Erromatar hiri: berrikuspenen arteko aldeak

Nahiz eta etruriarren garrantzia handia izan, ezin izan zuten bere boterea kontsolidatu, penintsula osoko homegeinizazio edo bateraketa lortu ez zutelako. Hau lortuko zuena beste herri bat izango zen, Erroma. Honen sorrera, [[K. a. VIII. mendemendea]]ann kokatzen da ([[754]]. urte inguruan), eta bere jaiotza [[Romulo eta Remo|Romulo]] eta [[Romulo eta Remo|Remoren]]ren kondairaren mitoarekin lotua dago. Zeintzuk basoan bakarrik utzirik zeudenean otseme batek bulartu zituen. Bulartze hartatik, hain zuzen, eratorri ziren urbs edota urbe kontzeptuak. Gerora, Romulok Remo hil zuen, lehenengoak mendixka [[Palatino]]an hira sortuz eta bere lehen errege bihurtuz. Egia esan, [[Tiber]]ren hurbil zegoen asentamendu horretan ez ziren 200 pertsona baino gehiago bizi, hala ere, esan bezala, monarkia bat finkatu zen. Populazio horrek, orokorki, oinarri latindarra zuen, eta beraien hizkuntza, [[latin]]a, penintsulako hizkuntza ofizial bihurtzea lortu zuten.

Urte asko geroagoa, [[Cornelius Sulla]]ren erregetzan (83-79. urte bitartean), honen ekimenez, hiriaren erreforma prozesu bat martxan jarri zen. Eraikin handien proiektuak eginarazi zituen eta [[erromatar arkitektura]]ri zentzu berri bat eman zion, honen eskala aldatu egin baitzuen, ornamentazioaren maila eta kantitatea aldatuz, adibidez. Ildo beretik jarraitu zuen [[Julio Zesar|Zesarrek]]rek ere. Baina Erromaren edertzean eragin gehien izan zuena, [[Erromatar Inperioa|Inperio]] garaiko [[Zesar Augusto|Augusto]] dugu. Hiria 14 erregio ezberdinetan banatu zuen, eta bakoitzean suak itzaliko zituzten guardiak zeuden, baina aurrerago etxebizitzen nondik norakoak azaltzen ditugunean, argituko da etxebizitzak oso kalitate txarreko materialez egiten zirela eta hauek berehala suhartzen zutela. Hala nola, K.o. [[64]]. urtean, hots, [[Neron]]en garaian sute ikaragarri bat eman zen. Zortzi egun iraun zuen suteak eta hiru auzo oso suntsitu zituen, zazpi gehiago kaltetzen zituen bitartean. Hau berriz ez gertatzeko, Neronek etxebizitzen eraikuntzarako arautegi bat ezarri zuen, zeinek hau esaten zuen: etxeak modu alineatu batean eta kale zabaletan eraiki behar ziren, etxeak altueran neurri konkretu batzuk hartu behar zituzten eta ezin ziren egurrez eraikiak egon suaren aurkako harriekin baizik.

Baina [[Hipodamo Miletokoa|Miletoko HippodamoHippodamoren]]ren eskutik erromatar hiri berriak egiteko eredu standard bat osatu zen. Bere sortzailearen omenez, [[trazatu hipodamikoa]] deritzogu. Trazatu honek erromatar legioen kanpamenduen eredua hartzen zuen oinarri bezala. Hots, plano erretikulatu uniformea sortu zuen. Hiria bi ardatz nagusiren inguruan eraikia egongo zen, Iparretik Hegoaldera zihoan kalea, '''''Cardo Maximus''''' deiturikoa; eta Cardoa gurutzatuz, [[Mendebalde]]tik [[Ekialde]]ra zihoana, '''''Decumanus Maximus''''' deiturikoa. Horrela hiria, lau zati berdinetan banatua egongo zen, eta bi kaleen gurutzaduran eraikin publikoak (basilikak, teatroak, liburutegiak eta termak) eta Foroak kokatuko ziren. Hiribilduetan, ateak, aipatutako kale nagusien buru eta oinetan kokatu ziren.

Plano hipodamiko hau, esan dugun legez plano standard bat zen. Ez zuen latitude geografikoak inongo eraginik, Afrikaren iparraldean edota Frantzian oinarri berdineko hiriak eraiki ziren. Adibide bezala hauek ditugu: Ipar [[Afrika]]n, [[Timgad]] dugu eredu bezala; [[Frantzia]]n [[Treveris|Trier]] eta [[Ingalaterra]]n [[Silchester]], besteak beste.