Kareliar-Finlandiar Sobietar Errepublika Sozialista: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
31. lerroa:
| goiburua=''Kaikkien maiden proletaarit, liittykää yhteen!''<br><small>(Munduko langileok, elkartu!)</small>
}}
'''Kareliar-Finlandiar Sobietar Errepublika Sozialista''' ({{lang-fi|Karjalais-suomalainen sosialistinen neuvostotasavalta}}; {{lang-ru|Каре́ло-Фи́нская Сове́тская Социалисти́ческая Респу́блика|Karelo-Finskaya Sovetskaya Sotsialisticheskaya Respublika}}) [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunak]]k, [[1940]]an, [[Neguko Gerra]]ren ondoren, hartutako [[Finlandia]]ko [[Karelia]] eskualderi emandako izena zen. Bere [[kantziler]] bakarra, [[Otto Kuusinen]] izan zen, [[1956]] arte, gaur egungo [[Errusia]]ko [[Kareliako Errepublika]]ren baliokide den Eskualde Autonomora erantsia izan zenean.
 
Errepublikak hartzen duen lurraldea, [[1939]]ko [[azaroaazaro]]a baino lehenago, [[Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatiboa]] eta [[Finlandia]]ren artean zatitua zegoen. Errusiar zatian, lurraldea, Sobietar Errepublika Sozialista Autonomo bat bezala administratua zen, [[Kareliako Sobietar Errepublika Sozialista Autonomoa]] izenarekin.
 
[[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuna]] eta [[Finlandia]]ren arteko 1939ko mugak, [[Tartuko Hitzarmena|Tartuko Hitzarmenean]] ezarri ziren [[1920]]ko [[urriakurriaren 14|urriak 14an]]an. Baina, [[Bigarren Mundu Gerra]]ren hasieran, muga horiekin, [[Bizargorri Operazioa|berehalako alemaniar inbasio]] baten aurrean, [[San Petersburgo|Leningrad]] behar bezala ezin zela babestu. Arrakastarik gabe, Finlandia, [[Karelia (herrialdea)|Karelia]] inguruan, batez ere [[Ladoga|Ladoga lakualakuaren]]ren inguruan lurralde zati bat uzteko konbentzitu nahi izan ondoren, Sobietar Batasuna gerrara joan zen.
 
[[1939]]ko [[azaroakazaroaren 30|azaroak 30ean]]ean, Sobietar Batasunak Finlandia eraso zuen, [[Mainilako istilua]] aitzakia bezala jarri ondoren. [[Neguko Gerra]] deritzonak, Finlandia osoa hartzea zuen xede, eta, inbasio hau legeztatzeko, [[Finlandiako Errepublika Demokratikoa]] aldarrikatu zen, [[Otto Kuusinen]] presidente zuela, nork Sobietar Batasunera ihes egin zuen, bere alderdia [[Finlandiako Gerra Zibila|Finlandiako Gerra Zibilean]] garaitua izan ondoren. Inbasioaren hasierako porrota eta nazioartean arbuiatua zenez, [[Iosif Stalin|Stalinek]]ek, herrialde osoa ez hartzea erabaki zuen, eta Finlandiako Errepublika Demokratikoa desegitea erabaki zen, [[1940]]ko martxorako, lurralde finlandiarra Ladoga lakuaren inguruan bakarrik hartzen zuena.
 
Gerra, [[Moskuko Bake Hitzarmena]]rekin amaitu zen, [[1940]]ko [[martxoakmartxoaren 13|martxoak 13an]]an sinatu zena. Hitzarmen horretan, Finlandiako Errepublika Demokratikoaren lurraldea, errusiar Kareliara erantsia izan zen, eta Kareliar-Finlandiar Sobietar Errepublika Sozialista sortu zen, Kareliako Sobierta Errepublika Sozialista Autonomora erantsi zena, hau, aldi berean, Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatibora erantsia izan zelarik.
 
Otto Kuusinenek, sobietar Kareliako lurraldeen presidente izaten jarraitu zuen [[1956]] arte, hau, Kareliako Sobietar Errepublika Sozialista autonomora mailaz jeitsia izan zenean, Errusiako SESFean bigarren aldiz barneratua izan zelarik. Sobietar Batasunaren desagerpenarekin, Kareliak [[Errusia]]ren kontrolpean jarraituko zuen, oraingoan, [[Kareliako Errepublika]] izenarekin.
 
[[Jarraipenaren Gerra]]n, [[Finlandia]]k Karelia hartu zuen [[1944]] arte, euren aliatu alemaniarrek gerra galduko zutela argi geratu zenean. [[1944]]ko [[irailakirailaren 19|irailak 19an]]an, Finlandiako Gobernuak, [[Moskuko Armistizioa]] sinatu zuen, Sobietar Batasunari lurralde gehiago emanez, honek Kareliar-Finlandiar Sobietar Errepublika Sozialistari erantsi zion lurraldea. Hau, Finlandiak berretsi zuen [[Parisko Ituna (1947)|1947ko Parisko Itunean]], galdutako lurraldea etorkizunean aldarrikatzeari uko eginez. Aldaketa hauetan, Kareliar-Finlandiar Sobietar Errepublika Sozialistak [[Leningrad oblasta|Leningradoko OblastaOblastari]]ri hegoaldean lurraldeak eman zizkion, bereziki [[Kareliako istmoa]] eta [[Vyborg]].
 
{{Sobietar errepublika aurkibidea}}