Zaratustra: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Assar (eztabaida | ekarpenak)
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
1. lerroa:
[[Fitxategi:Scuola di atene 07.jpg|thumb|Zoroastro, zeruko esferari eusten, [[Rafael]]en ''Atenasko eskola'' margolanean.]]
 
'''Zoroastro''' edo '''Zaratustra'''<ref>EIMA: [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> ([[avestera]]z: ''Zaraϑuštra'') (gaur egungo [[Iran]]go ipar-mendebaldean edo ekialdean [[K. a. XVIII. mendemendea|K. a. XVIII.]] eta [[K. a. X. mendemendea|K. a. X. mendeen]]en artean jaioa) [[profeta]] eta [[filosofia|filosofoa]] izan zen, [[zoroastrismo]]aren sortzailea. Nahiz eta aditu gehienen ustez Zoroastro [[K. a. XI. mendemendea|K. a. XI.]] eta [[K. a. X. mendemendea|K. a. X. mendeen]]en artean bizi, badira [[k. a. XVIII. mendea|k. a. 1750]] eta [[k. a. 1500ko hamarkada|k. a. 1500]] artean edo [[k. a. 1400ko hamarkada|k. a. 1400]] eta [[k. a. 1200ko hamarkada|k. a. 1200]] artean bizi zela uste dutenak ere.<ref name="Boyce, Mary 1975">{{Erreferentzia|abizena= Boyce |izena = Mary |urtea= [[1975]]| izenburua= History of Zoroastrianism |liburukia= I |lekua= [[Leiden]]| argitaletxea= Brill Publishers}}</ref>
 
== Izena ==
11. lerroa:
 
== Doktrina: zoroastrismoa ==
Zoroastrismoa [[Iran]]go antzinako erlijioaren berritze bat da; seguru asko profeta bera jaio baino lehen hasia zegoen erlijio hura. [[Ongia]]ren eta [[gaizkia]]ren kontzeptuak oso markatuak daude dotrina horren barruan; [[gizakiagizaki]]a bien artean hautatzeko aske da. Zintzoak eta gaiztoak nor diren, etorkizun den su epai batek erabakiko du. Dotrina hedatu ahala, aldatuz joan zen, jainko zaharrak bereganatu zituen (Mithra eta Zurvan, esaterako), Zoroastro bera jainkotu egin zen, eta bikoizketa sakon erabatekoa sortu zen [[Ohrmazd]]en (ongiaren jainkoa) eta [[Ahriman]]en (gaizkiaren jainkoa, aurrekoaren anaia bikia) artean. Gaur egun, bada, oraindik ere, Zoroastroren jarraitzailerik, [[farsipersiera|farsien]]en eta [[gebre]]en komunitateak esaterako.
 
Zoroastrok sortutako kantu sakratuek (''[[Gatha]]'' izenekoak) [[zoroastrismo]]aren oinarrizko liturgia osatzen dute. Kantu horietan, Zoroastrok gizakiaren barruan borroka dagoela dio, ''[[aša]]'' (egia) eta ''druj'' (gezurra) kontzeptuen arteko borroka, hain zuzen ere. Bere pentsamendu osoko oinarrizko printzipioa ''aša'' da, eta beraz, [[Ahura Mazda]], sorrera, bizitza edo borondate askea ''aša'' dira. Zoroastroren doktrinak eragin handia izan zuen [[judaismo]]an eta [[platonismo]]an.<ref name="Blackburn">{{Erreferentzia|izenburua=Philosophy | bilduma= The Oxford Dictionary of Philosophy|abizena=Blackburn |izena= Simon|urtea=[[1994]]|lekua=[[Oxford]]|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=405}}</ref>
 
== Nietzsche ==
Zoroastro hartu zuen oinarritzat [[Friedrich Nietzsche|Nietzschek]]k bere ''Horrela mintzo zen Zaratrusta'' (1883-1885) obra idazteko.
 
== Erreferentziak ==