Wikipedia

Frantziako Estatu Orokorrak: berrikuspenen arteko aldeak

Artikulua Eztabaida

Frantziako Estatu Orokorrak (aldatu)

00:42, 5 apirila 2015ko berrikusketa

94 bytes added ,  Duela 7 urte
t
Robota: Birzuzenketak konpontzen
t (Robotak {{Commonskat}} gehitu du. Txantiloiak commons:category:French States-General lotu du, Wikidataren arabera.)
t (Robota: Birzuzenketak konpontzen)
[[Fitxategi:Ouverture des États généraux de 1789 à Versailles.jpg|thumb|right|250px|Estatu Orokorrak irekitzeko eguna, 1789ko maiatzaren 5ean.]]
 
'''Estatu Orokorrak'''<ref>[http://www.elkarargitaletxea.com/elkarikasnet/edukiak/2_Gizarte_Zientziak/Euskal_Herriko_Foru_Sistema/Euskal_Herriko_Foru_Sistema.html «Euskal Herriko Foru-sistema»], Elkar argitaletxearen webgunea.</ref><ref>[http://www.puntubi.com/testuinguruak/estatuorokorrak.htm «Estatu Orokorrak»], Elhuyar.</ref> ([[frantses]]ez: ''états généraux'') [[Antzinako ErregimenErregimena|Antzinako Erregimeneko]]eko [[Frantzia]]n erresumako klase (edo estatu) guztien biltzarra zen. Erregeak ezohiko egoeretan biltzen zituen, krisialdi politikoren bati edo gerraren bati aurre egiteko, edota arlo militarrean edo zergetan laguntzeko. Parlamentuek ez bezala, Estatu Orokorrek ez zuten inolako gaitasunik legeen edo justiziaren arloan, eta ez dira biak nahastu behar.
 
[[Filipe I.a Nafarroakoa|Frantziako Filipe IV.aak]]k sortu zituen [[1302]]an, bere erabakiek legitimazio handiagoa izan zezaten, [[aita santuasantu]]kak emandako ''[[Ausculta fili]]'' izeneko [[bulda]]ren aurka. Hastapenean, apaizteria, noblezia eta hiri onen ordezkariak biltzen zituzten, eta, [[1484]]ra arte, [[Oïl hizkuntzak|oïl hizkuntzako]] eta [[okzitaniera|oc hizkuntzako]] lurraldeek Estatu Orokor bereziak zituzten. Frantzian [[1789]]ra arte segi zuten biltzen. Azkenak, [[Frantziako LouisLuis XVI.a Frantziakoa|Louis XVI.ak]] deitu zituen Estatuaren zorra kitatzeko, baina [[ekainaren 27]]ko [[Pilotalekuko Zina]]ren ostean, Biltzar Nazionalak ordeztu zituen Estatu Orokorrak.
 
Antzeko biltzarrak [[Herbehereak|Herbeheretan]] ([[Herbehereetako Estatu Orokorrak|Estatu Orokorrak]]), [[Ingalaterra]]n ([[Ingalaterrako Parlamentua|Parlamentua]]), [[Eskozia]]n ([[Eskoziako ParlamentuaLegebiltzarra|Parlamentua]]), [[Nafarroa]]n ([[Nafarroako Gorteak|Gorteak]]) edo [[Germaniako Erromatar Inperio Santua]]n ([[Germaniako Erromatar Inperio Santuko Dieta|Dieta]]), besteak beste, sortu ziren zio berdintsuak zirela medio. Izan ere, erregeen (edo nobleen) botereak, zabaltzean, sistema feudalaren oztopoa topatu zuen. [[Feudalismo]]aren indarrekin elkarlanean aritu behar izan zuten haiengandik laguntza eta aholkua (''auxilium et consilium'' [[latin]]ez) lortzeko.
 
== Estatu Orokorrak Erdi Aroan ==
Estatu Orokorren lehen biltzarra [[1302]]an gertatu zen, [[Filipe I.a Nafarroakoa|Frantziako Filipe IV.aak]]k deituta. Horren aurretik, hanbait aurrekarik lehenengo pausoak eman zituzten. Hiribildu nagusietako ordezkariak zenbaitetan erregeak bilduak ziren jadanik; [[Frantziako Filipe III.a Frantziakoa|Filipe III.aren]] agindupean nobleziaren eta apaizteriaren biltzarrak egon bazeuden, nahiz eta bi estatuek erabakiak bereizita hartu.
 
[[Filipe Ederra]]ren eta Bonifazio VIII.aren arteko gatazkak ekarri zituen 1302ko Estatu Orokorrak. Kinka larri horretan, erregeak hiru estatuen aholkua jaso nahi zuen. Erregealdi horretan beste batzuetan deitu zituen erregeak, laguntza edo dirua emateko. Denborak aurrera egin ahala dirua izango zen deialdia egiteko ziorik garrantzitsuena.
Zentzu batean, Estatu Orokorren osaketa beti berbera izan zen. Lehen Estatuko kideak (apaizak), Bigarren Estatukoak (nobleak), eta Hirugarren Estatukoak, (gainerakoak) biltzen zituen beti. Nolanahi ere, haien benetako boterea denborarekin aldatzen zen. Adibidez, [[XIV. mendea]]n, erregeak ezin zuen zerga orokorrik sortu. Koroaren menpe zuzeneko lurraldeetan ere, horrelakorik egin zezakeen baldin eta justiziaren mailarik altuena bere esku bazegoen, bestela ez. [[Hiribildu]] pribilegiodunek bere buruari zergak jartzeko eskubidea zeukaten. Beraz, zerga orokorrak biltzeko, jaun eklesiastiko eta laikoen zein hiribilduen baimena behar zuen erregeak. Diru-laguntza horiek epe labur baterakoak izanda, Estatu Orokorrak nahiko maiz deitzen zituzten, eta erregeen gaineko boterea ez zen makala.
 
Alabaina, XIV. mendeko bigarren erdian, Koroaren menpeko lurralde osoan zehar biltzen ziren zenbait errege zergak iraunkor bihurtzeko joera izan zuten, Estatu Orokorrek eginiko bozketak gorabehera. Esate baterako, [[Joanes II.a Frantziakoa|Frantziako Jean II.a]] ingelesek atzeman zutenean, hogei urtetan erreskatea ordaintzeko beharrezko zergak bildu ziren Estatu Orokorrek inolako bozketarik egin ez zutela, nahiz eta urte horietan batzartu. Denboraren poderiz, [[XV. mendea]]ren bigarren erdirako, zerga nagusiak, ''[[taille]]'' izenekoa, laguntzak eta [[gabela]], iraunkor bilakatu ziren Koroaren onurarako, batzuetan Estatu Orokorren baimena emanda (hala, [[1437]]an laguntzen kasuan).
 
[[Frantziako LouisLuis XI.a Frantziakoa|Louis XI.aren]] heriotzaren ostean, hiru ordenetako ordezkariak elkarlanean aritu ziren zergak berresteko eskubidea berriro eskuratzeko. ''Taille'' zeritzona bi urtetarako bakarrik bozkatu zuten, eta aldi berean [[Frantziako CharlesKarlos VII.a Frantziakoa|Charles VII.aren]] erregealdiaren amaieran iritsi zen maila jaitsi zuten. Halaber, bi urte horiek amaitu aurretik erregeak deitu behar zituen zina lortu zuten, baina hitza ez zen gorde, eta [[1560]]ra arte ez zituzten berriro deitu.
 
== Erreferentziak ==
EnzaiBot
Bot-ak
252.705

edits

"https://eu.wikipedia.org/wiki/Berezi:MobileDiff/4819301"(e)tik eskuratuta