Wikipedia

PSE-EE: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
10. lerroa:
| ideologia = Zentro-ezkerrekoa eta sozialdemokrata
| nazioartea = [[Europako Alderdi Sozialista]]<br />[[Sozialista Internazionala]]
| eserlekuak erakundeetan = [[Eusko LegebiltzarLegebiltzarra|Eusko Legebiltzarrean]]rean<br />{{Eserleku|16|75|hex=#ff0000}}<br />[[Batzar Nagusi (argipena)|Euskadiko Batzar Nagusietan]]<br />{{Eserleku|28|153|hex=#ff0000}}<br />[[Espainiako Diputatuen Kongresua]]n<br />{{Eserleku|4|350|hex=#ff0000}}<br />[[Espainiako Senatua]]n<br />{{Eserleku|3|264|hex=#ff0000}}
| webgunea = www.socialistasvascos.com
}}
'''Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra''' (ofizialki, {{lang-es|Partido Socialista de Euskadi - Euskadiko Ezkerra}}), '''PSE-EE (PSOE)''', [[Euskal Autonomia ErkidegoErkidegoa|Euskal Autonomia Erkidegoko]]ko [[alderdi politiko]] [[sozialdemokrazia|sozialdemokrata]] bat da, [[1979]]an sortua. 1993az geroztik, [[Espainiako LangileenLangile Alderdi Sozialista|Espainiako Langileen Alderdi Sozialistak]]k (PSOE) Euskal Autonomia Erkidegoan duen ordezkari politikoa da. [[1993]]. urtean [[Euskadiko Ezkerra]] alderdi abertzalea PSEn sartu zen. [[2014]]. urtetik, [[Idoia Mendia]] da idazkari nagusia.
 
Alderdiak bere izenean ''Euskadi'' hitza darama, nahiz eta [[abertzaleabertzaletasun|euskal nazionalismoak]] sortua izan eta [[1936]]ko [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibileraino]] alderdiaren printzipioen aurkakoa izan. Hala ere, alderdiko militante zen [[Santiago Aznar]]rek lehenengo [[Eusko Jaurlaritza]]ren ikur gisa [[ikurrinikurrina]]a proposatu zuen.
 
Euskadiko meatzaritza eta industria eremuetan batik bat du PSEk indarra; [[Bizkaia|Bizkaiko]] [[ezkerraldea]]n, adibidez.
22. lerroa:
 
== Historia ==
1979ko [[1979ko Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutua|Gernikako Estatutua]] aprobatu osteko lehenengo [[Eusko LegebiltzarLegebiltzarra|Eusko Legebiltzarrerako]]rerako Hauteskundetan, PSEk, [[Gizarte Segurantzasegurantza|Gizarte Segurantzaren]]ren transferentzia Eusko Jaurlaritzari ematea eskatzen zuen. Baita ere, euskal banketxe publiko baten sorrera, portu eta aireportuen gestioa zein autodeterminazio eskubidea aldarrikatzen zituen alderdiak.
 
[[1982]] arte, [[Nafarroa GaraiGaraia|Nafarroa Garaiko]]ko Elkartze Sozialista PSEren barnean zegoen, baina Nafarroa Garaian egindako biltzar batean [[Nafarroako Alderdi Sozialista]] sortzea erabaki zuten, PSEtik bereizita.
 
[[1986]]an, [[Jose Antonio Ardanza]] ([[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]) [[lehendakari]] bihurtu zen PSEren babesarekin eta [[Eusko Jaurlaritza]] [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]-[[Eusko Alkartasuna|EA]]-PSE hirukote politikoak osatu zuen. Hirukote horrek [[1998]] arte iraun zuen, non PSE-EE Eusko Jaurlaritzatik atera zen.
 
[[1993]]an PSE eta [[Euskadiko Ezkerra]] (EE) alderdiek bat egiten dute, Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra alderdia sortuz, eta [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|Espainiako Alderdi Sozialistarekin]]rekin (PSOE) federatzea erabaki zuen. Fusio hau euskal alderdi sozialista independente bat sortzeko pausoa izan zen, [[Katalunia]]ko [[Kataluniako Sozialisten Alderdia|PSC]] bezalakoa, euskal [[abertzaleabertzaletasun|abertzaleak]]ak zein espainiar [[nazionalistanazionalismo|nazionalistak]]k alderdi berean batuta egon zitezen. Azkenean ez zen pauso hau eman eta gaur egun PSE-EE PSOEren zatia da.
 
Nolanahi ere, [[1990eko hamarkada]]n krisialdi latza jasan du EAEko alderdi sozialistak, estatu mailan jasan duenaren parekoa, EAEn ere nabarmendu izan baitira hainbat hauteskundetan hainbat agintari sozialista ukitu zituzten ustelkeria aferak edo [[GAL]] auziak izandako eragina. Eusko Legebiltzarrean izan duen bilakerari dagokionez, 1986ko hauteskundeetan botoen %&nbsp;22 eta 19 eserleku lortu bazituen, botoen kopurua %&nbsp;20ra eta eserlekuak 16ra jaitsi ziren [[1990]]koetan. Askoz ere kaskarragoak izango ziren, ordea PSE-EE bilakaturik jada, [[1994]]an izandako emaitzak, 12 legebiltzarkidetan eta botoen %&nbsp;17rekin gelditu baitzen, nahiz eta EAEko bigarren alderdi izaten jarraitu.
34. lerroa:
[[1998]]ko Legebiltzarrerako hauteskundeetan, boto kopuruari %&nbsp;17 horretan eutsi arren, bi legebiltzarkide irabazi zituen PSE-EEk, nahiz eta emaitza horiekin EAEko laugarren alderdi bilakatu, EAJ, PP eta EHren atzetik. Hauteskunde orokorrei dagokienez, 1993ko lorpenei eutsi egin zien 1996koetan, eta gutxi jaitsi zen 2000koetan, nahiz eta PPk hartu aurrea, EAEn boto gehien lortu zituen alderdi ez abertzale bilakaturik.
 
Euskal Autonomia Erkidegoko politikagintzan aldaketa nabarmena izan du PSE-EEk azken urteotan. Hainbat urtez [[EAJEuzko Alderdi Jeltzalea|EAJrekin]]rekin eta [[EAEusko Alkartasuna|EArekin]]rekin batera Eusko Jaurlaritzako kide izan ondoren, 1994ko hauteskundeen ondoren hiru alderdi horien arteko gobernutik irtetea erabaki zuten sozialistek 1998 urtearen lehen seihilekoan. [[1998]]ko urrian egin ziren hauteskundeen ondorioz gobernua osatzea EAJren lehendakarigai [[Juan JoseJosé Ibarretxe|Juan Jose Ibarretxerik]]rik egokitu zitzaion, baina berehala gelditu ziren bertan behera Jaurlaritza hiruen artean berrosatzeko saioak, oposizioan gelditzea erabaki baitzuen PSE-EEk, nahiz eta alderdiaren barruan Gipuzkoan gehienbat bazen abertzaleekiko elkarlana hobesten zuen sektoreren bat. Nolanahi ere, oposizio gogorra egin zion Legebiltzarrean nahiz Legebiltzarretik kanpo PSE-EEk, artean [[Euskal Herritarrok]] alderdiaren babes parlamentarioa izan zuen EAJ eta EAren arteko gobernuari.
 
[[2000]]. urteko urrian lehendakariaren aurkako zentsura mozioa ere aurkeztu zuen PSE-EEk baita PPK ere Eusko Legebiltzarraren historian lehendakari baten aurka aurkeztutako lehena, Lehendakariak legegintzaldia bertan behera utzi eta hauteskundeak dei zitzala behin eta berriro eskatuz. EAJ eta EA [[Lizarra-Garaziko Hitzarmena|Lizarrako Akordioa]] sinatu ondoren EHrekin lerratuta egoteaz salatuz, PPek eta PSE-EE/PSOEk euren arteko elkarlana indartu zuten, eta horren lekuko izan zen, besteak beste, alderdi biek 2000. urteko abenduan hilabeteko negoziazioaren ondoren Espainiar estatu mailan sinatutako ''[[Acuerdo por las libertades y contra el terrorismo]]'' deituriko akordioa. Su-etena bertan behera utzi ondoren, hainbat ordezkari sozialista ere izan dira ETAren helburu. Atentuak berriz egiten hasi eta berehala hil zuen, esaterako, [[Fernando Buesa]] lehendakariorde eta hezkuntza sailburu ohia, haren bizkartzain zen ertzainarekin batera, 2000. urteko otsailean. Urte berean hil zituen [[Juan Mari Jauregi]] Gipuzkoako gobernadore ohia uztailean eta [[Ernest Lluch]] ministro ohia azaroan, elkarrizketaren alde maiz agertutakoak biak.
 
2000. urteko uztailean Andaluzian eta 2001. urteko otsailean Donostian PSOEren Malagako eta Ordiziako bi zinegotziren aurkako atentatuak egin ostean, 2001. urteko martxoan hil zuen ETAk [[Lasarte-Oria]]n lehen zinegotzi sozialista, [[Froilán Elespe]]. Alderdiaren egiturari dagokionez, 2000. urteko azaroan egindako IV. Kongresuak [[Nicolás Redondo Terreros]] hautatu zuen berriro PSE-EEk idazkari nagusi barne tirabiren isla izan zen emaitza oso justuz, alderdiaren presidente gisa [[José María Benegas]] berretsiz. 2001eko lehendakaritzarako hauteskundeetan, ordea, PSE-EEk emaitza kaxkarrak izan zituen, PPko kontserbadoreekin elkarlanean aritzeagatik, eta alderdiaren Redondo Terrerosek dimisioa aurkeztu behar izan zuen. [[2002]]ko martxoan [[Patxi López]] hautatu zuten idazkari nagusi, eta [[2005]]ean karguan berretsi zuten. Espainiako Gobernuaren VIII Legegintzaldian, ETAren indarkareriari amaiera emateko asmoz hasitako negoziazioetan, PSE-EEk garrantzi handiko papaera jokatu zuen. 2006ko uztailean, Patxi López eta [[Rodolfo Ares]] ordurako legez kanpo zegoen [[Batasuna]]ko kide batzuekin elkartu ziren, eta hori dela eta, Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak Gorenak desobedentzia delitua egitea egotzi zien. 2007ko udal hauteskundeetan Euskal Autonomia Erkidegoko bigarren alderdirik bozkatuena izan zen PSE-EE, EAJren ondoren, eta 2008ko hauteskunde orokorretan EAEk Espainiko Legebiltzarren hautatzen dituen jarlekuen erdiak eskuratu zituen.
 
Hurrengo hauteskundetan, [[Ezker abertzalea|Ezker Abertzalea]] kanpo geratu zen Gasteizko Legebiltzarrean eta horrek [[Patxi López|Patxi Lopez]] Lehendakari izatera eraman zuen, PPren aldeko botoekin. Hala ere hurrengo hauteskundetan emaitzak ez ziren hain onak izan.
 
[[2014]]ko [[irailaren 16]]an, %&nbsp;60,53ko babesarekin hautatu zuten [[Idoia Mendia]] PSEko idazkari nagusi. PSE-EEko 5.351 afiliatuk zuten botoa ematen aukera, eta 3.239 boto jaso zituen Patxi Lopezen ondorengo izango zenak. %&nbsp;70,21 izan zen parte hartzea. Lurraldeka, [[Gipuzkoa]]n parte hartzea %&nbsp;81,91 izan zen; [[Bizkaia]]n, %&nbsp;63,65; eta [[Araba]]n, %&nbsp;70,82.<ref>[http://www.berria.eus/albisteak/95745/6053ko_babesarekin_hautatu_dute_idoia_mendia_pseko_idazkari_nagusi.htm «%60,53ko babesarekin hautatu dute Idoia Mendia PSEko idazkari nagusi»], ''Berria'', 2014-09-16</ref>
48. lerroa:
[[Abenduaren 2]]an, Maite Berrocal Gasteizen eta Cristina Gonzalez Arabako Aldundian hautatu zituzten PSEn<ref>[http://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/2772520/berrocal-gasteizen-eta-gonzalez-aldundian-pseren-hautagaiak-araban/ «Berrocal Gasteizen eta Gonzalez Aldundian, PSEren hautagaiak Araban»], ''EiTB'', 2014-12-02</ref>.
 
[[Abenduaren 29]]an, PSEk [[euskal Autonomia Erkidegoko Ekonomia Ituna|kontzertu ekonomikoekonomikoa]]a onartuko zuen duen eredu federala nahi zuela adierazi zuen eta horretarako, konstituzioa aldatu eta estatu federala osatzearen alde azaldu zen, euskal singulartasuna mantenduz<ref>Aitziber Laskibar Lizarribar, [http://www.berria.eus/paperekoa/1800/009/001/2014-12-30/psek_kontzertu_ekonomikoa_aintzat_hartuko_duen_eredu_federala_nahi_du.htm «PSEk kontzertu ekonomikoa aintzat hartuko duen eredu federala nahi du»], ''Berria'', 2014-12-30</ref>.
 
== Ordezkaritza erakundeetan ==
68. lerroa:
|'''10''' 51tik
|-
|[[Arabako Biltzar Nagusiak|Arabako Batzar Nagusiak]]
|'''9''' 51tik
|-
77. lerroa:
|IX. legealdia
|-
|[[Espainiako Diputatuen Kongresua|Espainiako Kongresua]]
|'''9''' 18tik
|-
"https://eu.wikipedia.org/wiki/PSE-EE"(e)tik eskuratuta