Hiru Antsoen Guda: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Bot: hizkuntza arteko 1 lotura lekualdatzen; aurrerantzean Wikidata webgunean izango dira, d:Q1218354 orrian
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
2. lerroa:
| izena = Hiru Antsoen Guda
| irudia = [[Fitxategi:Sancho Remíriz.jpg|200px]]
| oina = [[Antso V.a NafarroakoaRamirez|Antso Aragoikoa]]
| data = [[1065]] - [[1067]]
| lekua = Egungo [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]] eta [[Burgosko probintzia]]k
| emaitza = [[Gaztelako Erresuma|Gaztelarren]] garaipen urria
| gudulari1 =[[Fitxategi:Kingdom of Castile Arms.svg|15px]] [[Gaztelako Erresuma]]
| gudulari2 =[[Fitxategi:Arrano beltza.jpg|15px]] [[Iruñeko Erresuma]]<br />[[Fitxategi:Armas del soberano de Aragón.svg|15px]] [[Aragoiko Erresuma]]'''
| komandante1 = [[Antso II.a Gaztelakoa]]
| komandante2 =[[Antso IV.a Gartzez Peñalengoa|Antso IV.a Nafarroakoa]]<br /> [[Antso V.a NafarroakoaRamirez|Antso Aragoikoa]]
| indarra1=
| indarra2=
15. lerroa:
| galera2 =
}}
'''Hiru Antsoen Guda''' ([[gaztelania]]z: ''Guerra de los Tres Sanchos'') [[1065]] eta [[1067]] artean izandako [[Iberiar Penintsulapenintsula|Iberiar Penintsularen]]ren hiru erresumen arteko gatazka militar laburra izan zen. Erresumak lehengusuak ziren hiru erregeek zuzenduak ziren: [[Antso II.a Gaztelakoa|Antso Indartsua]], [[Gaztelako erregeenerrege-erreginen zerrenda|Gaztelako erregea]]; [[Antso IV.a NafarroakoaGartzez Peñalengoa|Antso IV.a Gartzia]], [[Nafarroako errege-erreginen zerrenda|Iruñeko erregea]]; eta [[Antso V.a NafarroakoaRamirez|Antso Ramirez]], [[Aragoiko erregeenerrege-erreginen zerrenda|Aragoiko erregea]]<ref>Constable, Olivie Remie (argitaratua). ''"Concerning King Sancho I of Aragon and His Deeds"''. Lynn H. Nelson. ''"Medieval Iberia: Readings from Christian, Muslim, and Jewish Sources"''. [[Pittsburgh|Pittsburg]]: University of Pennsylvania Press, [[1997]]. ISBN 0 812 215 699</ref>. Egun gerra honetari buruzko geratzen den iturririk zaharrena [[XIII. mendemendea|XIII. mendeko]]ko ''Estoria de España'' kronika da.
 
''[[Casus belli]]'' [[1035]]ean [[Antso III.a Gartzez Nagusia|Antso III.a Nagusiak]]k bere jaraunspena banatu zuenean hasi zen. Orduan [[Iruñeko Erresuma]]k beste lurren nagusitasuna lortu zuen, [[Gaztela]] eta [[Aragoi]] (''regula'') besterik ez izanik. Hala ere [[1065]]. urterako egoera erabat aldatu zen eta [[Iruñeko Erresuma]] [[Gaztelako Erresuma]]ren [[basailu]]a besterik ez zen. Urte hartan [[Fernando I.a Leon eta Gaztelakoa|Fernando Nagusia]] hil eta Erresuma bere semeen artean banatu zuen. [[Antso II.a Gaztelakoa|Antso]] nagusiak [[Gaztela]] jarauntsi zuen. Antsok [[Bureba]] eta [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]] berreskuratu nahi zituen, [[Kordobako kaliferriaKaliferria|Kordobako kaliferriaren]]ren aurka laguntzeagatik Antsoren aitak Iruñari emandakoak zirenak.
 
Hasieran erasoaldi batzuk mugetan baino ez ziren. Horiek zirela eta, [[Antso IV.a NafarroakoaGartzez Peñalengoa|Antso IV.a Nafarroakoak]]k [[Antso V.a NafarroakoaRamirez|Antso Aragoikoari]] aliantza bat osatzea eskaini zion. Gudu gehienak egungo [[Burgosko probintzia]]n eta [[ErrioxaErrioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxan]]n gertatu ziren. [[Gaztelako Erresuma]]k martxan zuen [[errekonkista]]k ere eragina zuen gerran, [[1065]]an erresuma banatuta zegoela kontuan izanik. [[Antso II.a Gaztelakoa]]k [[Zaragoza]]ko [[taifa]]n eragina izatea saiatu zuen, ''[[parias]]'' zor ziolakoan. [[XII. mendemendea|XII. mendeko]]ko ''Chronica Naierensis''en arabera, kanpaina honetan [[El Cid Campeador|Rodrigo Díaz de Vivar]] izeneko alferez [[gaztela]]rrak [[Ximeno Gartzia]] nafarren kapitaina mendean hartu zuen eta bere ''campi doctor'' edo ezizena lortu zuen: ''Campeador''.<ref>Dudatan jartzen da hau egia den. Hala ere [[José María Lakarra|José María Lacarra]] edo Bernard Reilly bezalako historialariak onartzen dute.</ref>
 
[[1067]]ko [[abuztu]] eta [[irail]]ean [[Antso V.a NafarroakoaRamirez|Antso Ramirezek]] [[Gaztelako Erresuma]]ren aurkako kontraerasoa zuzendu zuen. Iturriak ez dute ondo zehazten nor izan zen garailea: [[Aragoi]]ko [[San Juan de la Peñako kronika]]k [[Viana]]n nafar eta aragoiarren erabateko garaipena lortu zutela esaten du; [[Gaztela]]ko ''Estoria de España'', ostera, [[Antso II.a Gaztelakoa]] garaile atera zela esaten du. [[Ramón Menéndez Pidal]] eta [[Bernard Reilly]]k gaztelarren bertsioa hobesten dute. Reillyk [[1167]]ko [[abenduaabendu]]nan [[Oña]]ko monasterioari ''Flaino Oriolez dominator Tetelie'', [[Ebro]] haranean dagoen [[Trespaderne]]ko barrutiko jaunak egindako [[dohaintza]] du oinarria. [[Nafarroa]]ko mugan zegoen noble gaztelarrak [[Antso II.a Gaztelakoa]]k zehaztutako Ocako elizbarrutiari ([[Gaztelako Erresuma]]ko elizbarrutia bakarra) bere posizioaren indarra azaltzen du<ref>Reilly, Bernard F. [http://libro.uca.edu/alfonso6/alfonso.htm ''"The Kingdom of León-Castilla under King Alfonso VI, 1065–1109"''], Princeton University Press, [[1988]]. 40–41. orr</ref>. ''San Juan de la Peñako kronika''k dio [[Antso II.a Gaztelakoa]]k [[Viana]]ko setiotik [[zaldi]]z ihes egin behar izan zuela, [[Huesca]]ko erregea zen Abd ar-Rahman musulmanari [[Aragoiko Erresuma]]ren aurka borrokatzera sinesterrazi ziola eta, edonola ere, [[Antso V.a NafarroakoaRamirez|Antso Ramirezek]] berarekin bake-ituna sinatu zuela dio.
 
[[Gaztelako Erresuma]]k [[Araba]], [[Montes de Oca]] eta [[Pancorbo]] ez ezik, [[Bureba]] eta [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]] ere berreskuratu zituen. Hala eta guztiz ere [[1067]]an [[Antsa Leongoa]], Fernandoren alarguna, hil eta bere semeen arteko guda piztu zen<ref>Chaytor, H. J. [http://libro.uca.edu/chaytor/achistory.htm ''"A History of Aragon and Catalonia"]''. [[Londres]]: Methuen, [[1933]]. 38. orr.</ref>. Honek ekialdeko mugan gatazkak bukatu eta [[Antso II.a Gaztelakoa]]k mendebaldean [[Alfontso VI.a Gaztelakoa|Alfontso]] bere anaiak zituen lurrak konkistatzeari lotu zion.
 
== Erreferentziak ==