Wikipedia

Ablitas: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
6. lerroa:
| ofiziala = Ablitas
| merindade = Tuterako merindade
| eskualdea = [[Nafarroako Erribera|Erribera]]
| irudia = Ablitas49.JPG
| irudiaren testua = Ablitasko herrigunea.
26. lerroa:
}}
 
'''Ablitas'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> [[Nafarroa GaraiGaraia|Nafarroa Garaiko]]ko hegoaldeko muturrean dagoen [[udalerri]]a da, [[Euskal HerriHerria|Euskal Herriko]]ko hegoaldekoena. [[Tuterako merindademerindadea|Tuterako merindadeko]]ko herri honek 2.663 biztanle zituen [[2012]]ko erroldan. Nafarroako hiriburu [[IruñeIruñea|Iruñetik]]tik 104 kilometro hegoaldera dago.
 
== Geografia ==
=== Ingurune naturala eta klima ===
Herriak [[Ebro]] ibaiaren sakonuneko udalerri guztien klima bera du, [[Mediterraneoko klima mediterraneo|mediterranear]] epela. Urteko batez besteko tenperatura 14 gradu da, eta prezipitazioak 500 mm inguru. Urteko egun euritsuak 60-70 bitarte dira. Prezipitazioak [[udaberri]] eta [[udazken]]ean izaten dira ugarien.
 
Herrigunearen kanpoaldean, [[itsas maila]]tik 332 metro gorago, [[Espainia]]ko Nekazaritza Ministerioaren estazio meteorologikoa dago.<ref>[http://meteo.navarra.es/estaciones/estacion_detalle.cfm?idestacion=274 Nafarroako Foru Erkidegoko Meteorologi Agentziaren webgunea.]</ref>
41. lerroa:
 
== Historia ==
Ablitas [[Tutera]]ko [[errekonkista]]ren ondorengo herria da, [[Alfontso I.a Nafarroakoa|Alfontso I.a Bataiatzaileak]] emaniko foruaren ondorioz. Erregeak berak Ablitasko [[meskita]] [[Tuterako Santa Maria katedrala|Tuterako Andre Maria elizaren]] eskumenean jarri zuen, baina dena den, Ablitasen, musulman ugari bizi izan zen [[XV. mendemendea|XV. mendera]]ra arte. Musulmanez gain, [[judu]] batzuk ere bizi izan ziren kristauen artean.
 
[[Irudi:Ablitas Iglesia de Santa María Magdalena.JPG|thumb|right|150px|[[Santa Maria Magdalena eliza (Ablitas)|Santa Maria Magdalena eliza]].]]
61. lerroa:
|}
 
[[2008]]ko erroldaren arabera, 240 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %9,76 ([[Nafarroa Garaia|Nafarroako Foru ErkidegoErkidegoko]]ko batez bestekoaren azpitik).
 
== Politika ==
=== Udal hauteskundeak ===
Ablitasko alkate Luis Maria Sada atera zen [[2007]]ko hauteskundeez geroztik, [[Unión del Pueblo Navarro|UPN]] bere alderdiak udaleko hamaika zinegotzietatik sei lortu zituen eta hortaz gehiengo osoa udalean. Baliogabeko botoak 30 izan ziren (erroldaren %1,94) eta boto zuriak 34 (erroldaren %2,25). Abstentzioa %21,50ekoa izan zen.
 
[[2011]]n Cecilio Antón Ruiz aukeratu zuten alkate; [[PSNNafarroako Alderdi Sozialista|PSNtik]]tik aldendutakoek<ref>[http://www.diariodenoticias.com/2011/05/27/especiales/elecciones-22-m/malestar-en-las-agrupaciones-locales-del-psn-en-las-que-la-direccion-veto-a-los-candidatos ''Malestar en las agrupaciones locales del PSN en las que la dirección vetó a los candidatos''], [[Diario de Noticias]], [[2011]]ko [[maiatzaren 27]]a.</ref> sortutako ''Ablitaseko Sozialista Independenteak'' (SIA) zerrendako burua da.
 
{| class="wikitaula" align="center" style="font-size: 90%; text-align:center;"
84. lerroa:
| -
|-
| align="left" bgcolor="#6495ED" | '''[[Unión del Pueblo Navarro|Nafar Herriaren Batasuna]] (UPN)'''
| %40,85
| 5
110. lerroa:
| align=right| [[2011]] || Cecilio Antón Ruiz ([[Ablitaseko Sozialista Independenteak|SIA]])
|-
| align=right| [[2007]] || Luis Maria Sada ([[NafarUnión Herriarendel BatasunaPueblo Navarro|UPN]])
|-
| align=right| [[2003]] || Luis Maria Sada ([[NafarUnión Herriarendel BatasunaPueblo Navarro|UPN]])
|-
| align=right| [[1999]] || Inma Pinilla ([[Nafarroako Alderdi Sozialista|PSN]])
|-
| align=right| [[1995]] || Luis Maria Sada ([[NafarUnión Herriarendel BatasunaPueblo Navarro|UPN]])
|-
| align=right| [[1991]] || Miguel Serrano ([[Nafarroako Alderdi Sozialista|PSN]])
143. lerroa:
== Kultura ==
=== Euskara ===
[[Nafarroako Gobernua|Nafarroako Foru Erkidegoko GobernuaGobernuak]]k onartutako [[Euskararen Foru Legea]]ren arabera, Ablitas eremu ez-euskalduneko udalerria da. Horrenbestez, hizkuntza ofizial bakarra [[gaztelania]] da. [[2001]]eko erroldan, herritarren %&nbsp;0,01 ziren [[euskaldun]]ak.
 
=== Jaiak eta ospakizunak ===
157. lerroa:
[[Alfontso I.a Nafarroakoa|Alfontso I.a Bataiatzailearen]] konkistaren ondorioz [[Ablitasko gaztelua]] eraiki zela uste da. [[1276]]an Oibarko Martin Ruizek Juana erreginari omenaldia egin zion Ablitasko gazteluan eta erreinuko beste bost gotorlekuetan. Lau urte geroago, kanpoko horma berreraikitzeko lanak egin ziren, behera erorita baitzegoen. [[1320]]an Juan Le Chat zen gotorlekuko alkaidea, eta bere karguan 10 liberako soldata jasotzen zuen. [[1357]]an berriro ere, zaharberritze lanari ekin zitzaion, Ribaforadako Beltran gotorlekuko alkaide zelarik.
 
[[XVI. mendea]]ren hasieran, [[Gaztelako erresumaErresuma|Gaztelako erresumaren]]ren inbasioaren ondoren, [[Nafarroako Erresuma]] zaharreko gazteluen eraistea agindu bazen ere, Ablitasko gaztelua zutik mantendu zen, bai [[1516]]an, bai [[1521]]ean. Gaur egun zilindro itxurako dorrearen hondarrak, harlanduzko hainbat egitura, eta iraganbidearen zati batzuk kontserbatzen dira.
 
=== Santa Maria Magdalena eliza ===
{{sakontzeko|Santa Maria Magdalena eliza (Ablitas)}}
[[Santa Maria Magdalena eliza (Ablitas)|Santa Maria Magdalena]] eliza eraikin [[Arkitekturaarkitektura gotikogotikoa|gotiko]]-[[Pizkundepizkundea|errenazentista]] da. Aipagarriak dira harlanduzko dorrea eta gaztelubegiak. Jatorrizko egitura [[Erdi AroAroa|Erdi Arokoa]]koa den arren, elizaren gaur egungo egitura, [[XVI. mendemendea|XVI. mendetik]]tik aurrera egindako handitze eta berrikuntza lanen ondorio da.
 
[[XVI. mendea]]ren amaieran, bi zatiko hiru nabe berri gehitu zitzaizkion jatorrizko nabe bakarrari, poligono itxurako aurrealdea eta sakristiarekin batera. Lan hauetan, berriro ere, izardun harlanduak erabili ziren.
 
=== Ablistasko kondeen jauregia ===
Ablistako kondearen jauregia, [[XVII. mendemendea]]ann eraiki zen. [[1788]]an, kondearen titulua Montijoko kondearen eskuetara igaro zen. Armagintza liburuan, Ablitasko jaunaren armarria ageri da, sable eta zilarrezko hogeita bat bezanterekin. Konderriko antzinako etxea, Foruen Plazan kontserbatzen da, harrizko dinteldun atea dauka, adreiluzko fatxada, eta arkudun iraganbidea. Fatxadan, koarteldun armarria ageri da.
 
=== Baselizak ===
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Ablitas"(e)tik eskuratuta