Vladimir Lenin: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Removing Link FA template (handled by wikidata) - The interwiki article is not featured |
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
||
3. lerroa:
| irudia = Lenin.jpg
| armarria = Coat of arms of the Soviet Union.svg
| kargua = [[Sobietar
| hasiera = [[1917]]
| bukaera = [[1924]]
9. lerroa:
| ondorengoa = [[Alexei Rikov]]
| jaiodata = [[1870]]eko [[apirilaren 22]]a
| jaiolekua = [[Ulianovsk|Simbirsk]], [[Errusiar Inperioa]]
| hildata = [[1924]]ko [[urtarrilaren 21]]a
| hillekua = [[Gorki Leninskiye]], [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|SESB]]
| alderdia = [[Boltxebike|Alderdi Boltxebikea]]
| sinadura = Unterschrift Lenins.svg
}}
'''Vladimir Ilitx Ulianov''', '''Lenin''' ([[Ulianovsk|Simbirsk]], [[1870]]eko [[apirilaren 22]]a – [[Gorki Leninskiye]], [[1924]]ko [[urtarrilaren 21]]a) [[errusia]]r [[
"Lenin" bere ezizen iraultzaileetako bat zen. [[Georgi Plekhanov]]ekiko aurkakotasuna adierazteko sortu zuela uste da, Plekhanovek Volgin ezizena erabiltzen baitzuen, [[Volga]] ibaiagatik; Uljanovek luzeagoa den eta kontrako norantzan doan [[Lena (ibaia)|Lena ibaia]] hartu zuen. Dena den, teoria ugari dago bere izenaren sorrerari buruz eta berak ez zuen inoiz azaldu zergatik aukeratu zuen. Batzuetan Mendebaldean "Nikolai Lenin" modura ezaguna da, baina ez zuten inoiz horrela izendatu Errusian.
== Bizitza ==
24. lerroa:
=== Aurreneko urteak ===
[[
=== Aleksandr Uljanov ===
[[Fitxategi:Lenin-circa-1887.jpg|thumb|left|100 px|Vladimir Uljanov '''''Lenin''''' 1887 inguruan]]
Hamazazpi urte zituenean, 1886an, aita hil egin zen, eta urte bereko maiatzean anaia nagusia, Aleksandr, atxilotu zuten. Leporatu ziotena larria zen: Errusiako [[tsar]] [[Alexandro III.a Errusiakoa|Alexandro III]].aren aurkako atentatu saioa. ''[[Narodnaia Volia|Narodnaya Volya]]'' (''Herriaren gogoa'') alderdiko militantea zen, [[borroka armatu]]a aintzat hartu zuen taldea, [[monarkia]] deuseztatuko bazuten. Atentatu saioak porrot egin ostean, ehunka atxilo izan ziren eta hamabost lagun, Tsarraren aurkako hilketa saioa leporatuta, auziperatu zituzten, tartean Aleksandr. Aurreneko epaiketa saioan ez zuen ezer aitortu nahi izan, baina ikusita auziperatu askoren egoerak txarrerako egin zezakeela, bere gain hartu zuen erantzukizun osoa. Hona alegatua:
{{esaera2|Nire asmoa Errusiako zoritxarreko herritarren askapena lortzea zen. Adierazpen askatasuna ukatzen duen sistema honek, legearen barruan herriaren ongizate eta kulturaren alde lan egiten lagatzen ez duen estatu honek, ez digu beste aukerarik ematen, terrorea eta izua erabiltzea baino. Ezin diogu erregimen honi aurrez aurre inolako indarrik egin, ondo babestuta dago eta errepresiorako hamaika tresna baitauka. Hortaz, justiziaren alde zer edo zer egitekotan ezinbestean jo behar dugu terrorismora, berau baita estatuaren biolentziaren aurkako gure erantzuna, inoiz herriak askatasuna lortuko badu eskueran dugun bide bakarra. Ez naiz heriotzaren beldur, ez baitago ongizatearen alde hiltzea baino sari ederragorik.}}
43. lerroa:
1855ean Langile Klasearen Emantzipazioaren aldeko Borrokarako Batasuna sortu zuen.
1898ko uztailean [[Nadezhda Krupskaya]] ekintzaile sozialistarekin ezkondu zen Lenin, eta hurrengo urtean ''[http://www.marxists.org/archive/lenin/works/1899/devel/index.htm The Development of Capitalism in Russia]'' (''Kapitalismoaren bilakaera Errusian'') lana eman zuen argitara.<ref name="Lenin, V.I. Written in 1896–1899; First printed in book form in March 1899; Published according to the text of the second edition, 1908">{{erreferentzia |url = http://www.marxists.org/archive/lenin/works/1899/devel/index.htm |izenburua = The Development of Capitalism in Russia: The Process of the Formation of a Home Market for Large-Scale Industry |egilea = Lenin, V.I. |urtea = 1896–1899 |jatorri-urtea = 1899ko martxoa |argitaratze-urtea = 1908 |sartze-data = 2007-03-16 |hizkuntza = en}}</ref> 1900an, ezarri zioten erbeste-aldia amaituta, Errusian eta Europan zehar bidaiatzeari ekin zion: [[Zürich|Zurich]], [[Geneva]], [[Munich]], [[Praga]], [[Viena]], [[Manchester]] eta [[Londres|London]] hirietan izan zen. Sasoi horretan, [[Julius Martov]]ekin batera, [[Iskra]] (''Txinparta'')egunkaria sortu zuen; gerora Martov oposizioan izango du. Artikulu nahikotxo idatzi zuen garai horretan eta izenpetzean ezizen ugari erabili zuen, ''Lenin'' edo ''N. Lenin'' delakoa ohiko bihurtu artean.
1903an Errusiako Langileen Alderdi Sozialdemokrataren II. Kongresuan parte hartu zuen; kongresu horretan banatu ziren boltxebikeak eta mantxebikeak. Leninek [[Errusiako Langileen Alderdi Sozialista Demokratikoa]]ren barruan tinko egiten zuen lan (ELASD; errusieraz РСДРП). [[
1905eko azaroan Lenin erbestetik bueltan da, [[1905eko Errusiar iraultza]] babesteko.<ref>Christopher Read (1905) ''Lenin'': 81</ref> 1906an alderdiaren (ELASD) zuzendaritza batzorderako hautatu zuten. Sasoi horretan Finlandia eta Errusia zituen bizileku; Tsarren gobernuak saio iraultzailea bertan behera laga zuenean, Leninek Europarako bidea hartu zuen ostera ere, eta 1917ra arte bertan bizi izango da batik bat.
54. lerroa:
1917an [[Otsaileko Iraultza]] sortu zenen, Errusiara itzultzea lortu zuen. 1917an boterea lortu baino hilabete batzuk lehenago "[[Apirileko tesiak]]" idazki ospetsua idatzi zuen non Leninen ustez, iraultza nola bideratu behar zen azaltzen zuela.
Uztailean, berriro ihes egin behar izan zuen, [[Finlandia]]ra, boltxebikeek behin-behineko gobernuaren aurkako saio armatuak porrot egin eta gero. Urriaren hasieran, berriro ere [[
1919an [[III. Internazional]]aren edo Internazional Komunistaren (Komintern) sorrera sustatu zuen.
1922an [[
1924an hil egin zen, zenbait [[aploplexia]]-krisi izan ostean. Pixkat lehenago Leninek bere [[testamentu]] politikoa egin zuen, baina [[Iosif Stalin|Stalinek]]
== Ez dagoenean aholkuak ==
96. lerroa:
== Kanpo loturak ==
[[Fitxategi:Otxarkoaga10.jpg|thumb|250px|right|[[Karl Marx|Marx]] (ezkerrean) eta [[Vladimir Lenin|Lenin]]-en (eskuinean) irudiak Bilboko [[Otxarkoaga]] auzoan kokatutako monumentuan.]]
{{Commons|Vladimir Lenin}}
* [http://www.jakingunea.com/50urte/html/jakin66_22/jakin66_22.html Xabier Mendiguren Bereziartu: ''Lenin, kondaira eta mito'', '''Jakin''' aldizkaria, 1966]
|