James Hutton: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
|||
4. lerroa:
| arloa = [[Geologia]]
| jaiotza data = [[1726]]ko [[ekainaren 3]]a
| jaiotza hiria = [[Edinburgh|Edinburgo]]
| jaiotza herrialdea = {{bandera|Eskozia}} - {{bandera|Erresuma Batua}}
| heriotza data = [[1797]]ko [[martxoaren 26]]a
13. lerroa:
| ikaslea2 =
| ikaslea3 =
| lana1 = [[Geologia plutoniko]]a<br />[[Garai geologiko|Denbora sakona]]<br />[[Gaia hipotesia|Lur Bizia]]
}}
'''James Hutton''' ([[Edinburgh|Edinburgo]], [[Eskozia]], [[1726]]ko [[ekainaren 3]]a<ref group="oharrak">[[Juliotar egutegi|Egutegi
Argudiaketa geologiko arrazonatuekin eta zuzeneko ikuskatzeekin, Huttonek proposatu zuen [[Lurra]] denbora guztian sortzen ari zela; [[Lurraren historia]] [[higadura]] eta [[sedimentazio]]a bezalako prozesuak aztertzen uler zitekeela ondorioztatu zuen. Bere teorietan [[
[[Charles Lyell]]engan eragin zuzena izan zuen, honek idatzitako ''[[Geologiako printzipioak]]'' (1830-1833). Liburu hau [[Beagle]]n [[Charles Darwin]]ek irakurri zuen.
26. lerroa:
=== Unibertsitate ikasketak ===
14 urte zituela [[Edinburgoko Unibertsitatea]]n hasi zen, "humanitate ikasle" gisa,<ref name="Gribbin192"/> [[Klasiko|Arte klasikoa]], [[latin]]a eta [[greziera]] ikasten. 17 urterekin abokatu baten bulegoan hasi zen lanean, baina kimika ariketak gustorago egiten zituen zuzenbideko praktikak baino, eta 18 urte zituela mediku baten laguntzaile bilakatu zen. Garai horretan Edinburgoko Unibertsitateko medikuntza klaseetara joaten hasi zen, eta [[1744]] eta [[1747]] artean karrera hori bukatu zuen. Ohikoa zen gisa [[Parisko Unibertsitatea]]n egin zuen espezializazioa eta 1749an [[Medikuntzan Doktore]] izendatu zuten [[Leiden]]en,<ref name="Gribbin192"/> [[zirkulazio-aparatua]]ren inguruko [[doktoretza tesi]] batekin.<ref name=bio2>{{erreferentzia|url=http://www.james-hutton.org.uk/One/Biography/02.htm |izenburua=Early Years |editorea=James Hutton.org |hizkuntza=en}}</ref><ref name="Playf">{{erreferentzia|egilea=Playfair|urtea=1805|orrialdea=41}}</ref>
1747 inguruan, seme bat izan zen Edington abizeneko emakume batekin. Emakume horrekin ez zen ezkondu eta semeari James Hutton Smeaton izena jarri zioten. Diruz lagundu bazuen ere, ez zuen harremanik eduki umearekin. Denborarekin bere semea [[Londres]]eko posta bulego batean funtzionario izan zen. Autore batzuen ustez egoera honek hiria utzi eta landan bizitzera eraman zuen, [[Norfolk]] inguruan.<ref name=bio4>{{erreferentzia|url=http://www.james-hutton.org.uk/One/Biography/04.htm |izenburua=Settled and Unsettled |argitaletxea=James Hutton.org |hizkuntza=en}}</ref>
=== Ikerketa kimikoak ===
Titulua lortu ostea Hutton Londresera itzuli zen, eta [[1750]]an Edinburgora itzuli zen berriro ere. Bertan erabakitzen du medikuntzarekin ez zuela jarraitu nahi, [[James Davie]]rekin batera ikerketa kimikoa egiten hasi eta gero.<ref name="nls.uk">{{erreferentzia|url=http://digital.nls.uk/scientists/biographies/james-hutton/index.html |urtea=2009 |izenburua=James Hutton (1726-1797) |lana=Scotish Science Hall of Fame |egilea=National Library of Scotland |hizkuntza=en}}</ref> Biek lana egin zuten [[amoniako gatza]] sortzen [[kedar]]retik, eta arrakastaren ondorioz produktu kimikoak egiten zituen enpresa sortu zuten<ref>{{erreferentzia|egilea=McIntyre|urtea=2004|orrialdea=124}}</ref><ref name=bio3>{{erreferentzia|url=http://www.james-hutton.org.uk/One/Biography/03.htm |izenburua=Thoughts of Settling in the World |editorea=James Hutton.org |hizkuntza=en}}</ref><ref>{{erreferentzia|egilea=Playfair|urtea=1805|orrialdea=43}}</ref>. Enpresa horretan [[kotoi]]a [[
=== Nekazaritza eta geologiaren hasiera ===
41. lerroa:
=== Kanalen eraikuntza 1767-1774 ===
[[1767]] eta [[774]] artean, bere abeletxean bizi zela, [[Forth eta Clyde kanala]]ren eraikuntzan parte-hartze zuzenea izan zuen. Bere geologia jakintza erabili zuen, eta akzionista eta kudeaketa batzordeko kide izan zen. Bileratan parte hartzen zuen bitartean ''in situ'' obren jarraipena egin zuen ere. 1777an liburuxka bat egin zuen honen inguruan, eta [[
=== Edinburgora bueltan ===
| |||