Irunberri: berrikuspenen arteko aldeak

'''Irunberri'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> (''Urunberri'' [[Erronkariera|Erronkariko euskaraz]] eta ''Lumbier'' [[gaztelania]]z) [[Nafarroa]]ko ipar-ekialdean dagoen udalerria da. [[Zangozako merindademerindadea|Zangozako merindadeko]]ko herri honek, 1.397 biztanle zituen [[2009]]ko [[urtarrilaren 1]]ean egindako erroldaren arabera, aldiz, 1.417 biztanle zituen 2012an. [[Nafarroa]]ko hiriburutik, hau da, Iruñetik, 38 kilometrora kokatzen da.

Irunberri [[Zangozako merindademerindadea]]arenren ekialdean kokatzen da, [[Nafarroa]]ko hiriburutik 38 kilometrora. Herrira heltzeko N-240 errepidea hartu behar da [[Iruñea|Iruña]]-[[Huesca]] norabidean. Behin Judasen bentara helduta, ezkerrera jo behar da NA-150 errepidea hartuta. Herriko punturik altuena [[Arangoiti (mendia)|Arangoiti]] mendiaren 1.355 metroan dago, Leireko mendizerraren baitan.

Jatorrizko landaredia, hariztiz, artediz, pagadiz eta pinudiz osatzen zen, baina gizakiaren mendeetako ustiapenaren ondorioz, birlandaturiko pinuak baino ez dira gordetzen gaur egun. Pinudi hauek [[XIX. mendemendea|XIX. mendetik]]tik aurrera landatu ziren [[Austria]]tik eta [[Japonia]]tik ekarritako pinu lariziarrak dira.

Udalerrian dugu izen bereko arroila ikusgarria, laburra baina oso interesgarria den haitzebakia da, [[Irati (ibaia)|Irati ibaiak]]k bertako kareharria higatuz eratu duena. Kilometro bateko luzera du eta 150 eta 400 metro arteko altuera.

[[Nafarroa]]ko gobernuak industrialdeak sustatzeko sortutako Nasuinsa elkartearen ekimenez, Irunberri industrialdea eraiki zen [[XXI. mendemendea]]arenren hasieran. Eraikuntza lanak [[2008]]an hasi eta urtebete geroago amaitu ziren hiritartzearekin, ondoren, enpresen pabilioiak eraikitzen hasi ziren. Proiektua [[2007]]ko [[urtarrilaren 18]]an aurkeztu zieten [[Nafarroa]]ko gobernuko arduradunek Irunberriko udaleko ordezkariei. Azpiegituraren datu teknikoak honakoak dira:

Irunberriko udalerriaren mugetan, Izko mendizerran, [[Oibar]] eta [[Urraulbeiti]] bitartean, [[Nafarroa]]ko gobernuak eraikitako "Oibar" izeneko parke eolikoa dago. Ezarritako potentzia 36,64koa [[watt|megawatt]] da. Parkearen jabea [[Acciona]] da gaur egun.

Horrez gain, Izko mendizerran, "Izko" izeneko parkea ere badago, ezarritako potentzia 33,00 [[megawattwatt|megawattekoa]]ekoa da, eta horren jabea ere [[Acciona]] Energia da. Eta [[Zangoza]]ko eta [[Oibar]]reko Salajones izeneko 19,14 [[megawattwatt|megawatteko]]eko parkea.

* '''Udaletxea''':[[Nafarroa]]ko udaletxe eraikinik zaharrena da. [[XV. mendea|XV. mende]] amaierako eraikina da, estilo [[Pizkundepizkundea|errenazentistekoa]].

[[2008]]an [[IUEzker Batua (Espainia)|Nafarroako Ezker Batuak]] eta [[Nafarroa Bai]]k [[Euskararen Foru Legea]] aldatu eta gune mistoan udalerri gehiago sartzeko (horien artean Irunberri) proposamena aurkeztu zuten [[Nafarroa]]ko legebiltzarrean. [[Unión del Pueblo Navarro|UPN]] ez beste talde guztien baiezko botoarekin proposamena aurrera aterako zela zirudienean, [[Nafarroako Alderdi Sozialista|PSN]] alderdiaren ustegabeko jarrera aldaketak, atzera bota zuen gune mistoaren hedapena<ref>[http://www.euskarakultur.org/eke/accion/noticia.NoticiaViewPDF?noticia_id=16106&idIdioma=1 Euskarakultur.com webguneko albistea.]</ref>.

[[2007]]an ''[[Agrupación Independiente de Lumbier]]'' (AIL, [[UPNUnión del Pueblo Navarro|UPNtik]]tik hurbil) taldeko Javier Mauro Gogortzena Aoiz aukeratu zuten alkate. Taldeak bost zinegotzi lortu zituen eta gehiengo osoa azken hauteskundeetan. Ordezkaritza lortu zituzten beste hiru zerrendak [[Progresistas de Lumbier-Irunberri Ondalan]] (2), [[Nafarroa Bai]] (1) eta [[Eusko Abertzale Ekintza]] (1) izan ziren.

[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] antzera gertatu zen, ezkerraren esparrua hiru zerrendatan banatuta agertu zen: [[Progresistas de Lumbier-Irunberri Ondalan]]<ref>[http://ondalanlumbier.blogspot.com/ Irunberri Ondalanen bloga].</ref> (2 zinegotzi), [[Bildu]] (1) eta [[Izquierda-Ezkerra|I-E]] (1). Horrek [[Agrupación Independiente de Lumbier|AIL]] (5) eskuindarraren gehiengo osoa erraztu egin zuen; Gogortzenak alkate kargua gorde egin zuen.

| align=right| 1991-1995 || [[José Andrés Burguete]] || Indep.<ref>[[José Andrés Burguete|Burguete]] [[CDNNafarroako Demokraten Elkargunea|CDNko]]ko buruetakoa izan da.</ref>

* [[Otsagabia]] - [[Ezkaroze]] - [[Orontze]] - [[Espartza (Zaraitzu)|Espartza Zaraitzu]] - [[Sartze]] - [[Gorza]] - [[Galoze]] - [[Nabaskoze]] - Irunberri - [[Artieda]] - [[Artaxo]] - [[Agoitz]] - [[Urrotz]] - [[Lintzoain]] - [[Erantsus]] - [[Ibiriku (Eguesibar)|Ibiriku]] - [[Egues (kontzejua)|Egues]] - [[Uharte (NafarroaEguesibar)|Uharte]] - [[Atarrabia]] - [[Burlata]] eta [[Iruñea]]

* [[Uztarroze]] - [[Izaba]] - [[Urzainki]] - [[Erronkari]] - [[Garde]] - [[Burgi]] - [[Esa]] - [[Xabier]] - [[Zangoza]] - [[Ledea]] - Irunberri - [[Nardoze]] - [[Ibargoiti]] - [[Elo]] - [[Noain Elortzibar|Noain]] - [[Cordobilla]] eta [[Iruñea]]

* [[Rafael Gurrea]] ([[1940]]-), [[UPNUnión del Pueblo Navarro|UPNko]]ko politikaria.

* [[José Andrés Burguete|Jose Andres Burguete]] ([[1964]]-), [[CDNNafarroako Demokraten Elkargunea|CDNko]]ko politikaria.

* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]

* [[Ekialdeko nafar euskalkia|Ekialdeko nafarrera]]