Wikipedia

Irlandaren Independentziako Gerra: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
tNo edit summary
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
8. lerroa:
gudulari1='''[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|30px]] [[Irlandako Errepublika]]'''||
gudulari2='''[[Fitxategi:Flag of the United Kingdom.svg|30px]] [[Erresuma Batua]]'''||
komandante1=[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|30px]] [[Michael Collins]]<br />[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|30px]] [[Richard Mulcahy]]<br />[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|30px]] [[Cathal Brugha]]<br />[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|30px]] [[IRAIrlandako Armada Errepublikarra|IRAko]]ko eskualde eta lekuan-lekuko buru garrantzitsuak||
komandante2=[[Fitxategi:Flag of the United Kingdom.svg|30px]] [[Henry Hugh Tudor]]||
indarra1= [[Irlandako Armada Errepublikarra (1919-1921)|Irlandako Armada Errepublikarra]] Indar teorikoa edo paperean agertzen zena: 100.000 kide (Gerran 15.000 gizonek besterik ez zuten esku hartu une batez edo bestez, hauetatik 3.000ren bat gizonek modu egonkorrean)||
16. lerroa:
}}
 
'''Irlandar Independentzia Gerra''' (beste izen batzuk: 1922ko [[Anglo-Irlandarirlandar Ituna|Anglo-Irlandar Itunaren]]ren aurkari errepublikazaleek '''Tan Gerra''' deritzote; [[Britainia Handia]]n, '''Anglo-irlandar Gerra'''; [[Irlanda]]n, berriz, [[ingeles]]ez ''Irish War of Independence'' eta [[irlanderairlandako gaelera|irlanderaz]]z ''Cogadh na Saoirse''; bere garaian ''the Troubles'' edo «Arazoak» zeritzoten, baina gero [[Ipar Irlandako gatazka]]ri ezarri zaio izen hori) [[1919]]ko urtarrilean hasi eta [[1921]]ko uztailean bukatu zen. Batez ere [[Irlanda]]n [[Irlandako Armada Errepublikarra (1919-1921)|IRAk]] [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko Gobernuaren]] aurka antolatu eta emandako gerrilla erako gatazka armatua izan zen.
 
[[Irlanda]]n 1919-1921 urte arteko gatazka honetan borrokatu zen [[Irlandako Armada Errepublikarra|IRA]] aipatzean [[Irlandako Armada Errepublikarra (1919-1921)|IRA Zaharra]] (''Old IRA'') izendatu ohi da, honela beranduago izen berbera erabiliko zuten talde ezberdinen arteko desberdintasuna eginez.
 
== Aurrekariak ==
24. lerroa:
1880. hamarkadatik aurrera, [[Irlandar Alderdi Parlamentarioa]]n ("Irish Parliamentary Party edo IPP") zeuden irlandar nazionalistek behin eta berriz [[Britainia Handia]]ri [[Home Rule (Irlanda)|Home Rule]] delakoa (autogobernua) eskatzen zioten. , or self-government, from Britain. Antzeko erakunde nazionalistek, esate baterako [[Arthur Griffith]]en [[Sinn Féin]] alderdiak, [[Irlanda]]ren Independentzian inguruko zenbait modu edo era argudiatzen zituzten, halere azken jarrera hau garai haietan oso urria eta gutxienekoa zen.
 
[[1912]]an Britainiar Gobernuak Home Rule eskakizunari baiezkoa eman zion, berehala krisi denbora luze bat nagusitu zen, [[Erresuma Batua]]k eta [[Ulster]]go Unionistek talde armatuen antolakuntzari ekin ziotelarik - [[Ulster Volunteers]] ("Ulstergo Bolondresak") zirelakoak -- autogobernu itzulketa honi aurre egiteko asmoz. Aurkako aldean eta erantzun bezala Irlandar Nazionalistek [[Irlandar Boluntarioak|Irish Volunteers]] ("Irlandar Bolondresak") deituriko talde armatuak antolatu zituzten.
[[Fitxategi:Easter_Proclamation_of_1916.png||left|thumb|1916ko Irlandako Errepublikaren Aldarrikapena]]
 
Britainiar Legebiltzarrak Hirugarren Home Rule Agiria onartu zuen, nahiz eta honen barruan Ulstergo Unionistek Irlandaren banaketaren atal bat sartzea lortu, baina agiri honen burutzapena beranduagoko utzi zen [[1914]]ko Abuztuan [[Lehen Mundu Gerra]] hasiberria baitzen. Irlandar nazionalisten gehiengoak IPP alderdiko buruen eta [[John Redmond]]en [[Britainia Handia]] eta bere [[Lehen Mundu Gerrako aliatuak|Aliatuen]] aldeko jarrera hartzearen aldeko deiei jaramon egin zieten, modu honen bitartez beren asmo edo xedea gerra hau amaitu eta behin Home Rule agiriaren betetzea lortzea zen. Irish Volunteers edo Irlandar Bolondresen mugimenduak bapateko barne haustura jasan zuen, gehiengo batek betiere John Redmonden gidaritzapean [[National Volunteers]] ("Bolondres Nazionalak") erakunde sortu berrian sartu ziren. Gelditzen ziren gainontzeko Irish Volunteers taldeko kideek, [[Eoin MacNeill]] buru zutelarik, Home Rule agiria emana izan arte erakunde hau indar betez mantentzen sahiatu ziren. Bien bitartean Irish Volunteer erakunde honen barneko sail batek, [[Irlandar Anaitasun Errepublikarra|Irish Republican Brotherhood]] ("Irlandar Errepublikar Anaitasuna") taldearen gidaritzapean, Britainiar agintaritzaren aurkako altxamendu baten antolatze eta prestatze lanetan hasi zen.
 
{{commonskat}}
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Irlandaren_Independentziako_Gerra"(e)tik eskuratuta