Franz Liszt: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Removing Link FA template (handled by wikidata) |
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
||
7. lerroa:
| jaiotza data = [[1811]]ko [[urriaren 22]]a
| jaiotza hiria = [[Doborján]]
| jaiotza herrialdea = [[Austriar Inperioa|Austriako Inperioa]]
| heriotza data = [[1886]]ko [[uztailaren 31]]
| heriotza hiria = [[Bayreuth]], [[Frankonia]]
15. lerroa:
| sinadura =
}}
'''Franz Liszt''' ([[hungariera]]z: ''Liszt Ferenc''; [[Doborján]]<ref>[[Austria]]n [[Raiding]] deitua</ref>, [[Austriar Inperioa|Austriako Inperioa]], gaur egun [[Austria]], [[1811]]ko [[urriaren 22]]a - [[Bayreuth]], [[Alemaniar Inperioa]], [[1886]]ko [[uztailaren 31]]) [[Erromantizismoko musika|erromantizismo]] garaiko [[hungaria]]r musikagile, [[piano]]-jotzaile eta zuzendaria izan zen.
== Bizitza ==
21. lerroa:
Lehen piano-kontzertua bederatzi urterekin eman zuen. [[1821]]. urtean, [[Carl Czerny]] eta [[Antonio Salieri]]ren ikasle izan zen [[Viena]]n. [[1823]]-[[1835]] urteetan, [[Paris]]en, [[Anton Reicha]] eta [[Ferdinando Paër]]en ikasle izan zen. Bere garaiko artista eta idazle askoren lagun izan zen: [[Hector Berlioz]], [[Frédéric Chopin]], [[Richard Wagner]], [[Victor Hugo]], [[Alphonse de Lamartine]], [[George Sand]] eta [[Eugène Delacroix]], besteak beste.
[[1848]]. urtean [[Weimar]]ko gorteko kapera-maisu izendatu zuten, eta han izan zen [[1859]] arte. Weimarren, Wagner (''Lohengrin'', [[1850]]), [[Robert Schumann|Schumann]], Berlioz, [[Felix Mendelssohn|Mendelssohn]], [[Karl Maria von Weber|Weber]] eta [[Franz Schubert|Schuberten]]
[[1860]]tik aurrerako musika-lanek erlijioa dute gaitzat: ''Santa Isabelen kondaira'' ([[1862]]) eta ''Christus'' [[oratorio]]a ([[1866]]). [[1869]] urtetik aurrera, [[Erroma]]n, Weimarren eta [[Budapest]]en bizi izan zen. Bizitzako azken bost urteetan irakaskuntza izan zuen zeregin nagusia. [[Alexander Siloti]], [[Frederic Lamond]], [[Moriz Rosenthal]] eta [[Felix von Weingartner]] ikasle izan zituen, besteak beste.
29. lerroa:
Mende-erdi batez liluratu zituen Lisztek musikazaleak pianoan zuen abileziagatik. Abiadura izugarria zuen, eta indar handia. Musikagile gisa berrikuntzak egin zituen, eta [[orkestra]]rako genero berri bat sortu zuen: poema sinfonikoa. Azken lanetan [[inpresionismo]]ari eta [[espresionismo]]ari aurrea hartu zien. Liszten ekarpenik handiena hizkuntza harmonikoa eta tonalitatea zabaltzea izan zen, eta XX. mendeko musikagile askori aurrerabidea erakutsi zien.
Aipatutakoez gainera, haren lan aipagarrienak dira pianorako idatzitako ''Harmonia poetikoak eta erlijiosoak ''(1834-50), ''Joaldi traszendentezko estudioak'' (1838), hiru ''Kontzerturako estudio handi'' (1848), hobekuntza-estudioak, ''Ab irato'' izenekoak, partitura ezagunei egindako transkripzioak eta bere garaiko opera famatuen bariazioak ([[Vincenzo Bellini|Bellini]], [[Gaetano Donizetti|Donizetti]], [[Giuseppe Verdi|Verdi]]), ''Rapsodia hungariarrak'', ''Maitasunezko ametsak'', baladak.
Orkestrarako lanak hiru taldetan bereizten dira. Lehenak hamabi poema sinfoniko biltzen ditu, ''Prometheus'' (1850), ''Orpheus'' (1854-56) eta ''Hamlet'' (1859), besteak beste. Bigarren taldekoak sinfoniak dira koruekin batera eta hirugarrenean orkestrari trebetasun handiagoa eskatzen dioten lanak: ''Mefisto balsa'', ''Dibertimentua hungariar erara'', Schubert-en martxak eta Rákóczy-ren martxa. Eliz musikaren barruan ''Graneko Meza'' (1855), ''Missa choralis'' (1865), ''Koroatze Meza Hungariarra'' (1867), kantatak, requiem bat eta organorako ''Misa pro Organo'' aipatu behar dira.
|