Aktinido: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Dexbot (eztabaida | ekarpenak)
t Removing Link FA template (handled by wikidata) - The interwiki article is not featured
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
1. lerroa:
{| style="border:1px solid black;float:right;margin-left:1em"
|-
! bgcolor="#ff99cc" | [[Atomo-zenbaki|Zenbaki atomikoatomikoa]]a
! bgcolor="#ff99cc" | [[Elementu kimiko|Izena]]
! bgcolor="#ff99cc" | [[Elementu kimikoen ikurrakzerrenda ikurraren arabera|Ikurra]]
|-
| 89 || [[Aktinio]]a || Ac
25. lerroa:
| 98 || [[Kalifornio]]a || Cf
|-
| 99 || [[EinstenioEinsteinio|Einstenioa]]a || Es
|-
| 100 || [[Fermio]]a || Fm
|-
| 101 || [[MendelebioMendelevio|Mendelebioa]]a || Md
|-
| 102 || [[Nobelio]]a || No
36. lerroa:
|}
 
'''Aktinoideen''' serieak [[aktinio]]aren eta [[lawrentzio]]aren artean dauden 15 [[elementu kimiko]] barne hartzen ditu. Elementu hauen [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoatomikoak]]ak 89 eta 103 artean daude [http://www.iupac.org/reports/provisional/abstract04/connelly_310804.html]. Seriearen izena multzoko lehen elementutik, [[aktinio]]tik alegia, eratorri da, eta azken hau [[greziera]]zko ακτις (''aktis''), "izpi" terminotik, elementu hauen [[erradioaktibitatedesintegrazio erradioaktibo|erradioaktibitatea]]a adierazteko.
 
[[IUPAC]] erakundeak ''aktinido'' ordez ''aktinoide'' hitza erabiltzea aholkatu du, "-ido" sufijoa [[ioi]]en izenetan erabiltzen baita. [[Taula periodikoperiodikoa]]arenren zenbait antolamendu alternatibotan aktinioa edo [[lawrentzio]]a multzotik kanpo kokatzen dira.
 
Aktinoideen propietate kimikoak ez dira [[lantanidolantanoide|lantanidoen]]en serieko elementuenak bezain parekoak, eta askotariko [[oxidazio-egoera]]k jasan ditzakete. Honen eraginez, hasieran ez zegoen garbi aktinioa, [[torio]]a eta [[uranio]]a [[d-bloke]]ko elementutzat hartu behar ziren edo ez. Aktinoide guztiak erradioaktiboak dira.
 
[[Lurrazala|Lurrazalean]] [[aztarna-elementu]] gisa baino kantitate handiagoetan agertzen diren elementu bakarrak torioa eta uranioa dira. [[Neptunio]]a eta [[plutonio]]a uranio-[[mea|meetan]] aurkitu da aztarna modura, uranioaren desintegrazio edo bonbardaketaren ondorioz. Gainerako aktinoideak [[jalkin erradioaktibo]]etan aurkitu dira, edo [[partikula-talkagailu]]etan [[sintesi kimiko|sintetizatu]] dira. Seriearen azken erdiko elementuek [[erdibizitza]] oso laburra dauka.