Ekaitz: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-\{\{[Cc]ommons[ck]at\|(.*)\}\} +{{commonskat}})
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
1. lerroa:
{{Argitzeko|fenomeno meteorologikoari|Ekaitz (argipena)}}
{{Eguraldia}}
'''Ekaitza''' ([[aitzineuskara]]z: ''*[[egun|egu]]-gaitz''<ref>[[Koldo Mitxelena]] (1976). ''Fonética histórica vasca''. [[Donostia]]: Gipuzkoako Aldundia.</ref>) [[behe presioko gune|behe-presio gune]] batek sorturiko indar handiko [[haize]]a da, harekin batera [[euri]]a, [[elur]]ra edo [[txingor]]ra duena. Ekaitzak [[eguratslurraren atmosfera|eguratsean]]ean gertatzen diren indar handiko [[konbekzio]]ak dira, konbekziozko [[behe presioko gune|behe-presio guneguneak]]ak dira, beraz; eguratsaren perturbazio indar handikoak dira eta ez dute askorik irauten, behetik gorako hodei handietan eratzen dira, [[kumuluninbo]]etan, alegia; kumuluninboak hodei trinko ilunak dira, eta ur eta [[txingor|kazkabar]] zaparrada handiak, indar handiko [[haize]] boladak eta [[trumoi]]a eta [[tximisttximista]]a ekarri ohi dituzte.
 
Ekaitza nahiko gertaera sarria da eta munduko lurralde gehienetan gertatu ohi da; urtean zehar munduan 16 milioi ekaitz gertatzen direla kalkulatu da, eta orduoro bi mila inguru ekaitz eratzen dira, batez beste. Hala ere, gertalekuari dagokionez, gune batzuetan bereziki ugariak dira beste gune batzuen aldean; ekaitz gutxi izaten da, adibidez, 60 gradutik gorako latitudeetan, eta, aldiz, maizago gertatzen dira Ekuatore aldean. Era berean, gutxitan gertatzen da ekaitza itsaso hotzen gainean edo egurats egonkorreko guneetan, adibidez tropikoetatik lurburuetarako antizikloi guneetan.
12. lerroa:
{{wikitu|Artikuluaren zati|oharra=Barne loturak jarri behar dira hainbat hitzetan, euskal wikipedian hitz horien kontzeptua azaltzeko ditugun artikuluetara jo ahal izateko. Gainera, atal hau oso luzea da, azpiataletan zatitzea komeni litzateke.}}
 
Hainbat eragile dira kontuan hartu beharrekoak ekaitza sortzeko. Batetik, lurra berotzean eguratsean gertatzen den ezegonkortasuna; egunen eta urte sasoien arabera gehiago ala gutxiago berotzen da lurra, eta horrenbestez [[uda]]ko arratsalde beroetan gertatzen dira intentsitate handieneko ekaitzak. Beste eragile aipagarri bat aire masak [[mendikatemendilerro|mendikateen]]en gainetik igarotzean sortzen den ezegonkortasuna da. Hirugarrena, berriz, haizeak prozesu termiko edo dinamikoen ondorioz izaten duen konbergentzia da. Eta azkenik, orobat du ekaitzen sorreran garrantzia aire masa batek fronte hotz baten aurrean gorantz egiteak, aire masa oso ezegonkorra denean batez ere; bero bolada baten ondoren frontze hotz bat eratzeak, adibidez.
 
Horiek dira, beraz, ekaitza sorrarazten duten arrazoiak, baina arrazoi horiez gainera beste baldintza batzuk ere behar dira ekaitza dakarten hodei kumuluninboen dorreak haz daitezen. Lehenik eta behin, eguratsaren egoerak ezegonkorra izan behar du, aire epel hezea behar da eguratsaren behealdeko geruzetan eta aire hotz trinkoa goialdean.
35. lerroa:
[[Izotz]]ak karga negatiboak hartzen ditu, eta ura, berriz, karga positiboz kargatuta gelditzen da. Goranzko korronteen ondorioz ura hodeiaren goialdera iristen da, karga negatiboa hodeiaren behealdean gelditzen da beraz, eta karga positiboak goian pilatzen dira. [[Potentzial]]ak zentimetroko 3000 [[volt]]erainoko aldea ere izan dezake hodeiaren behealdearen eta goialdearen eta lurraren artean –goialdeak eta lurrak karga positiboa baitute–, eta potentzialaren arteko alde horri esker karga trukea izaten da. Era berean, truke horiek hodei beraren bi guneren artekoak, hodei baten eta lurraren artekoak, eta are bi hodeiren artekoak ere izan daitezke, baldin eta bataren eta bestearen potentzialaren artean [[txinpart]]a eragiteko adinako aldea badago. [[Kondentsadore]] erraldoi horren deskarga euriaren bidez –zatiki kargadunak garraiatzen baititu urak– edo deskarga elektriko baten bidez izan daiteke, goranzko korronteen indarraren eraginez euririk ezin duenean egin.
 
Deskarga hodeiaren azpiaren eta lurraren (oro har karga positiboa izaten du) artean gertatzen bada, ''tximista'' esaten zaio, eta bi aldi ditu, gutxienez: hodeiaren karga negatiboak lurrera eramatea, batetik, ibilbide gorabeheratsu batetik eta bide nagusi batetik ateratzen diren adarretan zehar; eta itzulerako deskarga, bestetik, lurreko karga positiboak hodeira berehala eramaten dituena. Tximista ikusi ondoren entzuten den hotsari ''trumoi'' esaten zaio; [[soinu|hots]] hori segundoko 340 metroko lastertasunean mugitzen da, eta gutxitan entzuten da 22 kilometrotik gorako distantzian.
 
== Motak ==
 
* [[Elur-ekaitzaekaitz]]a: Euriaren ordez elurrarekin etorritakoa da, eta [[bisutsabisuts]]a mota honen aldaera bortitzagoa da. [[Izotz-ekaitzaekaitz]]a beste aldaera antzekoa da.
* [[Enbata]] edo galerna: Itsasoan agertzen den ekaitza da.
* [[Trumoi-ekaitz]]a: Osagai elektrikoekin datorrena da.
* [[Tornado]] edo haizete indartsua eta honen aldaera den [[traganarru]]a.
* [[Zikloi tropikalatropikal]]a edo haizerauntsia.
* [[Zikloi estratropikalaestratropikal]]a.
 
== Erreferentziak ==
52. lerroa:
== Ikus, gainera ==
 
* [[Behe presioko gune|Behe-presio gune]]
* [[Europako haize ekaitz]]