Bilboko Burdin Hesia: berrikuspenen arteko aldeak

'''Bilboko Burdin Hesia'''<ref>[http://www.sanchodebeurko.org/investigacion/cinturon_de_hierro_euskera/euskaltzaindia.pdf Euskaltzaindiaren Onomastika batzordearen egiaztagiria], 2012-01-27.</ref> —''Bilboko Burdinazko Hesia'' eta ''Burdinazko Gerrikoa'' izenez ere ezaguna ([[gaztelania]]z: ''Cinturón de Hierro'')—<ref name=Arizaleta>Mikel ARIZALETA: [http://www.gara.net/paperezkoa/20070827/35258/es/El-pacto-Santona «El "pacto" de Santoña»], ''Gara'', 2007-08-27.</ref> [[Espainiako Gerra ZibilZibila|Espainiako Gerra Zibilean]]ean [[Bilbo]]ren inguruan [[Txorierri]] eta [[Galdakao]] aldetik eraikitako defentsa-sistema izan zen. Hor [[Eusko Gudarostea]]k [[Francisco Franco|Francoren]]ren armadari bi hilabetez eutsi zion, nahiz eta teoria militar zaharkitu batean oinarritutako defentsa-sistema horrek diseinuko funtsezko akatsak zituen.

Sistema hura eraikitzeko hamahiru arkitektok, hamabost ingeniarik, hiru aparejadorek eta hamasei kontratistak hartu zuten parte, geroago [[Talgo (tren mota)|Talgo]] trena asmatu zuen [[Alejandro Goikoetxea]] ingeniariak eta haren laguntzaile Pedro Murga kapitainak koordinatuta. [[Eusko Jaurlaritza]]k onartutako aurrekontua 50 milioi [[espainiar pezeta|pezetakoa]]koa zen, 80 [[kilometro]]ko perimetroa eraikitzeko.

Burdin Hesia 70 [[zentimetro]]ko lodierako hormigoi indartuaz eginiko 180 [[bunker]]gunek osatuta zegoen. [[Argizagi (mendia)Luzuero|Argizagin]] oraindik ageri dira bunker horietako zenbait. Lubaki txikiak ere bazituzten, gehienetan bi lerrotan jarriak.

[[Alberto Montaud|Alberto Montaud Noguerol]] jeneralaren agindupean egina, [[Bilbo]] defenditzeko haren eraginkortasuna gero eta kritikatuagoa da. Mota horretako defentsa lerro estatikoa, [[LehenengoLehen Mundu Gerra|Lehenengo Mundu Gerran]]n [[Frantzia]]ko agintari militarrek erabili zuten, eta [[Europa]]ko armadetako estatu nagusi gehienen gustukoa zen garai hartan, baina dagoeneko defentsa sistema zaharkitua zen, artilleria modernoagoaren eta orduan sortu berriak ziren hegazkinen erasoei aurre egiteko ez baitzen aproposa.<ref name=Arizaleta /><ref name=Chueca/><ref name=ImanolVilla>Imanol VILLA: [http://www.elcorreo.com/vizcaya/prensa/20070211/vizcaya/cinturon-hierro_20070211.html «El Cinturón de Hierro»], ''El Correo'', 2007-02-11.</ref>

Burdin Hesia egiteko lanak zuzentzen aritu zen [[Alejandro Goikoetxea]] ingeniaria [[Francisco Franco|Francoren]]ren aldera aldatu zen [[1937]]. urtean. Burdin Hesiaren xehetasun guzti-guztiak ezagutzen zituenez, euskotarren aldetik Goikoetxeari leporatu izan zaio hain sendoa zela uste zuten Burdin Hesi hura hain erraz erori izana, eta haren atzetik Bilbo eta Euskadiko azken lurrak ere erori izana. Horrenbestez, Alejandro Goikoetxea traidoretzat gogoratu izan da [[eusko abertzaleabertzaletasun|eusko abertzaleen]]en artean.<ref>[http://www.uztarria.com/azpeitia/ziberteka/liburuak/09e_Azpeitiarrak_Espainiako_Gerran/09b «Jesus Urbieta: "Gerraz oso oroitzapen txarrak ditut baina ahaztu egin behar da, beti ere idealei eutsiz"»], ''Uztarria''.</ref><ref>Iñaki ANASAGASTI: [http://ianasagasti.blogs.com/mi_blog/2009/08/desaparece-el-tren-de-un-traidor.html «Desaparece el tren de un traidor»], Iñaki Anasagastiren bloga, 2009-10-08.</ref> Hala ere, badirudi haren traizioak frankistei ez ziela askorik balio izan Burdin Hesia gainditu eta Bilbo konkistatzeko, ordurako ondo-ondo ezagunak baitzituzten defentsa sistema zaharkitu horren xehetasun gehienak, hegazkinetatik egindako argazkiei esker.<ref name=Arizaleta/><ref name=ImanolVilla/>

[[1937]]ko [[ekainaren 19]]an [[francisco Franco|frankistek]] lortu zuten Burdin Hesia suntsitzea eta [[Bilbo]] bereganatzea.