Burdina: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Dexbot (eztabaida | ekarpenak)
t Removing Link FA template (handled by wikidata)
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
37. lerroa:
| oxidazioa = 6, 5, 4, '''3''', 2, 1
| elektronegatibitatea = 1,83
| ionizazioa = 1.a: 762,5 [[kilojoulejoule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 1561,9 [[kilojoulejoule moleko|kJ/mol]]<br />3.a: 2957 [[kilojoulejoule moleko|kJ/mol]]
| batezbestekoa = 140
| kalkulatua = 156
86. lerroa:
|}
}}
'''Burdina'''<ref>[http://www.euskaltzaindia.net/hiztegibatua/bilatu.asp?sarrera=burdina&x=0&y=0 Euskaltzaindiaren arabera] ''burdina'' erabili behar da, eta ez *''burni''</ref> [[elementu kimiko]] bat da, '''Fe''' [[Elementuelementu kimikoen ikurrakzerrenda ikurraren arabera|ikurra]] (''Ferrum'', latinezko izena) eta 26 [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoatomikoa]]a dituena. [[Taula periodikoa|Taula periodikoko]] 8. taldean kokatua dago.
 
[[Trantsizio-metal]] hau lurrazalean dagoen elementu ugarienetakoa da, elementu kimiko guztien artean laugarrena ugaritasunari dagokionez, osotasunaren %5a. Unibertsoan paper berezi eta garrantzitsua betetzen duen elementua dugu.
 
[[LurLurra|Lurreko]]reko nukleoa burdin eta [[nikel]]ez osatua dago, bere errotazioak [[Lurraren eremu magnetikomagnetikoa]]a sortzen duelarik.
 
Bestalde, burdina historikoki ere garrantzitsua izan dugu, (izan ere, oraindik [[metalurgia]] industriaren oinarria da) historiako aro bati erreferentzia egin arte: "[[Burdin Aro]]a".
98. lerroa:
[[Metal]] gris, harikor, xaflakor eta zailtasun handikoa da, ezaugarri magnetikoak erakusten dituena; [[Ferromagnetiko]]a da giro tenperaturan.
 
Naturan hainbat mineralen parte bezala azaltzen da, horien artean asko oxidoak izanik eta eskuarki ez da aske aurkitzen. Burdin purua lortzeko burdin [[mineralmea|mineralak]]ak karbonoarekin erreduzitzen dira, ondoren ezpurutasunak garbituz.
 
Metalurgi-industrian erabiltzen da gehienbat [[altzairu]]a erdiesteko helburuarekin.
 
[[Fusio (argipena)|Fusio]] nuklearrarren bitartez produzitu daitekeen elementurik pisutsuena da eta [[fisio]]aren bitartez lor daitekeen arinena. Honen gakoa nukleoko lotura energian dago (nukleoan [[protoi]]a, [[neutroi]]tik banatzeko beharrezko energia), izan ere burdinak, eta nagusiki bere <sup>56</sup>Fe nukleoak, nukleoiko lotura energia handiena dauka. Ondorioz <sup>56</sup>Fe nukleoa unibertsoko egonkorrena dugu.
 
Tenperaturaren arabera bere estruktura mikroskopikoa aldatzen du:
 
* α-burdina: Giro tenperatura dagoena 788&nbsp;°C arte. Bere kristal-egitura gorputzean zentraturiko sare kubikoarena da. Ferromagnetikoa da.
* β-burdina: 788&nbsp;°C-910&nbsp;°C bitarteko tenperaturan dago. Kristal egitura α-burdinarena da, hots, gorputzean zentraturiko sare kubikoarena baina bere izaera magnetikoa aldatu eta [[paramagnetismo|paramagnetiko]] bihurtzen da.
* γ-burdina: 910&nbsp;°C-1400&nbsp;°C; Kristal-egiturari dagokionez aurpegietan zentraturiko kuboarena da.
* δ-burdina: 1400&nbsp;°C-1539&nbsp;°C; Kristal-egitura gorputzean zentraturiko sare kubikoarena da.