
Ernalketa gertatu eta 40 astera umekia 51 zentrimetro ingurukoa izango da.
Gorputzeko [[lipido]] kantitateak nabarmen egingo du gora. Birikak ez daude erabat helduta, [[hezur]]rak berriz garatuta dauden arren bigunak eta malguak dira oraindik. [[Burdina]], [[kaltzio]]a eta [[fosforo]]a ugaritu egingo dira. [[AzkazalAzazkal|Azkazalak]]ak [[hatz]]en muturreraino helduko dira. [[Lanugo]]a, hau da, umekiaren gorputza estaltzen dagoen ilea, desagertzen hasiko da eta buruko [[ile]]a berriz, loditu eta laztu egingo da.
 
Erditzea 40. astean ematen da normalean. Umekia 37-40 asteetatik aurrera [[umetoki]]tik kanpo bizirauteko gai dela kontsideratzen da.<ref>[http://www.babycenter.com/mybabycenter/136.html Your Pregnancy: 36 Weeks] ''BabyCenter.com'' Retrieved June 1, 2007.</ref><ref>[http://www.memidex.com/full-term "full-term" defined by Memidex/WordNet].</ref> Jaiotzean bere luzera 48-53 zentrimetroen artean egoten da.
27. lerroa:
* Umekiarekin erlazionatutakoak berriz, umekiaren [[genoma]] eta elikagaien eta [[hormona|hormonen]] produkzioa dira. Gainera, umeki emeek arrek baino pisu baxuagoa izaten dute.
Pisu baxuegia duten umekiak pisu baxuarekin jaiotzen dira. Honen eraginez, jaioberriaren heriotza gertatzeko arriskua handiagoa da, hala nola, [[asfixia]], [[hipotermia]], [[eritrozitosi|polizitemia]], [[hipokaltzemia]], disfuntzio [[immunitate-sistema|immunologikoa]], asaldura neurologiko eta epe luzeko beste [[eritasun|gaixotasun]] batzuen eraginez. Haur hauek gainera, hazkuntzan atzerapena izan ohi dute eta batzuetan garaiera txikiko helduak izaten dira.
== Bideragarritasuna ==
41. lerroa:
Giza umekiaren [[zirkulazio-aparatu]]a jaiotakoenarekiko desberdina da, batez ere birikek ez dutelako funtzionatzen eta umekiak oxigenoa eta elikagaiak amarengandik lortzen dituelako karena eta zilbor-hestearen bitartez.<ref name="Whitaker">Whitaker, Kent. ''[http://books.google.com/books?vid=ISBN0766813738&id=R3WK8XyAHYgC&pg=PA18&lpg=PA18&ots=wcft0RkRxg&dq=%22fetal+circulatory+system%22&sig=_DSt-D7pBSBtikfJ5oQKYVlNKmU Comprehensive Perinatal and Pediatric Respiratory Care]'' (Delmar 2001). Retrieved 2007-03-04.</ref>
 
Karenako [[odolaodol]]a zilbor-heste zainaren bidez heltzen da umekira. Odol honen erdia [[beheko kaba]] [[zain]]era doa eta beste erdia [[gibel]]era doa. Gibeleko eskuin lobulua odoleztatzen duen zilbor-heste zainaren adarra [[porta zain]]arekin elkartzen da, ondoren odola bihotzeko [[eskuineskuineko aurikula|eskuin aurikulara]]ra mugitzen da. Umekian eskuin eta [[ezkerezkerreko aurikula|ezker aurikularen]]ren artean irekiune bat dago, eta bertatik odolaren gehiengoa eskuin aurikulatik ezkerrekora igarotzen da. Gero, odola [[ezkerezkerreko bentrikulu|ezker bentrikulura]]ra doa eta bertatik [[aorta]] arteriaren bidez gorputz osoan zehar barreiatzen da. Odolaren zati bat aortatik barneko [[zain iliako]]an zehar zilbor-heste zainera pasa eta hemendik berriro karenara itzultzen da non [[karbono dioxido]]a eta beste hondakin batzuk umekitik amaren zirkulaziora joaten diren.<ref name="Whitaker"/>
 
Hala ere, odolaren parte bat eskuin aurikulatik [[eskuineskuineko bentrikulu|eskuin bentrikulura]]ra igarotzen da ezker aurikulara joan beharrean eta gero, [[birika arteria]]tik ateratzen da. Umekian birika arteria eta aortaren artean ''[[ductus arteriosus]]'' izeneko konexio berezi bat dago eta honek odolaren gehiengoa biriketatik kanpora bideratzen du (umekia [[likido amniotiko]]an suspentsioan dagoenez ez baititu arnasketarako erabiltzen).<ref name="Whitaker"/>
 
=== Jaiotza ondorengo garapena ===