Wikipedia

Erromatar Eliza Katolikoa: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Dexbot (eztabaida | ekarpenak)
4.354 edits
t Removing Link FA template (handled by wikidata)
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
4. lerroa:
| header1 = Gobernua
| label2 = Mota
| data3 = [[Erromako kuria|Erromatar Kuria]]
| label3 = Aulki Apostolikoa<br />Egoitza
| data3 = [[Frantzisko (aita santua)|Frantzisko]] [[aita santuasantu]]a<br />[[Egoitza Santua]] ([[Vatikano Hiria]])
| header4 = Informazioa
| label5 = Jarraitzaileak
13. lerroa:
}}
 
'''Erromatar Eliza Katolikoa'''<ref>Horixe da (''Erromatar Eliza Katolikoa'') [http://www.euskadi.net/euskalterm Euskalterm terminologia bankuan] ageri den izena.</ref> [[katolizismo]]an fededun [[kristautasunakristautasun|kristauen]] adierazpen handiena da, eta mundu osoan 1.166.000.000 partaide baino gehiago zituen 2009. urtean.<ref name=annuariopontificio2011/> Kontuan izan behar da Eliza Katolikoak katolikotzat hartzen duela bere baitan bataiaturiko edonor, nahiz eta egun ez duen fede edo eliza bizitzarik, espreski Elizatik ateratzea eskatu ez badu. [[Apostasia]] izeneko prozesua egitera behartzen du.<ref>[http://ehgam-euskaraz.blogspot.com/2008/02/erreportajea-apostasia-doktrina.html «Doktrina katolikoaren aurka, apostasia»,] EHGAM erakundearen webguneko erreportajea.</ref><ref>Agurtzane Solaberrieta: [http://paperekoa.berria.info/papera_inprimatu.php?htmla=BERRIA&urtea=y2006&hilabetea=m04&eguna=d20060406&orria=p00002969 «Elizari azken agurra»,] ''Berria'' (2006-04-06).</ref>
 
Erromatar Eliza Katolikoa da gaur egun alhan diren gobernuz kanpoko erakundeen artean zaharrena. Erromatar erlijio katolikoa nagusi den herrialdeetan, Erromatar Eliza Katolikoa '''Eliza''' izenaz da ezaguna, besterik gabe. Termino horrek ez du balio Suediaren kasuan adibidez, «Eliza» esatean eliza protestantea ulertzen baita han. Era berean, kontuan izan behar da badirela beste Eliza katoliko batzuk, hala nola [[Ekialdeko Eliza katolikoak]]; eta [[Eliza ortodoxoa]]k ere katolikotzat du bere burua (''katoliko'' izenondoa [[greziera]]zko καθολικός, ''katholikos'' hitzetik dator, eta «unibertsal» edo «orokor» esan nahi du).
 
[[Vatikanoko II. Kontziliokontzilioa|Vatikanoko II. Kontzilioaren]]aren ostean, indarra hartu zuten eliza izendatzeko beste kontzeptu batzuek: ''Jainkoaren Herria'', ''Kristoren Sakramentua'', ''Kristoren emaztea'', ''Kristoren gorputza'', eta abar.
 
== Etimologia ==
Eliza hitzak latindar hizkuntzetan ["ἐκκλησία" (ekklesia), grekotik "ἐk-kαλεῖν"(ek-kalein) - 'kanpora deitu'] 'deitzea' esan nahi du. Erlijio kutsuko herritarren biltzarrak izendatzen ditu. Hauetan, Jainkoak "deitu" egiten dio Herriari munduko toki guztietara. "Kiriaké" adiera, [[ingeles]]ean "Church" bihurtzen dena eta [[aleman]]ez "Kirche", "Jainkoari dagokiona" esan nahi du.
 
«Katoliko» adiera grekoko "καθολικός" (katholikós) hitzetik dator, 'unibertsal' esan nahi duena. [[Inazio Antiokiakoa]]k [[110]] urtean ezagutzen den termino horri buruzko lehen aipamena egin zuen: "Apezpikua dagoen tokian, jendetza dagoen tokian, kristauek esaten zuten "kristau nire izena da, katoliko nire ezizena". Ondoren, "katoliko" hitzak lerro nagusitik irteten ziren beste [[kristaukristautasun|kristauetatik]]etatik ezberdintzeko erabiltzen hasi zen.
 
== Elizaren antolaketa ==
35. lerroa:
Eliza Katolikoaren agintea [[apaiz]]etan datza:
 
* [[Apezpiku]]ak: elizbarrutiaren arduradunak dira. Presbiteor eta diakonoen laguntza dute. Inongo apezpikurik ez du beste apezpiku baten gaineko autoritaterik, bakoitza zuzenean [[Aita Santuasantu|Aita Santuaren]]ren agintepean dago.
* Kardinalak: [[Aita Santuasantu|Aita Santuaren]]ren laguntzaileak dira, [[Vatikano Hiria|Vatikanoaren]]aren eta [[Erromako kuria|Erromatar KuriaKuriaren]]ren administrazioan parte hartzen dute. Aita Santua hiltzean, kardenalek konklabe bidez, ondorengoa hautatzen dute. Kardinal guztiek [[Kolegio Kardenalizio]]a osatzen dute eta Aita Santuak pertsonalki izendatzen ditu.
* [[Aita santu|Aita Santua]]: [[Kolegio Kardenalizio]]ak hautatzen du. Elizaren buru nagusia da.
* Kontzilio ekumenikoa: munduko apezpiku guztien batzarra [[Aita santu|Aita Santua]] buru dena, erabaki garrantzitsuak hartu behar direnean biltzen dira.
 
Herrialde bateko Apezpiku-batzarrean biltzen dira (Ekialdeko errituetan Ordinario-batzarra). Halaber, baudade herrialde ezberdinen arteko batzarrak:
51. lerroa:
== Historia ==
=== Erdi Aroa ===
[[Erromatar InperioInperioa]]arenren garaian ([[Milango ediktua]]ren bidez, [[313]]an, kristauek gurtzeko askatasuna lortu zuten) Estatuko erlijio bihurtuta, kristautasuna [[Europa]]n zehar Erdi Aroko lehenengo mendeetan hedatu zen. [[Erlijio]]aren zabalkuntzarekin batera, elizaren [[hierarkia]] ere eraikitzen joan zen, Aita Santuaren inguruan. Elizaren burua izanik, Erromako apezpikua Mendebaldeko botere nagusienetakoa zen, haren autoritate espirituala [[San Petri (apostolua)|Petri]] apostoluaren ondorengotzan oinarritzen baita.
 
Bilakaera hau motela izan zen ([[V. mendemendea|V. mendetik]]tik [[XIII. mendemendea|XIII. mendera]]ra), dena den, eta oztopo andana gainditu behar izan zituen. Lehenik eta behin, Elizako dogmak kontzilioetan finkatzen ziren, eta, horretarako, denbora igarotzea beharrezkoa zen. Izan ere, zenbait dogma ez onartzerakoan, [[heresia]]k sortzen ziren, Elizaren ustetan, desagertu beharrekoak, [[Kristo]]ren benetako mezua nagusi zedin. Horietako bat [[bisigodo]]en [[arrianismo]]a izan zen, zeinek [[Iberiar Penintsulapenintsula|Iberiar Penintsulan]]n [[VII. mendemendea|VII. mendera]]ra arte iraun zuen.
 
Horretaz gain, Bizantzioko Elizaren gainean gailendu behar izan zuen Erromako Elizak. [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]]ren desagerpenarekin, askoz boteretsuago suertatu zen [[Ekialdeko Erromatarbizantziar Inperioa|zutik zirauen Inperioaren]] hiriburuko eliza, Bizantziokoa hain zuzen ere; eta ez zen Erromarenganako mendekotasunik onartzeko prest agertu. Onartzekotan, berdinen arteko maila handixegoa aitortuko zion Erromari. Nolanahi ere, bizantziarren [[ikonoklasiaren krisialdia]]rekin ([[726]]-[[843]]), Erromako elizak gero eta autoritate gehiago lortu zuen ekialdekoen aurrean. [[Zisma Nagusia|Ekialdeko Zisma]] gertatzerakoan ([[1054]]an Erromako Aita Santuak eta Bizantzioko Patriarkak elkar eskumikatu zuten) norbanakoen aginte-eremua argi ezarri zen.
 
Hori bezain garrantzitsua [[liturgia]] bakarra ezartzeko auzia da. Izan ere, tokian tokiko elizak bere usadioak zituen ekitaldi kristauak ospatzerakoan. [[Irlanda]]ko liturgiak [[Pazkoa]] beste data batean kokatzen zuen, eta [[Britainia Handia]]n ere eragin handia izan zuen [[Whitbyko sinodo]]ra arte ([[664]]). Kristautasuna hedatu ahala (batik bat erresuma anglo-saxoietan eta [[frankoak|frankoen]] artean), Erroma saiatu zen Elizako ohitura orok bat egin zezan, besteak beste, bere nagusitasuna bermatzeko.
 
==== Europaren kristautzea ====
[[Fitxategi:Chlodwigs taufe.jpg|thumbnail|eskuinera|250px|[[Klovis I.a|Klovisen]]en bataioa. Eliza eta [[frankoak|frankoen]] arteko ituna ezarri zen honela.]]
[[Ebanjelioak|EbanjelioetakoEbanjelio]]etako apostoluen ereduari begira, irizpide katolikoen arabera, "lurreko mugetaraino" hedatu behar du [[Erromatar Eliza Katoliko ErromatarKatolikoa|Elizak]], fedeak batzen duen erakundeak. Horretarako, Erdi Aroan bi modu erabili ziren; alde batetik, era bakezalea eta espirituala, predikazioa, gizabanakoen borondatezko konbertsioa; beste aldetik, ordea, era bortitza eta borrokazalea, Germanian gertatu zen bezala, non kristautzeko prozesua [[frankoak|frankoen]] konkisten eskutik joan zen.
 
[[Goi Erdi Aroa]]n, [[Erroma]]k, ahal zuenean, babestutako misiolarien lanak bi helburu nagusi zituen, kristautzeari dagokionez. Lehenengoa herri baten elitea edo buru nagusia konbertitzea zen, honek herriaren gainerakoak kristautzeko egundoko babesa ekarriko liekeelakoan. Honen eredua [[frankoak|frankoen]] kristautzea izango litzateke, haren erregea [[Klovis I.a|Klovisek]]ek [[496]]an edo [[498]]an kristautasun erlijioa hartu zuenean (kristautu zen lehen errege germaniar paganoa). Bigarrena, nagusien azpian zeuden jende xeheei [[Kristo]]ren mezua helaraztea izango litzateke, neurtzen zailagoa den prozesua (ez dago ahazterik "paganus" landetan bizi denari izendatzen zitzaion [[latin]]ez). Apaiz askoren lana izan zen, eta haietako batzuk ezagunak dira: [[San Kolonbano]] [[Galia]]n, [[San Agustin Canterburykoa]] [[Kent]] eskualdean, edo [[San Bonifazio]] [[Frisia]]n.
 
[[Antzinako germaniarrak]] kristautzeko prozesuan, lehenengo pausoak [[Erromatar Inperioa]]n bertan eman ziren, honek eta honen erlijio kristauak zeukan ospea zirela eta. Hala ere, eskala txikiko banan banako konbertsioak izan ziren.
69. lerroa:
[[IV. mendea]]n gertatu ziren lehendabiziko kristautze masiboak, [[godo]]ek [[arrianismo]]a (Eliza Katolikoak [[heresia]] izendatutako adar kristau bat) hartu baitzuten. Kristautasun katolikoa bere erlijiotzat jo zuen lehen herri germaniarra [[frankoak]] izan ziren, [[496]]an edo [[498]]an [[Reims]]en batailatu zenean. Hala ere, [[VII. mendea]]n ere hainbat usadio paganok bizirik zirauten. [[Lonbardarrak]] ere, [[Italia]]n sartzerakoan, [[VI. mendea]]n, kristautu ziren.
 
Nolanahi ere, horren aurretik [[Irlanda]]ko kristautzea iritsi zen, [[Patrizio Irlandakoa|San PatrizioPatrizioren]]ren eskutik [[V. mendea]]ren lehen erdialdean. Irlanda, kontinenteko mugimenduetatik at egon arren, azkar kristautu zen, eta [[590]] inguruz geroztik misiolari andana abiatu ziren bertatik [[Europa]] (Britainia Handia eta Germania batik bat) kristau bihurtzera. [[Britainia Handia]]ren konbertsioa [[Gregorio I.a Aita Santua|Gregorio I.]] [[Aita Santuasantu|Aita Santuak]]k [[Kent]]era bidalitako komisio batekin hasi zen [[596]]an. [[X. mendemendea|X. mendera]]ra arte, hein handi batean era independientean, irla kristautzean jardun zuten.
 
Kontinentean, frankoak kristaututa, [[saxoi]]ak bortizkeria erabiliz konbertitu zituen [[Karlomagno|Karlos HandiaHandiak]]k [[VIII. mendea]]ren amaieraldean. [[Eskandinavia]]ri dagokionez, lehen misiolariak VIII. mendean iritsi ziren, baina [[XII. mendemendea|XII. mendera]]ra arte ez zen burutu. Samiek, ordea, [[XVIII. mendemendea|XVIII. mendera]]ra arte pagano jarraitu zuten. [[Itsaso BaltikoBaltikoa|Baltikoko]] herriak ere bortizki konbertitu zituzten [[Iparraldeko Gurutzadak|Iparraldeko Gurutzaden]] bidez, [[alemaniarren ekialderako hedapena|alemaniarrak ekialdera hedatzen]] ziren bitartean. [[Polonia]]ko erregeak, Mieszko I.ak [[966]]an onartu zuen, bere boterea indartuko zelakoan. [[XIII. mendemendea|XIII. menderako]]rako, erromatar katolizismoa Poloniako erlijio nagusia zen. Hungariako Erresuma (egungo [[Hungaria]] baino handiagoa) [[970]] eta [[1038]] bitartean kristautu zen.
 
[[Bulgaria]], mendebaldeko eta ekialdeko elizen artean, [[Bulgariako Boris I.a|Boris I.aren]] agintaldian hasi zen konbertitzen ekialdeko elizaren eskutik. Eliza horrek egungo [[Bielorrusia]], [[Errusia]] eta [[Ukraina]] ere kristautu zituen, [[VIII. mendea]]n hasita. Nolanahi ere, [[980]] inguruan hartu zuen kristautasuna Vladimir Handiak, eta prozesua [[XIII. mendemendea|XIII. mendera]]ra arte ez zen burutu.
 
[[Islam]]a erlijio nagusia zuten tokitan ere hedatu zen kristautasuna Erdi Aroan. Hala, gertatu zen [[Iberiar Penintsulapenintsula|Iberiar Penintsulan]]n [[722]]tik ([[Covadongako borroka]]ren ustezko data) [[1492]]ra arte, non [[Granada (argipena)|Granada]], zutik zirauen azken erresuma musulmana, erori zen. [[Ekialde HurbilHurbila|Ekialde Hurbilean]]ean prozesu berdintsua gertatu zen, era handiagoan, lehen aldiz [[1095]]ean [[Urbano II.a Aita Santua|Urbano II.ak]] deitutako [[Gurutzadak|Gurutzaden]] bidez. Nolanahi ere, Ekialde Hurbilean eratutako estatu kristauek gainbehera izan zuten, [[Bizantziar Inperioa]]k [[Otomandar Inperioa|Otomandarren]]ren aurrean ([[1453]]) egin zuen bezala. Prozesu horretan, kristautasunak atzera egin zuen islamaren mesederako.
 
==== XI., XII. eta XIII. mendeak ====
Elizak oztopo bat botere laikoetan topatu zuen, Aita Santuaren eraginari aurre egin baitzioten, nork bestearen aferetan eskua sartu nahi baitzuen bere kasa zuzentzeko. Esaterako, lonbartar erregeek Erroma azpiratu nahi zuten. Hori zela eta, Aita Santuak Karolingiarrengana zuzendu ziren laguntza eskean [[VIII. mendea]]ren erdialdean. Elkarrenganako laguntza honen ondorioz, mendebaldean inperioa sortu zen berriro [[Karlomagno|Karlos HandiaHandiarekin]]rekin ([[800]]).
 
Hala ere, Enperadorearen eta Aita Santuaren paperak ez zeuden zehaztuta. Hastapenean, Aita Santuaren eragina atera zen kaltetuta, baina geroago [[enperadore]] titulua desagertu egin zen, hain ahulduta zegoen eta. [[X. mendea|X.]], [[XI. mendea|XI.]] eta [[XII. mendemendea|XII. mendeetan]]etan elizan barnan hainbat erreforma gailenduta, Aita Santuaren papera indartu zen. [[Inbestiduren auzia|Inbestiduren Auzia]] deritzon prozesuan, germaniar Enperadoreari aurre egin zion. [[XIII. mendea]]n botere erlijiosoak garaitu zuen, hein handi batean eskumikatzeko gaitasunari esker, baita [[gurutzadak]] eta lortutako benetako boterea eta aberastasuna zirela-eta ere. [[Inozentzio III.a]]k, bere agintaldian ([[1198]]-[[1216]]), ''[[Dictatus Papae]]'' izeneko [[bulda]]n ezarritako printzipioak ([[1075]]), pontifize-teokrazia zeritzona, abian jarri zituen.
 
Lehen monasterio-erreforma nagusia X. mendekoa izan zen, non [[Cluny]] ([[909]]an sortua) monasterioaren bitartez saiatu zen jatorrizko diziplinetara itzultzen. Izan ere, bizitza zuzena izan ezean, mojek zeregin garrantzitsuak, Jaingoikoari bertutetsuentzat mundu hobea eskatzeak alegia, haien izatearen beraren arrazoiak, zentzua galtzen zuen. [[Zisterko ordena|Zistertar]] erreforma ([[1098]]an sortuta) berriro saiatu zen jatorrizko diziplinara itzultzen klunitarrek bizkarra eman ziotelakoan.
 
Nolanahi ere, erreforma batzuek elizen mugak gainditzen zituzten. [[Waldotarrak]] eta ''[[humiliati]]'' gaitzetsi zituzten kalostrapeko bizitza ez onartzeagatik. [[KataroKatarismo|Kataroek]]ek bere burua baizik ez zuten garbitzat jotzen. Eskeko ordenak, ordea, onartu zituzten Aita Santuek [[XIII. mendea]]n, eta honela, [[frantziskotar]]rak, [[domingotarpredikatzaileen Ordena|domingotarrak]]rak, [[karmeldar]]rak eta [[agustindar]]rak sortu ziren, domingotarren kasuan, hein handi batean aipaturiko heresien aurka borrokatzeko.
 
==== XIV. eta XV. mendeak ====
[[Filipe Ederra]]ren garaietatik, [[Aita Santuasantu|Aita Santuak]]k frantziar koroaren azpian geratu ziren. Izan ere, [[1309]]an, [[Petri (apostolua)|San PetriPetriren]]ren ondorengoen egoitza [[Erroma]]tik [[Avignon]]era eraman zuten. Honi, ''Aita Santuen Babiloniako presoaldia'' ([[judu]]en [[Babiloniako presoaldia]] gogoraraziz) deitu zitzaion. Azkenean, [[1377]]an, Aita Santuak Erromara itzultzea erabaki zuen. Alabaina Avignonen eta Erroman Aita Santu desberdinak aukeratu zituzten, eta, ondorioz, [[Mendebaldeko Zisma]] ([[1378]]-[[1417]]) sortu zen.
 
[[Konstanzeko Kontzilioa]]n ([[1414]]-[[1418]]) Aita Santu bakarra ezarri zen berriro. Kontzilio edo biltzarren sistema aintzat hartu zen Elizaren barneko arazoak konpontzeko, baina berehala arbuiatu zen. Batasun berria gorabehera, Mendebaldeko Zismak kalte handia eragin zuen kristautasunean barnan.
122. lerroa:
Eliza Katolikoak kritika ugari jaso izan du bere bi mila urteko ibilaldi horretan. Gaur egungo kritika iturri aipagarrienen artean, honako hauek ditugu:
* [[Inkisizioa|Inkisizio Santua]].
* [[XX. mendea]]ren amaieran eta [[XXI. mendea]]ren hasieran munduko hainbat tokitan argitara ateratako pederastia kasuak, Eliza Katolikoko apaiz ugarik pederastia egin dutela azaldu dutenak.<ref>Maite Asensio: [http://paperekoa.berria.info/harian/2010-03-17/007/006/GAURKOA._Jose_Angel_Arregi_Era%C3%B1a._Pederastiaren_mamua._Txilen_atxilotutako_Jose_Angel_Arregi_apaizak_Gasteizko_eta_Basauriko_San_Viator_eskoletan_12_eta_14_urte_bitarteko_haurrei_ustez_egindako_sexu_abusuak_ikertzen_ari_da_Madrilgo_Instrukzio_Epaitegia..htm «Pederastiaren mamua»,] ''Berria'' (2010-03-17).</ref><ref name=JulioGodoy>Julio Godoy: [http://archive.is/20130703062654/ipsnoticias.net/nota.asp?idnews=94793 «Iglesia Católica protege a curas pedófilos»,] IPS Noticias (2010-01-03).</ref><ref>[http://www.elmundo.es/elmundo/2006/03/08/sociedad/1141844933.html «Más de 100 sacerdotes católicos, sospechosos de abusar de 390 menores en Irlanda desde 1940»], ''El Mundo'', 2006-03-08.</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/3872499.stm «Timeline: US Church sex scandal»], ''BBC News'', 2007-09-07. Eskuratze data: 2011-07-26.</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/2116154.stm «Philippines Church apologises for sex abuse»], ''BBC News'', 2002-07-08. Eskuratze data: 2011-07-26.</ref><ref>[http://www.religioustolerance.org/clergy_sex3.htm «Sexual abuse by Catholic clergy: The Canadian situation»], ''ReligiousTolerance.org'' webgunea.</ref><ref>[http://www.bbc.co.uk/news/10501668 «Belgian child sex abuse police probe death threats»], ''BBC News'', 2010-07-04. Eskuratze data: 2011-07-26.</ref><ref>[http://www.bbc.co.uk/news/10407559 «Catholic Church sex abuse scandals around the world»], ''BBC News'', 2010-09-14. Eskuratze data: 2011-07-26.</ref> Aspaldidanik, Eliza Katolikoko goi hierarkiak isilpean gordearazten ditu krimen horiek, Vatikanoak eta [[Benedikto XVI.a|Joseph RatzingerRatzingerrek]]rek luzaroan lan handia egin baitute apaizek haurrei egindako sexu abusuak ezkutatzen eta isilarazten.<ref name=BBCdokumentala>[[BBC]] telebista kateak dokumental bat egin zuen gai horretaz 2006an.
* Hona hemen originala, ingelesez (klikatu orriaren behealdeko irudian, dokumentala bistaratzeko): [http://www.bbc.co.uk/blogs/ni/2010/03/sex_crimes_and_the_vatican.html ''Sex crimes and the Vatican''.]{{en}}
* Gaztelaniara bikoiztuta: [http://www.youtube.com/watch?index=0&feature=PlayList&p=AAB1826D3DA5399D&hl=es-MX&v=Bgf7WT9flHI&gl=MX&playnext=2 ''Abusos sexuales y el Vaticano''.]{{es}}</ref><ref name=JulioGodoy /><ref>[http://www.argia.com/albistea/vaticanoa-eta-irlandaren-arteko-harremanak-mikaztu-dira-pederastia-kasuak-direla-eta «Pederastia kasuak medio, Vaticanoaren eta Irlandaren arteko tentsioa gora doa»], ''Argia'', 2011-07-26.</ref> Oraingoz, Eliza Katolikoak barkamena eskatzeko oharrak plazaratu ditu, baina ez dio Justiziari kasuak argitzen lagundu.<ref name=BBCdokumentala /><ref name=JulioGodoy />
130. lerroa:
* Emakumeari buruzko jarrera itxia eta bereizkeria: Eliza Katolikoan, emakumeak ezin dira apaiz bihurtu, ez eta hortik gorako aginte karguetara iritsi ere. Emakumea gizonaren azpitik dagoelako ustea darabil Eliza Katolikoak.<ref>Jose Mari Velez de Mendizabal Azkarraga: [http://www.euskonews.com/0433zbk/elkar_eu.html «Emakumearen egoeran urrats oso positiboak eman dira, baina arlo batzuetan berdintasun faltsuan bizi gara»], Begoña Amunarrizi eginiko elkarrizketa, ''Euskonews & Media'', 433. zenbakia, 2008.</ref><ref>Olivia Carballar: [http://www.publico.es/espana/307615/y-pedira-perdon-la-iglesia-a-las-mujeres «¿Y pedirá perdón la Iglesia a las mujeres?»], ''Público'', 2010-04-25.</ref>
* Haurrak eliz pentsamendu bakarrarekin doktrinatzea, pentsamendu librea izateko aukera galarazita.<ref>[http://www.youtube.com/v/8DmYGz3EvXk «José Luis Sampedro y la visita del papa»], 2011. urtean eginiko elkarrizketa, YouTube. Iraupena: 6' 14<nowiki>''</nowiki>.</ref>
* Pobreen alde predikatzea, baina ondasun material ugari izatea.<ref name=Irazustabarrena1>Nagore Irazustabarrena: [http://www.argia.com/argia-astekaria/2228/elizaren-ondasunak/osoa «Elizaren ondasunak: 2.000 urteko negozio katolikoa»,] ''Argia'', 2228. zenbakia (2010-05-02).</ref> Eliza Katolikoak, orain-berriki, herriarenak ziren lur, eraikin eta artelanak immatrikulatu edo bereganatu ditu [[Nafarroa]]n eta [[Espainia]]ko hainbat lurraldetan, ezkutuka, [[José María Aznar|Jose Maria AznarAznarren]]ren agintaldian onartutako 1867/1998 Errege Dekretuan bideratutako immatrikulazioa baliatuz.<ref>Iñaki Vigor: [http://www.gara.net/paperezkoa/20090629/144626/es/Los-tesoros-artisticos-tambien-para-Iglesia «Los tesoros artísticos, también para la Iglesia»,] ''Gara'' (2009-06-29).</ref><ref>Mikel Mari Karrera Egialde: [http://www.uztaro.com/uztaro_fitxategiak/1022_Uztaro71.Karrera.pdf «Jabetza Erregistroa eta Eliza Katolikoa»,] ''Uztaro'', 71. zenbakia (2009ko urria-abendua).</ref><ref>Alejandro Torres Gutierrez: [http://www.plataforma-ekimena.org/?p=149 «Estudio crítico de los privilegios de la Iglesia Católica en materia de inmatriculación de bienes inmuebles de titularidad eclesiástica»,] Nafarroako Ondarearen Defentsarako Plataformaren webgunean argitaratua (2008-11-11).</ref><ref>Hainbat egile: ''Escándalo monumental. La privatización de las iglesias, ermitas, casas, tierras y otros bienes públicos de Navarra'', Altaffaylla Kultur Taldea, 2009.<br />Liburu horren aurkezpenaren albistea: [http://www.noticiasdenavarra.com/2009/11/25/vecinos/tafalla-y-comarcas/escandalo-monumental-compendia-las-1086-apropiaciones-de-la-iglesia «"Escándalo monumental" compendia las 1.086 "apropiaciones" de la Iglesia».]</ref><ref>[http://www.plataforma-ekimena.org/?langswitch_lang=eu Nafarroako Ondarearen Defentsarako Plataformaren webgunea.]</ref><ref name=Irazustabarrena1 /><ref>Hainbat artikulu biltzen duen erreportajea: [http://estaticos.publico.es/estaticos/pdf/ficheros/pdf/08032010.pdf?r=05 «La Iglesia se apropia de cientos de bienes municipales»] (azpitituluak: «Los obispados de Navarra, Alicante, Cáceres, León y A Coruña registran a su nombre propiedades públicas gracias a una ley de Aznar de 1998», «Los pueblos reclaman la devolución de ermitas, viviendas, fincas, viñas, prados y hasta un frontón»), ''Público'' (2010-03-08), 1-5. orrialdeak.</ref>
* Bere jabetza material ugariak eskuratu eta babestearren, agintea dutenen alde egitea;<ref>Greg Oxley: [http://www.ikasbil.net/jetspeed/portal/media-type/html/language/en/country/US/user/anon/page/artikulua;jsessionid=34FEDE477E6FF1D9DEE52215C5772212?gid=131999 «Ikuspegi materialista».]</ref> besteak beste, [[Francisco Franco]]ren diktaduraren euskarri nagusi izan zen. Hark egindako errepresio gogorrean parte hartu zuen, eta gizakia azpiratzen zuen zeharo moral itxia inposatu.<ref>[http://www.hiru.com/historia/historia_08000.html «Frankismoa»,] Hiru.com webgunean.</ref><ref>[http://www.wikiteka.es/apuntes/frankismoa/ «Frankismoa»,] Wikitekan.</ref><ref name=Irazustabarrena1 /><ref>[http://vimeo.com/13455159 «Moral de convento. La represión integrista católica franquista»], film dokumentala, ''Informe Semanal'' telebista saioak 2010eko uztailaren 10ean emana.</ref>
* Fundamentalismoa ari dela nagusitzen Eliza Katolikoan, oro har, eta fundamentalismo horren eragileak jarri dituztela [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] [[elizbarruti]]etan ere arduradun.<ref>Mikel Peruarena: [http://paperekoa.berria.info/harian/2010-09-02/012/005/fundamentalismoa_ari_da_nagusitzen_eliza_katolikoan.htm «Fundamentalismoa ari da nagusitzen Eliza Katolikoan»], Joxe Arregi frantziskotar fraideari eginiko elkarrizketa, ''Berria'', 2010-09-02.</ref><ref>[[Joxe Arregi Olaizola|Joxe Arregi]]: [http://paperekoa.berria.info/iritzia/2010-06-18/004/006/hitzaren_eske_nator.htm «Hitzaren eske nator»], ''Berria'', 2010-06-18.</ref> Juan José Tamayok dioenez (Carlos III Unibertsitateko Ignacio Ellacuría katedrako zuzendaria da Tamayo), hierarkia katolikoak ez du kritika txikienik ere onartzen, jokabide bihozgabea du ildo ofizialarekin bat ez datorrela jendaurrean adierazten duen ororekin; Eliza Katolikoan zentsura, pentsamendu bakarra eta autoritarismoa dira nagusi, eta [[Joan Paulo II.a]]ren eta [[Benedikto XVI.a]]ren aitasantutzetan ehunka izan dira errepresaliaturiko elizjendeak.<ref>Juan José Tamayo: [http://www.elcorreo.com/vizcaya/v/20100903/opinion/joxe-arregi-defensa-insumision-20100903.html «Joxe Arregi: Defensa de la insumisión en la Iglesia»], ''El Correo'', 2010-09-03.</ref>
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Erromatar_Eliza_Katolikoa"(e)tik eskuratuta