Wikipedia

Greziera: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
7. lerroa:
| hiztunak=15 milioi
| rankina=52
| 1 familia=[[Indoeuropar hizkuntzak|Indoeuroparra]]
| 2 familia=[[Helenar hizkuntzak|Helenarra]]
| nazioa={{GRC|1}}<br />{{CYP|1}}<br />{{EU|1}}<br />'''Gutxiengo hizkuntza gisa onartua:'''<br />{{ALB|1}}<br />{{ARM|1}}<br />{{ITA|1}}<br />{{ROU|1}}<br />{{UKR|1}}
20. lerroa:
Greziera [[Balkanak|Balkanetan]] aritua da [[K. a. 2. milurtekoa|K. a. 2. milurtekotik]]. Aztarnarik antzinena [[Kreta]]ko "Gurdiaren Taulen Gela"n aurkitu zuten. [[K. a. XV. mendea|K. a. XV. mendekoa]] izanda, greziera munduko hizkuntzarik antzinetako bat dugu. Antzinatasun hori, [[Indoeuropar hizkuntzak|indoeuropar hizkuntzen]] artean [[Vedas]]en [[sanskrito]]ak bakarrik berdindu dezake.
 
[[Alfabeto greko]]a, berriz, ez da hain zaharra eta [[feniziar alfabetoa|feniziar alfabetotikalfabeto]]tik eratorria da. [[Hizkuntzalaritza|Hizkuntzalarien]] aburuz, greziera bost arotan banatu daiteke:
* '''[[Mikenikoar|Greziera mikenikoa]]''': [[Mizenastar zibilizazioa|Zibilizazio mikenikomikenikoaren]]aren hizkuntza da. Aztarnarik antzinenetan aurkitua da.
* '''[[Antzinako greziera|Greziera klasikoa]]''' (baita Antzinako Greziera ere): Bere dialekto ezberdinak [[Antzinako Grezia]]n erabiliak ziren. [[Erromatar Inperioa]]n hedatua oso, [[Erdi Aroa]]n [[Mendebaldeko Europa]]n galdu zen, baina [[Konstantinopla|Konstantinopolis]] galdu zenean, greziarren atzerriratzeak berriro hedatu zuen.
* '''[[Greziera helenista]]''' (baita ''Koinē'' edo greziera komunaz ezaguna): Atikoa greziar dialektoekin batu zenean, halako ''[[lingua franca]]'' sortu zen [[MediterraneoMediterraneoa]]ann. Nahiz eta gero [[latin]]ak garaitua zeharo erabilia zen, adibidez, [[kristautasun]]aren hasieran apostoluek ''koinē'' erabili zuten bere hitzaldietan.
* '''[[Erdi Aroko greziera]]''': [[Bizantziar Inperioa]]n erabiliz zenez baita Bizantziar Grezieraz ezaguna zen.
* '''[[Aro berriko greziera]]''': Bizantziar Grezieratik bilakatua da.
 
[[Erdi Aroko greziera]]tik aurrera bi hizkeratan banatua izan da greziera: ''Dhimotikí'' (Δημοτική), herri hizkera, eta ''Katharévusa'' (Καθαρεύουσα), hizkera jasoa klasikoen itxura, testu [[literatura|literario]], [[Zuzenbideazuzenbide|juridiko]], administratibo eta [[Zientzia|zientifikoetan]] erabilia [[XIX. mendea|XIX.]] eta [[XX. mendemendea|XX. mendeetan]]etan. [[Diglosia]] arazo honek [[1976]]ko 306 Legeak bukatu zuen, ''Dhimotikí'' ofiziala bihurtuz. Bitartean, bi hizkerek "Greziera Batua" (Κοινή Νεοελληνική edo Aro berriko greziera amankomuna) sortu dute.
 
Nahiz eta batzuk aro berriko grezierazko hiztun jasoak antzinako testuak ulertu ditzakeela dioten, ziur asko kultura dela eta ulertuko dituzte eta ez hizkuntzen arteko antzekotasunez. Hala ere, ''Koinē'', erraza da oso egungo grezierazko hiztunentzat.
39. lerroa:
{{Alfabeto greko}}
{{sakontzeko|Alfabeto greko}}
Greziera [[alfabeto greko]]az idatzia da [[k. a. IX. mendemendea|k. a. IX. mendetik]]tik. [[Antzinako greziera|Greziera klasikoaklasikoaz]]z, [[latin]] klasikoaz bezala, letra larriak baino ez zeuden. Letra xeheak [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] eskribek sortuak ziren arinago idazteko. Egun erabiltzen den [[alfabeto]]a berant ionikoa da, atikoa idazteko sortua [[k. a. 403]]an.
 
Aro berriko [[alfabeto greko]]ak 24 letra ditu, bakoitzak letra larria eta letra xehezko formetan. [[Sigma]]k beste xehezko forma (ς) du bukaeran erabiltzeko.
47. lerroa:
|bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="33" | '''Letra larriak'''
|-
|width=3% align="center"|[[AlphaAlfa (grekohizkia)|Α]]||width=3% align="center"|[[Beta (grekohizkia)|Β]]||width=3% align="center"|[[Gamma (grekohizkia)|Γ]]||width=3% align="center"|[[Delta (grekohizkia)|Δ]]||width=3% align="center"|[[Epsilon (grekohizkia)|Ε]]||width=3% align="center"|[[Zeta (grekohizkia)|Ζ]]||width=3% align="center"|[[Eta (hizkia)|Η]]||width=3% align="center"|[[Thita|Θ]]||width=3% align="center"|[[Iota|Ι]]||width=3% align="center"|[[Kappa|Κ]]||width=3% align="center"|[[Lambda|Λ]]||width=3% align="center"|[[MyMu|Μ]]||width=3% align="center"|[[NyNu|Ν]]||width=3% align="center"|[[Xi|Ξ]]||width=3% align="center"|[[OmicronOmikron|Ο]]||width=3% align="center"|[[Pi (grekohizkia)|Π]]||width=3% align="center"|[[Rho|Ρ]]||width=3% align="center"|[[Sigma|Σ]]||width=3% align="center"|[[Tau (hizkia)|Τ]]||width=3% align="center"|[[Upsilon|Υ]]||width=3% align="center"|[[Phi|Φ]]||width=3% align="center"|[[Khi|Χ]]||width=3% align="center"|[[Psi|Ψ]]||width=3% align="center"|[[Omega|Ω]]
|-
|align="center" colspan="33" | '''Letra xeheak'''
54. lerroa:
|}
 
Gainera [[alfabeto greko]]ak zenbait ikur diakritiko ditu: hiru [[Fonologia|ahoskera]], arnasa hartzeko markak eta [[dieresi (argipena)|dieresi]]. Ikur guzti hauek helenista aroan zehar sortuak ziren baina egun alde batean utziak izan dira. [[1982]]tik aurrera, sistema monotonikoa izenekoa erabiltzen da, hau da, dieresi baino ez erabiltzen duena, antzinako sistema edo politonikoa Greziera Klasikoa idazteko erabilia da.
 
== [[Aro berriko greziera]]ren adibideak ==
84. lerroa:
* [[Antzinako greziera]]
* [[Grezierazko literatura]].
* [[GrikoaGriko]]a (edo [[Italia]]ko greziera).
 
{{InterWiki|kodea=el}}
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Greziera"(e)tik eskuratuta