Arte bisigotikoa: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t «San_Juan_de_Baños_.jpg» fitxategiaren ordez «San_Juan_de_Baños.jpg» jarri da (eragilea: Ymblanter; arrazoia: Robot: Removing space(s) before file extension).
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
3. lerroa:
 
== Testuingurua ==
II.mendean, [[Iberiar penintsula]] [[Erromatar inperioaInperioa|Erromatar inperioaren]]ren parte zen. V. mendean ordea, aldaketa batzuk eman ziren herri [[germaniarantzinako germaniarrak|germaniarrak]]rak agertu baitziren. Baina 415. urterarte itxaron beharko dugu [[bisigodo]]ak penintsulan azaltzeko.
 
Hala ere arte bisigodoa ez da hasiko 589. urterarte. Kristau katolikoak bihurtuko dira orduan, [[arriano]]ak izatetik utzita.
 
Arkitektura, gaur egun arte iritxi zaizkigun adibideak [[VII. mendemendea|VII. mendekoak]]koak dira eta batez ere erreinuaren periferian eginikoak diraute zutik. Hiriburu garrantzitsuenetakoak, [[Toledo]] adibidez, musulmanek suntsitu zituzten konkistatzen hasi zirenean.
 
Kontutan hartu beharreko beste ezaugarri bat liturgiari dagokiona da. Nahiz eta katolikoak bihurtu ziren, beraien liturgia propioa egiten jarraituko dute. Liturgia erromatarra ez da [[XI. mendemendea|XI. menderarte]]rarte zabalduko Europara. Liturgia propio honek islada izanen du artean.
 
== Arkitektura bisigotikoa ==
16. lerroa:
Arkitektura guztiz erlijiosoa da (Eliza eta [[monarkia]] oso lotuta zeuden). Elizak Ekialdera orientatuak daude. Eraikin hauetan, homogeneitatea zein aniztasuna aurkituko ditugu. Erromatar garaiko eraikitze sistema bereganatu zuten eta eraikin zaharrak ([[arkitektura paleokristau|paleokristauak]]) beren harrobiak bilakatu zituzten.
 
Murruak lodiak eta sendoak egiten zituzten. [[Harlandu]]a, [[harlangaitz]]a eta [[adreilu]]ak erabiltzen zituzten hauek egiteko. Oso trebeak ziren harriarekin eta askotan harladua erabiltzen zutenean ez zuten morteirurik erabiltzen eta bestetan egurrezko grapa batzuk erabiltzen zituzten hauen elkartzeko. Gehienetan margoturik egoten ziren. Euskarriak [[kolomazutabe|kolomak]]k eta [[pilarezutabe|pilareak]]ak ziren eta erebilitako [[kapitel]]ak biziren nagusiki; [[korintiar]]ra eta [[piramide (argipena)|piramide]] moztua (tronkopiramildala). [[Arku (arkitektura)|Ferra arkua]] zein [[Arku (arkitektura)|erdi puntuko arkuak]] erabili zituzten. Baoak txikiak eta estuak egiten zituzten eta gehienetan [[sareta]] edo zelosia jartzen zitzaien. Eraikinak [[ganga]]tu egiten zituzten; kanoi ganga, ertz ganga, labeganga, ferra ganga zein kupulak egingo dituzte.
 
Oinplano [[basilika]]la eta zentralitatua erabiltzen zituzten. Eraikuntzak guztiz artikulatuak daude eta bolumetrian oinarriturik. Areto eta ezpazio ezberdin ugari egiten zituzten beraien liturgiaren beharetara egokituz. [[Burualde]]etan, gehienetan abside nabaria izaten zen eta bestalde burualde hirukoitza. [[Abside]]ak ez daude nabeekin lerrokaturik askotan... Oinalden atariak edo portikoak egiten zituzten, baita alboetan ere. Atarien alboetan, gelak izaten zituzten (erromes gunea, ibiltarientzat, ostatu gisa,...). [[Kantzela]] edo mugarriak erabili zituzten, espazioa hierarkizatuz.
24. lerroa:
* [[San Fruktuoso kapera (Braga)|San Fruktuoso kapera]] (Braga)
* [[Santa Comba eliza (Bande)]] (Ourense)
* [[San Pedro de la Nave eliza|Nave-ko San Pedro eliza]] (Zamora)
* [[Quintanilla de las Viñas-ko Santa Maria Ermita]] (Burgos)
* [[Tranpaleko Santa Lucia]] (Caceres)
33. lerroa:
Garaiko [[arkitektura]] oso galdua dagoenez, erliebe hauek [[museo]]etan edota eraikin [[musulman]]etan berrerabiliak ikus ditzakegu, beren testuinguruetatik at.
 
Motibo ezberdinak irudikatu zituzten: geometrikoak, bejetalak, zoomorfoak, figuratiboak,... Arkitektura elementuetan zein altzari liturgikoetan ikusiko ditugu. Nahiz eta hiri garrantzitsuak ([[Toledo]], [[Mérida|Merida]],...) suntsituak izan ziren, gelditutako arrastro eskultorikoak, oso dekoratuta daudela adierazten digute.
 
 
40. lerroa:
== Urregintza eta bitxigintza ==
[[Fitxategi:Wisigoth croix votive.jpg|thumb|120 px|Guarrazargo altxorrean topatutako gurutze botiboa]]
[[Urregintza]] zein [[bitxigintzabitxi]]gintza oso garrantzitsuak izan ziren. izan ere, [[Toledo]]ko monarkak gorteko zeremonietan janzkera pertsonalean asko erabili zuen. Ohitura hau, [[Bizantzio]]ko zeremonietan oinarritu zen. Eginiko urregintza zein bitxigintza monarkiaren sustapenean egin zen. Tailer aulikoak, ofizialak zituzten gorteko eskakizunei erantzuteko.
 
Esparru erlijiosoetan ere asko erabiliko ziren, iturriek diotenez [[MeridaMérida|Meridako]]ko elizetan bitxiak barra-barra zeuden. Musulmanek ere idatzia utzi zuten, [[Toledo]] konkistatzera sartu zirenean, izugarrizko altxor aberatsak topatu zituztela. Bitxiak, altxor sakratuaren kontzeptuan sartu behar ditugu.
 
Fintasuna, dotoretasuna eta suntuosidadea adierazten zuten. Boterearen eta hondasunaren ikur bihurtu ziren. Herri germaniarrek mugikorrak ziren luxuzko objektuak gustukoak zituzten eta beren produkzioa garrantzitsua izan zen.
 
Erabilitako materialen artean garrantzitsuenak [[urre]]a, [[zilar]]ra, [[brontze]]a, [[beira]] orea eta [[harribitxi|harri bitxibitxiak]]ak izan ziren. [[Esmaltegintza]] ere asko landu zen, ''cloisonné'' teknikaz.
 
Gaur egun kontserbatzen diren piezak altxor liturgikoak eta hilobietan agertutako piezak dira:
53. lerroa:
 
== Ikus ere ==
* [[Bizantziar artea|Arte bizantziarbizantziarra]]ra
* [[Arte paleokristaupaleokristaua]]a
* [[Arte erromanikoerromanikoa]]a
* [[Arte prerromanikoa|Arte aurre-erromanikoerromanikoa]]a
 
{{commonskat}}