Alemaniako Alderdi Sozialdemokrata: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Removing Link FA template (handled by wikidata) |
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
||
21. lerroa:
* [[1869]]an [[August Bebel]] eta [[Wilhelm Liebknecht]]ek SDAP (''Sozialdemokratische Arbeiterpartei'', Alemaniako Langileen Alderdi Sozialdemokrata) sortu zuten.
* [[1875]]an [[Gotha]]n egindako kongresuan ADAV eta SDAP elkartu egin ziren, SAPD (''Sozialistischen Arbeiterpartei Deutschlands'', Alemaniako Langileen Alderdi Sozialista'') alderdia sortuz. Gothan onartutako programa [[Karl Marx]]ek gaitzetsi zuen.
* [[1878]]an legez kanpo gelditu zen [[Otto von Bismarck|Bismarckek]]
* [[1890]]ean legeztatu egin zen berriz, eta SDP (''Sozialdemokratische Partei Deutschlands'', Alemaniako Alderdi Sozialdemokrata) izena hartu zuen.
* [[1891]]n [[Erfurt]]en egindako kongresuan enpresa handiak sozializatzeko proposamena egin zuen.
* [[1912]]rako Alemaniako parlamentuan zegoen alderdirik garrantzitsuena bihurtu zen. [[
* [[Weimarko Errepublika]]ren garaian KPD alderdi komunistaren aurkari sutsua izan zen. Komunistek ez zuten errepublika onartzen eta iraultza bultzatu nahi zuten; SPDk, aldiz, eguneroko politikan parte hartzen zuen eta zenbait gobernutan buru izatea lortu zuen.
* [[1933]]ko [[urtarrilaren 20]]an egindako hauteskundeetan lortutako emaitzak ez ziren [[Adolf Hitler]]en igoera geldiarazteko nahikoa izan. SPD izan zen [[1933]]ko [[martxoaren 23]]ko legearen aurka bozkatu zuen alderdi bakarra (komunistak ordurako legez kanpo zeuden); lege honen bidez, Hitlerrek legeak parlamentuaren beharrik gabe egin zitzakeen. [[Uztailaren 14]]an alderdi nazia ez beste guztiak legez kanpo utzi zituen.
* Nazismoan zehar alderdiko kide gehienak atxilotuta edo kontzentrazio esparrutan sartuta eduki zituzten. Zenbait kide [[Espainiako Gerra
* [[Bigarren Mundu Gerra|II. Mundu Gerra]] amaitu ondoren okupaturiko Alemaniako lau zatietan legeztatu zuten. Alemaniako Errepublika Federalean [[1949]]-[[1966]] bitartean oposizioko alderdi garrantzitsuena izan zen.
* [[1959]]ko [[Godesberg]]eko kongresuan [[marxismo]]a eta [[klase-borroka|klase borroka]] kontzeptuak ezabatu egin zituen bere ideologiatik eta ongizatea eta aurrerakuntzan oinarritu zen.
* [[1966]]an lehen aldiz sartu zen Gerra osteko gobernu federalean, [[Alemaniako Batasun Demokrata Kristaua|CDU]] eta [[
* [[1968]]an alderdi bozkatuena izan zen eta [[
* Sobietarrek okupatutako Alemanian, SPD eta KPD elkarrarazi egin zituzten Alemaniako Batasun Sozialistako Alderdia (SED). Alderdi hau erregimen komunista osoan zehar agintean egon zen.
* [[1982]]an SPDk agintea galdu zuen Alemaniako Errepublika Federalean.
* [[1989]]an SPD berriz antolatu zen Alemaniako Errepublika Demokratikoan, eta Alemania biek bat egin zutenean alderdiaren bi adarrak berriz elkartu ziren.
* [[1998]]an [[Gerhard Schröder]]ren gidaritzapean hauteskundeetan garaipena lortu zuen. [[90 Aliantza/Berdeak|Berdeekin]] osatu zuen gobernua. Programa moderatua eta liberala eraman zuen aurrera. Bere helburu garrantzitsuena langabezia murriztu eta ongizate estatua erreformatzea izan zen.
* [[2002]]an garaipen estuz Berdeekin egindako gobernua berrestea lortu zuen. Hortik aurrera SPD hautesleen babesa galtzen joan zen hauteskundez hauteskunde. Alderdiko sektore ezkertiarrenek alderditik alde egin eta [[Ezkerreko Alderdia (Alemania)|Alemaniako Ezkerreko Alderdia]] osatu zuten.
* [[2005]]eko hauteskundeetan [[Angela Merkel]]ek gidatutako CDU-CSU koalizioak alde txikiz garaipena lortu zuen. SPDk ez zuen Ezkerreko Alderdiaren babesik jaso gobernuan jarraitzeko. CDU-CSUrekin batera gobernuan sartu zen orduan. Gobernu horretan Angela Merkel kristau-demokrata da kantzillerra eta Franz Müntefering sozialdemokrata kantziller ordea.
| |||