03:37, 27 martxoa 2015ko berrikusketa aldatu Dexbot (eztabaida \| ekarpenak) 4.354 edits t Removing Link FA template (handled by wikidata) ← Aurreko ezberdintasuna		17:50, 4 apirila 2015ko berrikusketa aldatu desegin EnzaiBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 252.705 edits t Robota: Birzuzenketak konpontzen Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: [[Fitxategi:Praetorian_GuardSoldiers_basrelief_med.jpg\|frame\|Zesar Augustoren Pretoriar Guardia.]] '''Pretoriar Guardia''' ([[latin]]ez ''praetoriani'') [[Erromatar ~~Enperadoreen~~enperadoreen zerrenda\|Erromako enperadoreek]] erabilitako bizkartzainen indar armatu berezia izan zen. Inperio garaian baino lehen, guardia hori gerra-jaunek erabilia zen, K. a. 275ean [[Eszipion leinu]]ak esate baterako. Pretoriar goardak Antzinateko gudari trebeen eta ospetsuenetakoak ziren. == Historia == Pretoriar hitza erromatar armadako pretor (edo jeneral) hitzetik dator. Erromatar buruzagi askok tropen artetik soldadu batzuk hautatu ohi zituzten euren bizkartzain bihurtzeko. Garai batean, talde horren izena cohors praetoria izan zen. Pertsonaia garrantzitsuek zeukaten, [[Julio Zesar]]rek, [[Marko Antonio]]k edo [[Zesar Augusto\|Augustok]]k besteak beste. Augusto, botere osoa eskuratzean, konturatu zen tropa indartsu bat batailetan ez ezik, politikan ere beharrezkoa zela. Probintzietako armaden artean, [[Zesar Augusto\|Augustok]]k Pretoriar Guardia osatu zuen. === Estreinako urteak === Hastapeneko taldea eta urte batzuk gerokoa, zeinek enperatoreak hil izan zituen, oso ezberdinak izan ziren. [[Zesar Augusto\|Augustok]]k uste zuen [[Erroma]]n babesa behar zuela, baina Senatua mehatxatu gabe. Hortaz, 9 kohorte osatu zituen, hasieran 500 gizonekoak eta gero 1.000koak, eta hiru baino ez zeuden jardunean aldi berean. Batzuek Jauregia eta eraikin nagusiak zaintzen zituzten bitartean, besteak [[Erroma]]tik at zeuden akanpaturik. Tropa horiengandik ez zen inolako arriskurik sortzen. [[Zesar Augusto\|Augustoren]]~~ren~~ heriotzak Pretoriar Guardiako barealdia apurtu zuen. Augusto izan zen guardia horren leialtasun osoa jaso zuen enperadore bakarra. Hortik aurrera haren indarra erabili zuten Erromako politikan eskua sartu ahal izateko. [[Seiano]] prefektoari esker, [[Erroma]]ren barrura eraman zuten. Honela, azkarrago erabili ahal izaten zuten enperadoreek, baina, aldi berean, enperadoreak pretoriarren menpe geratzen ziren. 31an, [[Tiberio]]k Pretoriar Guardiaz baliatu behar izan zuen [[Seiano]]ren jarraitzaileei kontra egiteko. Leial aritu ziren pretoriarrak, baina haien garrantzi politikoa agerian agertu zen. Kanpoko borroketarako, Pretoriar Guardia besteak bezalakoa zen. Estreinako enperadorrek ez zuten askotan erabiltzen, ordea. Otoren alde egin zuten Lau enperadoretako urtean. Domiziano eta Traianorekin Dazian eta Mesopotamian jardun zuten. Marko Aureliok Danubioko mugan jarri zituen. 20. lerroa: 284an [[Diokleziano]]k pretoriarren estatusa baliogabetu zuen. Nicomedian bizi izanda, pretoriarrek ez zuten politikan parte hartzerik. Haren ordez indar berriak osatu zituen Joviarrak eta Herkuliarrak. [[Tetrarkia]]n zehar ukigabea jarraitu zuten talde horiek. Pretoriarren azken ekintza 306an gertatu zen. [[Maxentzio\|Maxentio]] aldarrikatu zuten enperadore. [[Galerio]] Guardia desegitea saiatu zen, baina gainerako pretoriarrek matxinoekin bat egitea baino ez zuen lortu. [[Konstantino I.a Handia\|Konstantino I Handiak]]k Italia eraso zuenean, [[~~Maxentio~~Maxentzio\|Maxentioren]]~~ren~~ armadaren gehiena pretoriarrek osatzen zuten. Konstantinok, garaitutakoan, betiko desegin zuen Pretoriar Guardia. Soldaduak [[Erromatar Inperioa\|Inperioko]] bazter guztietan sakabanatu ziren eta haien akanpalekuak suntsitu zituen. == Guardiaren gaineko azterketa == 43. lerroa: <tr><td>[[Domiziano]]</td><td>81 - 96</td><td>Guardiak hautatua. Guardiak eraila</td></tr> <tr><td>[[Nerva]]</td><td>96 - 98</td><td>Guardiak makurtua</td></tr> <tr><td>[[Trajano\|Traiano]]</td><td>98 - 117</td><td></td></tr> <tr><td>[[Hadriano]]</td><td>117 - 138</td><td>[[Frumentarii]] izenekoak sortu zituen</td></tr> <tr><td>[[Antonino Pio]]</td><td>138 - 161</td><td></td></tr> 57. lerroa: <tr><td>[[Alexandro Severo]]</td><td>222 - 235</td><td>Guardiak hautatua</td></tr> <tr><td>[[Maximino Trax]]</td><td>235 - 238</td><td></td></tr> <tr><td>[[Gordiano I.a\|Gordiano I]]</td><td>238</td><td></td></tr> <tr><td>[[Gordiano II.a\|Gordiano II]]</td><td>238</td><td></td></tr> <tr><td>[[Balbino]]</td><td>238</td><td>Guardiak eraila</td></tr> <tr><td>[[Pupieno]]</td><td>238</td><td>Guardiak eraila</td></tr> <tr><td>[[Gordiano III.a\|Gordiano III]]</td><td>238 - 244</td><td>Guardiak hautatua baina [[Filipo Arabiarra]] prefektuak eraila</td></tr> <tr><td>[[Filipo Arabiarra]]</td><td>244 - 249</td><td></td></tr> <tr><td>[[Dezio]]</td><td>249 - 251</td><td></td></tr> 84. lerroa: <tr><td>[[Konstantzio Kloro]]</td><td>305-306</td><td></td></tr> <tr><td>[[Flavio Valerio Severo]]</td><td>306-307</td><td></td></tr> <tr><td>[[Maxentzio\|Maxentio]]</td><td>306-312</td><td>Guardiaren buruan zegoen azken enperadorea</td></tr> <tr><td>[[Konstantino I.a Handia\|Konstantino I Handia]]</td><td>306-337</td><td>Guardia betiko desegin zuen</td></tr> </table>

Pretoriar Guardia: berrikuspenen arteko aldeak