19:10, 12 apirila 2015ko berrikusketa aldatu Arrif.alon (eztabaida \| ekarpenak) 13 edits No edit summary ← Aurreko ezberdintasuna		19:17, 12 apirila 2015ko berrikusketa aldatu desegin Arrif.alon (eztabaida \| ekarpenak) 13 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
30. lerroa: Orduko gatazkak hiru motatakoak izan ziren: [[noblezia]]ren eta [[Nekazaritza\|laborarien]] artekoak, nobleziaren eta [[hiribildu]]en artekoak; eta nobleen artekoak. Azken mota horretakoa da, berez, bando gerretan izandakoa. [[Gaztelako Koroa]]ren pean zeuden herrialdeetako landa lurretako nobleak bi leinuren inguruan bildu ziren: batzuk [[Ganboa leinua]]ren inguruan, eta besteak [[Oinaz leinua]]ren inguruan. Horrela sortu ziren bi bandoak: [[ganboatar]]rena eta [[oinaztar]]rena. Hiriko biztanleen iritziz, nobleak etsaiak, tiranoak eta kriminalak ziren, haien jarduerek kalte handia egiten baitzieten lurralde guztietako gizarteari eta ekonomiari. Zenbait ~~ordenantzanezarri~~ordenantza ezarri zituzten, leinu horietakoei itunak egitea eta batzea debekatzeko. Nobleak beren errentek behera egin zutela ohartu zirenean, basoak eta herri-lurrak eskuratzen saiatu ziren eta nekazarien ondasunak arpilatu, erre eta lapurtu zituzten. Egoera gero eta larriagoa zenez, nekazariek hiribilduetara emigratzea erabaki zuten. == Gudulariak == 49. lerroa: [[Behe Erdi Aroa]]n, [[feudalismo\|sistema feudalaren]] lehenengo arazo larriak sortu ziren: [[Ehun Urteko Gerra]] (1337 - 1453), ''[[Jacquerie]]'' (1358), [[Florentzia]]ko ''ciompie'' (1378 eta 1382) eta [[Bohemia]]ko ''Tabori''ekin. [[Euskal Herria]] ez zen salbuespena izan. [[Izurrite Beltza]]ren eraginez, gosetea eta heriotzak etorri ziren, demografiak behera eginez. Horrela, jauntxoek hartzen zituzten errentak behera egin eta leinuak talde sozial antagoniko bihurtu zirenean, bandoak sortu ziren. Nekazariek nobleen orubeak utzi eta [[hiribildu]]etara alde egin zuten. Nekazari-errentaren galerari gehitu behar zaio [[Errekonkista\|musulmanei hartutako lur-sailen]] eta harrapakinen banaketa bertan behera gelditzea<ref name="Ahaide">{{Erreferentzia\|url=http://www.puntubi.com/testuinguruak/ahaidenagusi.htm\|egilea=www.puntubi.com\|izenburua=Ahaide nagusiak }}</ref>. Erdi Aroko pentsaera ulertzea ez da erraza. Borroka askoren atzean arrazoi ~~ejonomikoak~~ekonomikoak izan arren ez da gutxietsi behar zaldunen artean ohoreak, jaiotetxeak edo abizenak zuten garrantzia. Horrela ulertu daiteke zergatik behi baten gorabeheran familia arteko gerra bat piztu zitekeen. Oinaztarren artean lehenengo Ahaide Nagusia Azpeitiko Oinaz eta Loiola leinua izan zen. Gipuzkoako mugaren defentsan aritzeagatik hainbat mesede jaso zituen leinu honek, koroarengandik eta inguruko leinuek nagusitasuna onartu zioten. Gero lazkanotarrak izan ziren buruzagitza horren lekukoak ~~gartu~~hartu zutenak, ezkontza eta tregua zenbaiten bidez. ~~Oiaztarren~~Oinaztarren jarraitzaile ziren, besteak beste: Amezketa leinua, Beasaingo iartzatarrak, Hernaniko ~~Alzegs~~Alzega Etxea, Untzueta, Berastegi, Astigarragako Murgia...Ganboatarren artean Ahaide Nagusia Olasoko jauna zen, Martin Ruiz Ganboakoa, ganboatarren bandoari izena eman ziona. Baina Oñatiko Gebara familiak botere handia zuen, Arabako mendozatarrekin ahaidetua baitzegoen. Dena den, ezin dira konparatu Gipuzkoa eta Bizkaiko Ahaide Nagusiak, Araba eta Gaztelakoekin, azkenekoek lur eta botere gehiago zuten. Oinaztar eta ganboatarren arteko tira-birak ez ziren nolanahikoak izan XIV. mendean hasi ziren krisiaren lehenengo sintomak Nafarroako mugan, edo "gaizkileen mugan", esaten zitzaion bezala. Ganboatarrak Gipuzkoako itsasaldean eta hirietan aurkitzen ziren gehienbat. Hiri sortu berrien eta merkataritzaren kontrola zuten helburu. Oinaztarren ~~artran~~artean, gehienak nekazal jauntxoak ziren, antzinako sistema bati eutsi nahi ~~ziotrnak~~ziotenak. Nafarroako mugan lapurreta eta "malefizio" asko egin zituzten oinaztarrek. Muga hori ez zitzaien oinaztarrei komeni, mugarik gabeko lurrak abeltzaintzarako erabiltzen baitzituzten betidanik. Lazkanotarrak (oinaztarren buru) mugan izandako eraso eta lapurreta askoren erantzule ziren eta Nafarroako tropek behin baino gehiagotan egin zuten beraien kontra. Beotibarko bataila da borroka horietan ezagunena: 1321ean oinaztarrek Gorritiko nafar gaztelua bereganatu zuten eta errepresalia moduan Nafarroako tropek Berastegi erre eta Gazteluko dorrea eskuratu zuten. Baina bueltakoan oinaztarren segada batean erori ziren Beotibarren. Mitoak dio 1000 lagun hil zirela bertan, handikeria bat. 62. lerroa: Gerrak Arrasate suntsitu zuen 1148an eta zenbait gudu odoltsu izan ziren, adibidez Elorriokoa. Ahaide nagusiak garaitzeko, ermandadeak Gaztelako koroarekin batu ziren, Errege-erregina katolikoen garaian, eta ahaide nagusi askoren dorretxeak suntsitu zituzten. Gerrak, krisia gogortu zuen. Produktu emankor-etenkitsuak ekoizten eta azpiegiturak berritzen eta sendotzen beren irabaziak xahutu beharrean, handikiek, gatazkak hartaraturik, etxeak eta dorretxeak gotortzen xahutu zituzten. Lanean aritu beharrean ~~soladadu~~soldadu joan behar izan zuten gizonezkoek. Gerrak, (erreketak, hilketak...) ekarri zituzten. Zerbait egin behar eta, Anaidiak sortzen hasi ziren eta Ahaide ~~nagusien~~Nagusien dorretxeak eraisten. Bien bitartean hiribilduak indartu. Nahiz eta [[Pablo Gorosabel]]ek [[Ulibarri]]ko baseliza batean prozesio baten eztabaidaren ondorioz gerra sortu zuelakoaren kondaira aipatu<ref>{{Erreferentzia\|url=http://www.ingeba.org/klasikoa/noticia/not02/n2279288.htm\|izenburua=Noticia de las cosas memorables de Guipúzcoa\|izena1=Pablo\|abizena1=Gorosabel\|egilea1-lotura=Pablo Gorosabel\|alea=I.I De los parientes mayores}}</ref>, gatazkaren hasieran [[Gaztelako Erresuma]]n [[Trastamara leinua]]ren ahulezia eta [[gerra zibil]]a nagusiak ziren. Gainera, [[1379]]an [[Joanes I.a Gaztelakoa\|Joanes Gaztelakoak]] amaren partez jarauntsitako [[Bizkaiko Jaurerria]] aitaren partez jarauntsitako [[Gaztelako Koroa]]ri erantsi zion, bizkaitarren atsekaberako. Mende horren hasieran eratutako hiribilduetan, batez ere [[Bilbo]]n eta [[Bermeo]]n, bertoko jauntxoek udal boterea lortzeko elkarren kontra aritu ziren, nekazal-noblezia bere feudoaren ondasunak murriztuz ikusten zuenean. 94. lerroa: == Teoria berriak == Azken urteetan badoen gerrari buruzko teoria berriak azaldu dira eta historialarien artean arrakasta handia izan dute. Teoria hauek diote banderizoen gerrak ez zirela huskeriengatik hasi, Europa guztian zabaldutako krisi batengatik baizik. eta borroka horietan, jauntxoez gain, nekazariek eta hiribilduetako burgesia berriak ere hartu zuten parte. Errekonkista bukatuta, diru-sarrerak agortu zitzaizkien mairuen kontra aritu ziren jauntxoei, ~~ordian~~orduan nekazariei presio egin eta ondokoari lapurtzen hasi ziren. Interes ekonomikoa, bada, horren guztiaren atzean. Egia esan, gutxi dakigu krisi horretan nekazariek izan zuten zereginai buruz. Badakigu, jauntxoengandik ihesi, hiribilduetan babestu zirela nekazari asko. Izan ere, jauntxoen esku zeuden errekak eta zubiak, burdinolak eta basoak, lurrak eta ganaduak...Jauntxo horien abenturak eta ibiliak soilik heldu dira guregana. ==Garcia de Salazar == Garcia de Salazarrek leinu bakoitzaren historia eta beren arteko liskarrak imajinazio handiz azaldu zuten. Bere ustez ganboatar eta oinaztarrak beti ~~existiu~~existitu ziren. Baina ipuin harrigarri bat ere kontatu zuen: Eztabaida erromeria batean hasi omen zen, oinaztarrak "oinekin" ibiltzen zirelako eta ganboatarrak berriz "gainetik" edo sorbaldarekin. Hau da, ibiltzeko modu ezberdina zutelako haserretu ziren gure oilarrak. == Bandokide ospetsuenak ==

Leinu gerrak: berrikuspenen arteko aldeak