Fenomeno natural: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Erein argitaletxeak erabili dut "hobetzeko" |
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
||
1. lerroa:
'''Fenomeno naturala''' [[natura]]n berez gertatzen den aldaketa da. Fenomeno hauen barnean bakarrik sartzen dira mugimendu jarraia duten prozesuak eta lurrak dituen transformazioak. Hauek eragin zuzena eduki dezakete gizakiaren bizitzarekin ([[
Eguneroko hizkeran, fenomeno natural kontzeptua gertakari arraro edo harrigarriren sinonimo bezala erabiltzen da. Aitzitik, [[euri]] tanta baten osaera fenomeno natural bat da, [[zikloi tropikal|urakan]] bat den bezala. Adierazpen honek "hondamendi natural" izeneko fenomeno natural arriskutsuei ere erreferentzia egiten die. Euria adibidez, ez da "hondamendi" bat, baina hala izan daiteke gizakiaren prespektibaren arabera, hainbat kondizio biltzen badira. Gizartearen planifikazio txarrak, [[uholde]]ei zaurkorrak diren lurretan eraikuntzak eraikitzea adibidez, efektu oso txarrak sortu ditzake gizakiarentzat.
Era berean, aipatu behar da gizakiaren ekintzak beti daudela lege naturalei lotuta, baina fenomeno naturalak ez daude modu honetan kontsideratuta, gizakien borondatearen menpe baitaude.
12. lerroa:
=== Lurraren barnealdean sortutako hondamendiak ===
[[Fitxategi:Terremoto Valparaíso 1906.jpg|thumb|Lurrikaren ondorioak]]
* [[Dardara (argipena)|Dardara]], [[lurrikara]] edo [[
* [[Tsunami]]a edo [[itsasikara]]: Ozeanoko lurrazalaren mugimendua, altuera handiko olatuak eragin eta eratzen dituena.
20. lerroa:
=== Lurrazalean prozesu dinamiko batzuen ondorioz sortutako hondamendiak ===
* Harri-jausiak: grabitate-indarraren eraginez harri-puskak erortzea.
* [[Patinaje|Irristaketa]] edo lerradura (kreep):grabitateak eragindako harri-masaren beheranzko mugimendu geldoak (cm/urte). Hain geldoak izanik belarrak estalki etengabea era dezake lerratzen den lurzoruaren gainean; sarritan, zuhaitzen enborren goranzko okerdura soilik nabari daiteke.
* [[Lurjausi]]a edo luiziak: maldetako material xeheen beherantzko higidura azkarrak, higitzen direnean, urek eta grabitateak eragindakoak. Egonkortasuna galtzen duen lur zati baten erorketa edo gizakiak eraikitako estruktura baten suntsiketan da. Slump-a eta Fluxua izan daitezke.
* [[
* [[Uhar]]a: Elurte baten irristaketa edo aintzira baten apurketak sortutako lokatz, ur, izotz edo harrien fluxu handiak dira.
* [[Huaiko]]a: Euri prezipitazioen ondorioz sortutako lokatz eta harrien erorketa da, eta abiadura handiz desplazatzen diren harri eta enborrak garraiatzen dituen ur lokaztu bezala ematen da.
35. lerroa:
* [[Txingor]]a: izotz eran erortzen den euria da.
* [[Tornado]]a: Forma birakorrean eta abiadura handian produzitzen den haize bortitza da. [[Fitxategi:F5 tornado Elie Manitoba 2007.jpg|thumb|Tornadoa]]
* [[Zikloi tropikal]] edo [[Zikloi tropikal|Urakana]]: aire beroaren eta hezearen arteko elkarreraginak sortutako haizeak dira, 233 kilometro orduko baino abiadura handiagoa dutenak, [[Ozeano
=== Jatorri biologikoa duten hondamendiak ===
* [[
* [[Izurri|Epidemia]]: Jende kopuru handi batek eta leku zehatz batean jasaten duten gaixotasun kutsagarri eta orokortuak dira.
* [[Pandemia]]: Jende kopuru handi batek eta mundu osoan zehar jasaten duten gaixotasun kutsagarri eta orokortuak dira.
| |||