Aleman: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Removing Link FA template (handled by wikidata) - The interwiki article is not featured |
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
||
3. lerroa:
| jatorrizko izena = Deutsch
| familiaren kolorea = Indoeuroparra
| estatuak = {{bandera|Alemania}}</br>{{bandera|Austria}}</br>{{bandera|Suitza}}</br>{{bandera|Luxenburgo}}</br>{{bandera|Liechtenstein}}</br>{{bandera|Belgika}}</br>{{bandera|Italia}} ([[Bozen-Hego Tirolgo probintzia autonomoa|Bolzano-Hego Tirol]]), {{bandera|Frantzia}} ([[Alsazia]] eta [[Lorrena]])</br>{{bandera|Danimarka}} ([[Hegoaldeko Danimarka|Hegoaldeko Jutlandia]])
| eskualdea = Nagusiki [[Erdialdeko Europa]]
| hiztunak = 185 milioi, hauetatik 105 milioik ama-hizkuntza bezala
| rankina = 10
| 1 familia = [[Indoeuropar hizkuntzak|Indoeuroparra]]
| 2 familia =[[Germaniar hizkuntzak|Germaniarra]]
| 3 familia =[[Mendebaldeko
| 4 familia =[[Goi-aleman]]a
| nazioa = [[Alemania]], [[Austria]], [[Liechtenstein]], [[Suitza]], [[Luxenburgo]], [[Belgika]], [[Europar Batasuna]]. Tokiko hizkuntza ofiziala: [[Bozen-Hego Tirolgo probintzia autonomoa|Bolzano-Bozen]] (Italia), [[Krahule]] (Polonia), [[Vatikano Hiria]] (Suitzar Goardiaren hizkuntza)
19. lerroa:
{{legend|#ff6633|Eskualde mailan mintzatua}}</small>
}}
'''Alemana'''<ref>{{Web erref|izenburua=53. araua - Munduko estatuetako hizkuntza ofizialak|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0053.pdf|argitaletxea=[[Euskaltzaindia]]|sartze-data=2011-09-04}}</ref> (''Deutsch'') indoeuropar hizkuntza bat da, [[Germaniar hizkuntzak|germaniar hizkuntzen]] taldekoa. [[Alemania]], [[Austria]], [[Liechtenstein]] eta [[Suitza]]n hitz egiten da batez ere, eta [[Mundu]] osoko 11. hizkuntza da hiztun kopuruarekiko (120 milioi hiztun). [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] hizkuntza mintzatuena da, 100 milioi hiztunekin. Hizkuntza horren [[euskara|euskal]] izenak [[alaman]]en [[Antzinako germaniarrak|germaniar]] tribuan du jatorria.
== Banaketa geografikoa ==
Alemana nagusiki [[Alemania]] (herrialde honetako biztaleriaren %95a baino gehiagoren ama hikuntza da), [[Austria]] (%89) eta [[Suitza]]ko (%65) hikuntza da. [[Luxenburgo]] eta [[Liechtenstein]] herrialdeetako hikuntza ofiziala ere bada.
Alemaniar hiztunen komunitateak dituzten beste [[europa]]r herrialde batzuk honako hauek dira: [[Italia]]ko iparraldean [[Bozen-Hego Tirolgo probintzia autonomoa|Bolzano-Hego Tirolgo probintzia]]), [[Belgika]]ko alemaniar hiztunak dituzten ekialdeko kantoiak, [[Frantzia]]n [[Alsazia]] eta [[Lorrena]] departamentuak, eta azkenik [[Danimarka]]n [[Hegoaldeko
Bestalde, alemaniar hiztunen komunitateak [[Txekia|Txekiar Errepublika]], [[Eslovakia]], [[Hungaria]], [[Polonia]], [[Errumania]], [[Serbia]], [[Errusia]] nahiz [[Kazakhstan]]en ere topatu litezke.
32. lerroa:
* Aleman ''standard''-a: Hizkuntza batua, modu arautu modernoan abiatuta [[1876]]an.
* Dialektoak:
** ''[[Mendebaldeko behe-aleman|Behe saxoiera]]'': [[Belgika]]ko iparraldean, [[Hegoafrika]]n eta [[
** ''[[Goi-aleman|Goi alemana]]'': Erdialdekoa ([[Belgika]]ko ekialdean,[[Herbehereak|Herbehereetako]] hego-ekialdean, [[Frantzia]]n eta [[Luxenburgo]]n) eta Goienekoa ([[Alsazia]], [[Austria]] eta [[Suitza]]n). [[Yiddish]] hizkuntza ere Alemaniera Garaiko aldaera da.
** ''Amana'' alemana: [[Iowa]]n ([[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]).
** ''Belgrano'' alemana: [[Buenos Aires]]-en ([[Argentina]]).
** ''Namibiera beltza''ren alemana: [[Namibia]]n.
** ''Unser'' alemana: [[Papua Ginea
** ''[[Pennsylvaniako
** ''Plaut'' alemana: [[Kanada]] eta [[Amerika]]n orokorrean.
** ''"Lagunen"'' alemana: [[Txile]]n.
45. lerroa:
Alemana [[Germaniar hizkuntzak|germaniar hizkuntzen]] familiako [[Mendebaldeko germaniar hizkuntzak|mendebaldeko adarra]] osatzen du, germaniar hizkuntzen familia bera [[Indoeuropar hizkuntzak|indoeuropear hizkuntzen]] multzoaren barnean dagoelarik. Germaniar dialektoak usadioz bi talde nagusitan banatzen dira: [[goi-aleman]]a eta [[behe-aleman]]a.
Alemanaren dialektoen arteko ezberdintasunak nabarmenak dira. Hala, bada, mugakideak diren dialektoen artean baizik ezin diote elkar ulertu hiztunek, maiz. Dialekto batzuk ulertezinak zaizkie aleman estandarraz baizik mintzatzen ez diren hiztunei. Dena dela, alemanaren dialekto guztiek [[dialektoen continuum|dialekto continuum]] bat eratzen dute.
{| class="wikitable" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="center"
93. lerroa:
* Mendebaldean [[frantses]]a eta [[nederlandera]].
* Hegoaldean [[esloveniera]], [[friuliera]], [[ladino]]a eta [[
== Literatura ==
| |||