Leinu gerrak: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
29. lerroa:
Orduko gatazkak hiru motatakoak izan ziren: [[noblezia]]ren eta [[Nekazaritza|laborarien]] artekoak, nobleziaren eta [[hiribildu]]en artekoak; eta nobleen artekoak. Azken mota horretakoa da, berez, bando gerretan izandakoa. [[Gaztelako Koroa]]ren pean zeuden herrialdeetako landa lurretako nobleak bi leinuren inguruan bildu ziren: batzuk [[Ganboa leinua]]ren inguruan, eta besteak [[Oinaz leinua]]ren inguruan. Horrela sortu ziren bi bandoak: [[ganboatar]]rena eta [[oinaztar]]rena.
Hiriko biztanleen iritziz, nobleak etsaiak, tiranoak eta kriminalak ziren, haien jarduerek kalte handia egiten baitzieten lurralde guztietako gizarteari eta ekonomiari. Zenbait ordenantzanezarri zituzten, leinu horietakoei itunak egitea eta batzea debekatzeko.
Nobleak beren errentek behera egin zutela ohartu zirenean, basoak eta herri-lurrak eskuratzen saiatu ziren eta nekazarien ondasunak arpilatu, erre eta lapurtu zituzten. Egoera gero eta larriagoa zenez, nekazariek hiribilduetara emigratzea erabaki zuten.
46 ⟶ 47 lerroa:
== Aurrekariak ==
[[Behe Erdi Aroa]]n, [[feudalismo|sistema feudalaren]] lehenengo arazo larriak sortu ziren: [[Ehun Urteko Gerra]] (1337 - 1453), ''[[Jacquerie]]'' (1358), [[Florentzia]]ko ''ciompie'' (1378 eta 1382) eta [[Bohemia]]ko ''Tabori''ekin. [[Euskal Herria]] ez zen salbuespena izan. [[Izurrite Beltza]]ren eraginez, gosetea eta heriotzak etorri ziren, demografiak behera eginez. Horrela, jauntxoek hartzen zituzten errentak behera egin eta leinuak talde sozial antagoniko bihurtu zirenean, bandoak sortu ziren. Nekazariek nobleen orubeak utzi eta [[hiribildu]]etara alde egin zuten. Nekazari-errentaren galerari gehitu behar zaio [[Errekonkista|musulmanei hartutako lur-sailen]] eta harrapakinen banaketa bertan behera gelditzea<ref name="Ahaide">{{Erreferentzia|url=http://www.puntubi.com/testuinguruak/ahaidenagusi.htm|egilea=www.puntubi.com|izenburua=Ahaide nagusiak }}</ref>.
Erdi Aroko pentsaera ulertzea ez da erraza. Borroka askoren atzean arrazoi ejonomikoak izan arren ez da gutxietsi behar zaldunen artean ohoreak, jaiotetxeak edo abizenak zuten garrantzia. Horrela ulertu daiteke zergatik behi baten gorabeheran familia arteko gerra bat piztu zitekeen. Oinaztarren artean lehenengo Ahaide Nagusia Azpeitiko Oinaz eta Loiola leinua izan zen. Gipuzkoako mugaren defentsan aritzeagatik hainbat mesede jaso zituen leinu honek, koroarengandik eta inguruko leinuek nagusitasuna onartu zioten. Gero lazkanotarrak izan ziren buruzagitza horren lekukoak gartu zutenak, ezkontza eta tregua zenbaiten bidez. Oiaztarren jarraitzaile ziren, besteak beste: Amezketa leinua, Beasaingo iartzatarrak, Hernaniko Alzegs Etxea, Untzueta, Berastegi, Astigarragako Murgia...Ganboatarren artean Ahaide Nagusia Olasoko jauna zen, Martin Ruiz Ganboakoa, ganboatarren bandoari izena eman ziona. Baina Oñatiko Gebara familiak botere handia zuen, Arabako mendozatarrekin ahaidetua baitzegoen. Dena den, ezin dira konparatu Gipuzkoa eta Bizkaiko Ahaide Nagusiak, Araba eta Gaztelakoekin, azkenekoek lur eta botere gehiago zuten.
Gatazkaren helburu nagusia ondasunak eta estatus soziala mantentzea zen, erregeak eratutako hiribilduekin txikiagotu egiten zutenak. [[Lope Gartzia Salazar]] historialari bandokidearen esanetan, aldiz, lurrean inoren parekorik ez zuena (''quién valía más en la tierra'') edo, [[XVI. mendea|XVI. mendeko]] [[Juan Victoria]] elizgizonaren esanetan, nor zer gehiago eta nork agintzen zuen gehiago (''cuál ser más y mandar más'') adierazteko borrokatzen zuten. Edonola ere, guztiek gauza bera esaten zuten: ondasunak eta [[ohore]]agatik borrokatzen zutela. Izan ere, bandokideen artean kode etiko bat zegoen, arau zehatzak zituena: arrazoirik gabe gerra ez deklaratzea, tregoak ez haustea, traizioz ez hiltzea, hitza betetzea, eta abar<ref name=tubal/>.
| |||