Esako urtegia: berrikuspenen arteko aldeak

| kokapena = [[NafarroakoNafarroa Foru ErkidegoaGaraia|Nafarroa]], [[Aragoi]]

| betebidea = [[Aragoi (ibaia)|Aragoi ibaia]]

'''Esako urtegia''' ([[gaztelania]]z: Embalse de Yesa) [[Nafarroako ForuNafarroa ErkidegoaGaraia|Nafarroako]] ipar-ekialdean eta [[Zaragozako probintzia|Zaragozako]] ([[Aragoi]]) ipar-mendebaldean hedatzen den urtegia da. [[Aragoi (ibaia)|Aragoi ibaiaren]]ren ura biltzen du, [[Esa]] herrian dagoen presa baten bidez. [[PirinioPirinioak|Pirinioen]]en oinetan dagoenez gero, Pirinioetako itsasoa ezizena ematen zaio<ref>[http://paperekoa.berria.info/plaza/2007-07-21/054/002/_pirinioetako_itsasoa.htm Pirinioetako itsasoa] Paperekoa.berria.info</ref>.

Urtegiak 446,86 [[hektometro]] kubikoko edukiera du, kota hauek lortuz: gutxienez, 435,00 m; gehienez, 490,00 m; gainezkabidea, 482,61 m eta gehiena egoera normalean 488,61 m. 10 kilometroko luzera du eta 1 eta 2,5 kilometro arteko zabalera. Nafarroko zatia nabigagarria da. Presatik [[Bardeetako ubidea]] abiatzen da, Nafarroako [[Bardeetako natura parkea|Bardeak]] eta [[Zaragozako probintzia|Zaragozako]] [[Cinco Villas]] eskualdea ureztatzen dituena. Horrez gain, Esako ura [[elektrizitateargindar|elektrizitatea]]a sortzeko ere erabiltzen da.

Urtegia [[1960]]. urtean inauguratu zen. Eraikuntzak zenbait herri hustea ekarri zuen, [[Jazetania]]ko [[Arrosta]], [[Tiermas]] eta [[Escó|Esco]], hain zuzen ere, denetara 1.500 biztanle baino gehiago zituztenak. Horrez gain, urtegiak jalkinez bete ez zedin, Estatuak [[Garcipollera harana]] desjabetu zuen [[larizio pinu]]a landatzeko<ref>[http://www.yesano.com/informes/Decreto_Garcipollera_1955.pdf Ministerio de Agricultura (1955). «DECRETO de 13 de mayo de 1955 por el que se declara de utilidad pública y necesidad y urgencia de la ocupación, a efectos de su repoblación forestal, de diferentes montes situados en los términos municipales de Bescós de Garcipollera, Acín y Castiello de Jaca».] Yesano.com</ref>. Horren ondorioz, [[Larrosa (Jaka)|Larrosa]], [[Villanovilla]], [[Bescos de Garcipollera]], [[Bergosa]], [[Acin de Garcipollera]], [[Cenarbe]] edo [[Yosa de Garcipollera]] herriak hustu ziren. Denetara, 2.400 hektarea laborantza lur urperatu ziren, horietatik 1.000 kalitate onekoak.

Esako urtegia eta [[Bardeetako ubidea]]k, [[Bardeetako natura parkea|Bardeak]] eta [[Cinco Villas]] eskualdeetako 70.000 hektarea sail ureztatu bihurtzea ekarri zuten<ref>[http://www.redaragon.com/turismo/pueblos/comarca.asp?Comarca_ID=14#Arriba Guia de la comarca de Cinco Villas] Redaragon.com</ref> (bigarren fasea amaitzen denean 88.000 ha izatea espero da<ref>[http://www.chebro.es/contenido.visualizar.do?idContenido=2261&idMenu=2227 Canal de Bardenas] Chebro.es</ref>). Lur hauek, batez beste, urteko 467 hektometro kubikoko emaria eskatzen dute. Ureztatutako sail horiei esker, kolonizazio 15 herri sortu ziren (bost Nafarroan: [[Gabarderal]], [[El Boyeral]], [[Figarol]], [[Arrada|Errada]] eta [[San Isidro del Pinar]]<ref>[http://www.enciclopedia-aragonesa.com/voz.asp?voz_id=1955 Canal de Bardenas] Enciclopedia-aragonesa.com</ref>), eta horietan kokatu ziren urtegia egin zenean beren etxea galdu zuten familia asko, hala nola, [[Tiermas]]ko familia batzuk [[El Bayo]]n.