00:51, 29 uztaila 2013ko berrikusketa aldatu Laukatu (eztabaida \| ekarpenak) 10.749 edits No edit summary ← Aurreko ezberdintasuna		17:32, 19 apirila 2015ko berrikusketa aldatu desegin EnzaiBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 252.705 edits t Robota: Birzuzenketak konpontzen Hurrengo ezberdintasuna →
2. lerroa: [[Fitxategi:ICE 3 Fahlenbach.jpg\|thumb\|right\|200px\|Alemaniako [[InterCityExpress]] [[tren]]a]] [[Fitxategi:ModernFinnishTram.jpg\|right\|thumb\|200px\|[[Helsinki]]ko [[tranbia]]]] '''Burdinbidea''' bidaiari eta zamentzako [[~~garraiobide~~garraio]]bide bat da, [[trenbide]]etan dabiltzan [[ibilgailu]] gurpildunak erabiliz. Errepideko garraioan ez bezala, ibilgailuak norabide bakarrean ibil daitezke, bi noranzkotan, trenbideetako [[errail]]ek gidatuak. Errail hauek [[trabesa]] eta [[balasto]] gainean bermatzen dira gehienetan, baina beste sistema batzuk ere badaude, hala nola, errailak [[~~betoi~~hormigoi\|betoizko]]~~zko~~ zoruan lotuak egotea. Ohikoena errail hauen gainean metalezko gurpilak erabiltzea da. Ibilgailuak ilaran joan ohi dira, [[tren]] izenekoak. Ilara edo konboi hauek bagoiz osatuak daude eta lokomotora edo automotore batek mugiarazten ditu. Batzuetan, bagoiak berak mugiaraz dezake tren osoa. 12. lerroa: == Historia == Garraio gidatuko adibide goiztiarrena ''[[Diolkos]]'' izan zen, itsasontziek [[Korintoko istmoa]] zeharkatzeko sistema [[K. a. VI. mendea]]n eraikia [[Grezia]]n. Bertan, esklaboek eta zama abereek bultzatutako [[~~orga~~gurdi\|orgak]]k harrian zizelkatutako bideetan mugitzen ziren. "Burdinbide" primitibo hau [[900]]. urte inguru arte funtzionatu zuen. [[Zaldi]]ek tiratutako lehen bagoiak [[Antzinako Grezia]]n eta [[Erromatar Inperioa]] agertu ziren lehen aldiz, [[1]]. urte inguruan, eta aurrekoek bezala harri zizelkatuzko bideak zerabiltzaten. Garraio gidatuak [[1550]]an agertu ziren berriz [[Europa]]n,<ref>1550eko irarlan batek errail gaineko bagoi bat irudikatzen du [[Alsazia]]ko meategi batean</ref> [[~~meategi~~meatzaritza\|meategietan]]~~etan~~ erabiltzeko. Hauek [[zur]]ezko errailak erabiltzen zituzten. Lehenengo trenbidea [[Erresuma Batua]] ezarri zen [[XVIII. mendea]]n, batez ere [[~~ikatz~~harrikatz\|ikatza]]a meategietatik [[ubide]]etara garraiatzeko helburuarekin, gero ontziak erabili ahal izateko. Honelako burdinbideen arrastoak Broseley inguruan aurkitzen dira, [[Shropshire]]n. Errailak zurezkoak ziren. 1768an, Coalbrookdale konpainiak zurezko errailak [[burdina]]z ordezteko ideia izan zuen, [[higadura]] handia saihesteko eta zama astunagoak garraiatu ahal izateko. [[William Jessop]] ingeniariak burdinazko errailak asmatu zituen, koxkarik gabeko gurpilek erabiltzeko modukoak. Errail hauek [[Leicestershire]] aldeko proiektu batean erabiltzekoak ziren [[1789]]an. [[1790]]an altzairutegi bat sortu zuen beste kide batzuekin, batez ere errailak ekoizten zituena. Inauguratu zen lehen trenbidea ''[[Surrey Iron Railway]]'' izan zen, Jessopek irekia [[1802]]an<ref>{{erreferentzia\| url=http://www.stephensonloco.org.uk/surreyiron.htm\| izanburua=Surrey Iron Railway 200th - 2003-07-26\| argitaletxea=Stephenson Locomotive Society\| saila=Early Railways\| sartze-data=2008-01-4}}</ref>. Zaldiek mugiarazten zituzten. 25. lerroa: Europa kontinentaleko lehen trenbide sarea [[Saint-Étienne]]ko eskualdean eraiki zen, [[Frantzia]]n, 1827 ([[Louis-Antoine Beaunier]]) eta 1830 ([[Marc Seguin]]) artean. [[Europa]] eta [[Ipar Amerika]]n, burdinbidearen garapen handiena [[1848]] eta [[1914]] artean izan zen. [[Lehen Mundu Gerra]]ren ondoren ere, burdinbidea garatzen jarraitu zuen, baina laster [[~~auto~~automobil\|autoen]]en eta [[kamioi]]en lehia pairatu zuen distantzia laburrean eta [[Bigarren Mundu Gerra]]en ondoren [[hegazkin]]ena distantzia luzean. [[1973]]ko petrolio krisiak burdinbidearen eraberritzea ekarri zuen, batez ere hirigune eta metropoligune barneko bidaiari garraioan. Geroago, [[Abiadura handiko tren\|Abiadura Handiko ~~Tren~~Trenak]]ak garatzen hasi ziren, egun garatzen jarraitzen duena, [[Euskal Herria]]n barne. Lebitazio magnetikoa (''[[Maglev]]'' deritzona), [[2005]]ean lehen aldiz [[Shanghai]]n 43 kilometroko bidea ezarri zena, sistema lehiakorra bihur daiteke. 35. lerroa: * Bilbo-Tutera burdinbidea, 1864 * Norteko (Madril-Irun) burdinbidea, 1864 * [[Anglo-Vasco-Navarro trenbidea\|Anglo-Vasco-Navarro burdinbidea]] (Lizarra-Gasteiz-Bergara), 1887 * Bilbo-Portugalete burdinbidea, 1888 * [[La Robla trenbidea\|Roblako burdinbidea]], 1894 45. lerroa: == Ikus, gainera == * [[Ormaiztegiko bidezubia]] * [[Euskotren Trena\|Euskotren]] == Kanpo loturak ==

Burdinbide: berrikuspenen arteko aldeak