05:17, 27 martxoa 2015ko berrikusketa aldatu Dexbot (eztabaida \| ekarpenak) 4.354 edits t Removing Link FA template (handled by wikidata) - The interwiki article is not featured ← Aurreko ezberdintasuna		21:29, 4 apirila 2015ko berrikusketa aldatu desegin EnzaiBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 252.705 edits t Robota: Birzuzenketak konpontzen Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: {{Gerra infotaula \| guda=[[Arabiar–israeldar gatazka\|Arabiar-israeldar gatazka]] \| irudia=[[Fitxategi:1967 Six Day War - The Jordan salient.jpg\|260px]] \| oaina=Jordango abangoardia. [[Ekainaren 5]]a-[[ekainaren 7]]a \| data=[[1967]]ko [[ekainaren 5]]etik [[ekainaren 10\|10era]] \| lekua=[[Ekialde Hurbila\|Ekialde Ertaina]] \| emaitza=Israeldarren garaipena \| lurraldea=Israelek [[Gazako zerrenda]] eta Sinai penintsula hartu zizkien Egiptori; [[Zisjordania]], Jordaniari; eta [[Golan]], Siriari. 16. lerroa: '''Sei Eguneko Gerra''' ([[hebreera]]z: מלחמת ששת הימים, Milhemet Sheshet Ha‑Yamim; [[arabiera]]z: حرب الأيام الستة, ħarb al‑ayyam as‑sitta), edo '''[[1967]]ko Arabiar-Israeldar Gerra''' edo '''Arabiar-Israeldar Hirugarren Gerra''' izenez ezaguna, [[Israel]]en, alde batetik, eta [[Egipto]], [[Jordania]], [[Irak]] eta [[Siria]]ren, bestetik, arteko guda izan zen, ekainaren 5 eta 10aren artean egina. Egiptok [[Nazio Batuen ~~Erakunde~~Erakundea\|Nazio Batuen Erakundeko]]ko Larrialdietako Indarra [[Sinai\|Sinaiko ~~penintsula~~penintsulatik]]~~tik~~ botatakoan eta Israelgo itsasontzientzat [[Tirango ~~itsasarte~~itsasartea]]a blokeatutakoan, Israelek Egiptoko hegazkineriari eraso egin zion, haien eraso zuzenaren beldurrez. Jordaniak, orduan, [[Jerusalem\|Jerusalen]]<nowiki/>i eta [[Netanya]]<nowiki/>ri eraso egin zien. Gerra bukatutakoan, Israelek [[Gazako zerrenda]], Sinaiko Penintsula, [[Golan]] eta [[Zisjordania]] hartu zituen mendean. Ondorio horien eraginak egungo geopolitikan ere nabariak dira. 24. lerroa: === Suezko krisia (1956) === {{Sakontzeko\|Suezko krisialdia}} [[Suezko krisialdia]] [[Egipto]]rentzat porrot militarra baina garaipen politikoa izan zen. [[~~SESB~~Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna\|SESBak]]ak eta [[Ameriketako Estatu Batuak\|AEBek]] egindako presio diplomatikoari esker, [[Israel]] [[Sinai\|Sinaiko ~~penintsula~~penintsulatik]]~~tik~~ atera behar izan zen. Gainera, [[Nazio Batuen ~~Erakunde~~Erakundea\|NBEren]] soldaduek Egipto eta Israelen arteko muga zaintzeko agindua jaso zuten. Horrek herrialde bien arteko nolabaiteko bake egoera bermatu ahal izan zuen. Babes horren ondorioz, Egiptok [[Tirango ~~itsasarte~~itsasartea]]a zabaldu behar izan zien itsasontzi israeldarrei. Egoera erdi-baketsu horrek, hala ere, ez zuen Israelen onarpena lortu. Herrialde arabiar bakar batek ere ez zuen estatu judua onartu garai hartan. [[Siria]]k, gainera, Israelera armak bidaltzen zituen barneko sektore arabiarrak indartzeko. 30. lerroa: === Hasierak === [[~~Mundu~~Arabiar ~~arabiarra~~mundua\|Herrialde arabiarretako]] herritarrak beraien gobernuak presionatzen aritu ziren, Israelen kontra eraso egin zezaten. Errefuxiatu palestinarren egoera ere gero eta gogorragoa zen, eta horrek Israelen aurkako jarrera indartu baino ez zuen egiten. Egiptok bere hitza bete beharrean, Israel barneko gerrila arabiarrei armak bidaltzen segitu zuen. [[1966]]an [[Siria]]rekin defentsa itun bat izenpetu zuen, [[~~SESB~~Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna\|SESBren]]~~ren~~ babespean. [[1967]]ko [[maiatzaren 17]]an Nazio Batuen tropak erretiratzea eskatu zuen, muga berriz ere militarizatzeko. [[maiatzaren 23]]an, [[Tirango ~~itsasarte~~itsasartea]]a itxi zien israeldar ontziei; Israelek ekintza hori gerra aldarrikapentzat hartu zuen, [[Nazio Batuen Erakundea\|NBE]]<nowiki/>aren itsas araudia apurtzen zuela esanez. [[Maiatzaren 30]]ean, [[Jordania]]ko Hussein erregeak mendebaldearekin zituen lehentasunezko harremanak bertan behera utzi behar izan zituen, Egipto-Siria ardatzarekin bat egiteko. Israelgo defentsa ministro izendatu berriak, [[Moshe Dayan]]ek, [[Ameriketako Estatu Batuak\|AEB]] eta [[~~NBE~~Nazio Batuen Erakundea\|NBEren]]~~ren~~ inplikazio eskasa ikusita, gerra hastea erabaki zuen 1967ko [[ekainaren 1]]ean. == Gerraren bilakaera == 48. lerroa: Iparraldean, [[Siria]]ko armada [[Golan]]en ezarri zen, [[Galilea]]ko hiri israeldarrei eraso egiteko. Gerra hegazkin israeldarrek armada siriarraren % 60 deuseztea lortu zuten. === Ekainaren 6a: Umm Qatef eta [[Gazako zerrenda\|Gaza]] hartzea. [[Jerusalem]] inguratua === Israelek Umm Qatef konkistatu zuen goizean. Tropek Sinaitik barrena jo zuten, Egiptoko tropei mugara iristea galeraziz. Gazan borroka gogorrak izan ziren; Israelek hegoaldeko frontean galdutako soldadu gehienak bertan hil ziren. Hala ere, Egipto errenditu egin zen eta israeldarrak Gazako zerrenda osoaz jabetu ziren. Erdialdeko frontean, Israelek [[Latrun]], [[Ramallah\|Ramala]] eta [[Jenin]] hartu zituen. Jerusalem ekialdea (jordaniak zatia zena) isolaturik geratu zen, tropa israeldarrak sartzeko zain. [[Irak]]ek zuen H3 baseari eraso egin zioten eta Jordaniaren azken itxaropenak hautsi. Iparraldean, Siriak Golandik Israeli eraso egiten segitu zuen. 58. lerroa: === Ekainaren 7a: Israel Jerusalemez jabetu zen === [[Fitxategi:1967 Six Day War - conquest of Sinai 7-8 June.jpg\|right\|thumb\|250px\|Sinairen konkista. [[Ekainaren 7]]a-[[ekainaren 8]]a]] Israelek [[Sharm el Sheik]] konkistatu ondoren, [[Tirango ~~itsasarte~~itsasartea]]a berriz irekitzea lortu zuen. Ordutik aurrera, merkataritza ontzientzat zabalik eduki zuten itsasartea. Une berean, [[Suezko ~~kanal~~kanala\|Suezko kanaleraino]]~~eraino~~ iritsi ziren eta, egunaren amaierarako, [[Sinai]] osoa, iparmendebaldeko zati txiki bat izan ezik hartu zuten. Egun hartako gertakari aipagarriena erdialdeko frontean gertatu zen. Israelek Jordania guztiz gainditu eta Jerusalemgo alde zaharra bereganatzea lortu zuen. Hortik aurrera, Zisjordania osoa hartu zuen, [[Jordan (ibaia)\|Jordan ibairaino]]. === Ekainaren 8a: Su eten proposamena === 75. lerroa: == Gerraren ondorioak == [[Israel]]ek [[1967]]ko [[ekainaren 10]]ean eman zion amaiera gerrari. Militarki garaipen ukaezina izan zen [[estatu]] [[judu]]arentzat. Lurralde estu eta hauskor izatetik inguruko herrialdeen mehatxuen aurrean babesleku ziren lurralde zabalak zituen estatu izatera pasa zen. Sinai, [[Gazako zerrenda\|Gaza]], [[Zisjordania]] eta Golan eskuratzean inguruko herrialdeen balizko erasoen aurrean posizio indartsuagoan jartzen zuen. Gainera, [[Jerusalem]] osoa bere esku izatea propaganda eta legitimazio bide garrantzitsua bihurtu zen. Gerra galdu zuten estatuentzat porrot izugarria izan zen. Argi utzi zuen [[~~Mundu~~arabiar ~~arabiarra~~mundua\|herrialde arabiarrek]] ezin zutela Israel armen bidez garaitu. Horregatik, bestelako bide batzuk erabili zituzten Israel deslegitimatzeko: Israel potentzia [[~~kolonialista~~kolonialismo\|kolonialistatzat]]~~tzat~~ jarri zuten, [[Ameriketako Estatu Batuak\|AEBren]] zerbitzura zegoen estatua zela zioten... [[~~SESB~~Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna\|SESBk]]k gatazka horren aurrean ordu arte izandako jarrera argitu zuen, herrialde arabiarren tesiekin bat eginez. Horren ondorioz, [[Ameriketako Estatu Batuak\|AEB]] eta Israelen arteko harremanak gero eta sendoagoak izan ziren. [[Nazio Batuen Erakundea]]ren baitan zatiketa argia gertatu zen gerra honen ondoren; Batzar Nagusian estatu bakoitzak boto bat zuenez, SESBek eta herrialde arabiarrek Israelen kontrako erabakiak bultzatzen zituzten, gehienbat okupazioaren eta errefuxiatu palestinarren gaiak sarri mahai gainean jarriz. [[Hirugarren ~~Mundu~~Mundua\|Hirugarren Munduko]]ko hainbat herrialdak ere, ordura arte Israelekin izandako harreman estuak apurtu eta bloke sobietar-arabiarrera gerturatu ziren. Segurtasun Kontseiluan, aldiz, [[Ameriketako Estatu Batuak\|AEBek]] beto eskubidea zutenez, Israelen aurkako zenbait proposamen atzera bota zituzten. Hala ere, 242 ebazpena onartzea lortu zen. Bertan etorkizuneko negoziazioetarako oinarriak jarri ziren: Israelek okupatutako lurraldeak itzuli behar zituen, bake egonkorraren truke. Ebazpen horren ondoren, [[1977]]an [[Egipto]] eta [[Israel]]en arteko bake hitzarmenak hasi ziren ([[Camp Davideko hitzarmenak\|Camp Davideko itunak]]), eta [[1982]]an Sinai itzuli zion [[Egipto]]ri. Gainerako lurraldeei dagokienez, egoera zailagoa da. [[2005]]eko abuztuan, Israelek [[Gazako zerrenda\|Gaza]] utzi zuen, bertako kolonoak kanporatu eta gero. Gaza, beraz, lurralde independientea izan liteke, nahiz eta [[palestina]]r taldeen arteko gatazkak benetako estatu bat eratzea oztopatu. [[Zisjordania]]ri buruzko negoziazioak une honetan etenda daude. Israelek lurralde osoaren % 97 palestinarren eskuetan uztea proposatu du behin baino gehiagotan, beti ere Israel onartzearen eta bake iraunkorra izenpetzearen truke. Negoziazio horretatik kanpo dago Jerusalem ekialdea, Israelek bere hiriburutzat duena, nahiz eta nazioarteko erakundeek ez onartu. [[Golan]]i buruz, azkenaldian zurrumurruak zabaldu dira Israel eta [[Siria]]ren arteko balizko akordio baten inguruan. Akordio horrek Siria [[Iran]]<nowiki/>ekiko eragin esparrutik aldentzea ekar lezake, baita [[Hezbula]] eta [[Hamas]]i ematen dien babesa kentzea ere.

Sei Eguneko Gerra: berrikuspenen arteko aldeak