Erresuma Batua: berrikuspenen arteko aldeak

| gobernu_mota = [[Monarkia konstituzional]] eta [[parlamentarismosistema parlamentario|parlamentarioa]]

| izenak = [[Elisabet II.a IngalaterrakoaErresuma Batukoa|Elisabet II.a]]<br />[[David Cameron]]

| oharrak={{sup|1}} [[Gales (hizkuntza)|Galesa]], [[Eskoziako gaelera]], [[kornubiera]], [[irlandako gaelera|gaelera]], [[Ulsterko eskoziera]] eta [[eskoziera]] eskualdeko hizkuntzatzat onartuak ditu Erresuma Batuko Gobernuak.

'''Britainia Handia eta Ipar Irlandako Erresuma Batua''' edota '''Erresuma Batua''' ([[ingeles]]ez ''United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland'' edota '''United Kingdom, UK''') [[Europa]]ko ipar-mendebaldean dagoen herrialdea da. [[Europar Batasuna]]ren kidea da. [[Ingalaterra]]k, [[Gales]]ek, [[Eskozia]]k eta [[Ipar Irlanda]]k osatzen dute. [[Falklandak|Falkland-Malvinak]] uharteak ere Erresuma Batuaren zati dira.

[[Eskozia]] eta [[Ingalaterra]] [[X. mendemendea|X. mendetik]]tik berezko erakundeak izan dira. [[Gales]], [[1284]]ko Rhuddlan Estatututik ingelesen kontrolpean, [[Ingalaterra]] erresumaren zati bat bihurtu zen 1536ko Batasun Aktari esker. 1707ko Batasun Akta eta gero, [[Ingalaterra]] eta [[Eskozia]] erresuma banatuak, [[1603]]tik errege berbera izan ondoren, Britainia Handiko Erresuma Batuan behin betiko batasuna adostu zuten.

[[1800]]ko ''Act of Union''ek ([[Batasun Akta]]ren [[ingeles]] izena) Britainia Handiko Erresuma Batua eta [[Irlandako Erresuma]] batu zituen, hau [[1169]] eta [[1691]] urteen artean apurka-apurka britainiar kontrolpean erori zen, Britainia Handiko eta Irlandako Erresuma Batua osatzeko. Erabakia ez zen denon gustukoa izan, [[1798ko Irlandako matxinada|1798ko Irlandar Batuen Matxinadaren]] porrota oraindik gogoan zutela. Batasuna finkatzeko aukera seguritate arazoen ondorioa izan zen, [[Napoleon Bonaparte|Napoleonen]]en Armadaren inbasioaren beldur.

[[1922]]an, [[Irlandar Independentzia Gerra|Anglo-irlandar GerraGerraren]]ren ostean, [[Anglo-irlandar Ituna]]k [[Irlanda]] bitan zatitu zuen: [[Irlandako Estatu Askea]] eta [[Ipar Irlanda]], honek Erresuma Batuko behin betiko zati bihurtua. Akordua adostu zenean, Ipar Irlandak, [[Ulster]]ko irlandar herrialdearen bederatzi konderritik sei, berehala Estatu Askea utzi eta Erresuma Batuan geratzea erabaki zuen. Horrexegatik, [[1927]]an Erresuma Batua izena aldatu zuten eta geroztik Britainia Handiko eta Ipar Irlandako Erresuma Batua izena hartu zuen.

[[1952]]ko [[otsailaren 6]]an [[Elisabet II.a Erresuma Batukoa|Elizabeth II]].ak erregetza hartu zuen.

[[Ness (aintzira)|Ness lakua]] ([[Eskozia]] iparraldean, [[Inverness]] herritik hurbil), "Erraldoien bidea" (Ipar Irlandan, [[Derry]] hiritik ipar-ekialdera), eta [[Stonehenge]] (Ingalaterran, [[Salisbury]] hiritik hurbil).

Munduko hizkuntzarik hedatuena eta garrantzitsuena den [[ingeles]]arekin elkarbizi behar dute beste hizkuntza britainiar batzuk, gutxituak direnak: [[Gales (hizkuntza)|galesa]] ([[Gales]]en), [[eskoziera]] eta [[Eskoziako gaelera]] ([[Eskozia]]n), [[irlandako gaelera|irlandera]] eta [[Ulsterko eskoziera]] ([[Ipar Irlanda]]n), [[manxera]] ([[Man|Man uharteauhartean]]n) eta [[kornubiera]] ([[Kornualles]]en). [[Eskoziera]] eta [[Ulsterko eskoziera]] izan ezik, guztiak [[zelta hizkuntzahizkuntzak]]k dira.

Britainiar erregea Estatuburua eta [[Anglikanismo|Ingalaterrako ElizaElizaren]]ren burua da. Gainera, formalki, Lehen Ministroa eta Gobernua hautatzen ditu, hauteskunde demokratikoak direla medio.

Britainiar sistema, nahiz eta alderdianitza izan, de facto, alderdibitasun bihurtu da: [[Erresuma Batuko Alderdi Kontserbadorea|Alderdi Kontserbadorea]] edo ''Tory'' eta [[Erresuma Batuko Alderdi Laborista|Alderdi Laborista]] edo ''Labour'' [[Lehen Mundu Gerra]]tik bizitza politikoan nagusiak izan dira eta. [[2010]]eko auteskundeetan joera aldatu egin da Liberal Demokraten koalizioa behar izan baitute Kontserbadoreek boterea berreskuratzeko.

Gaur egun, britainiar bizitza politikoan bi auzi nagusiak daude. Lehenengoa, Britainia Handiaren papera [[Europar Batasuna]]ren barruan. Britainiar ''euroeszeptizismoa'' oso hedatua da eta gehiengoak ez du begiko nazioz gaindiko erakundeei subiranotasuna ematea, hau nabaritzen da [[Schengengo Hitzarmena|Schengen espazioaespazioan]]n eta moneta-batasunean. Bigarrena, gobernuen politika ekonomiko-soziala da. [[Bigarren Mundu Gerra]]z geroztik, alderdi politikoek ''Welfare State'' edo [[Ongizate Estatua]] adostu zuten, heroiek (gudan borrokatu zuten soldaduek) merezi zuten herriaren ideiapean. Baina, esku-hartze eta nazionalizatzaile programak apurka-apurka maila ekonomiko eta geopolitiko itzelen galera baino ez zuen lortu. Prozesu honek bere horretan jarraitu zuen [[Margaret Thatcher]] gobernura heldu zen arte. Honek herriarentzat oso latzak ziren politika [[neoliberalismoa|neoliberalak]] hartu zituen. [[Tony Blair]]ren gobernu laboristak ezkerretik politika liberal eta atlantista jarraitu zuen.

Erresuma Batua munduko herrialde nagusietariko bat da merkataritzan eta industrian. Haren [[barne produktu gordinagordin]]a (BPG) munduko bosgarrena zen 2006an (aurretik zituen [[Ameriketako Estatu Batuak]], [[Japonia]], [[Alemania]] eta [[Txinako Herri Errepublika|Txina]]). 2006an Erresuma Batuko BPGa 2,37 bilioi dolar izan zen, hau da, 41.777 dolar per capita.

Herrialde garatu guztiak bezala, Erresuma Batuko arazo nagusiak soldata altuak eta manufaktura eta industria astunean berriak diren herrialdeen lehia, batez ere [[Txinako Herri Errepublika|Txina]], [[Taiwan]], [[India]] eta [[Hego Korea]], dira.

[[Nekazaritza]] [[Barne Produktuproduktu Gordinagordin|BPGaren]] %1a baino ez da eta nahikoa mekanizatuta dago. [[Industria]] arloan, aktibitate nagusiak [[makineria]], garraio-materiala ([[ibilgailua]]k, [[trenbide]]ak, [[aeronautika]]) eta produktu kimikoak dira. [[Meatzaritza]]n antzinako [[Yorkshire]], [[Gales]], [[Eskozia]] eta [[Lancashire]]ko [[harrikatz|ikatz]] meategiek [[Zentral Termiko]]ei behar duten energia eman diote. [[1970]]an [[Ipar Itsasoaitsasoa|Ipar Itsasoan]]n aurkitutako petrolioari esker Europako bigarren ekoizlea bihurtu zen [[Norvegia]]ren atzetik, nahiz eta gaur egun petrolio hori agortzen ari den. Hirugarren sektorea da herrialdeko BPGaren zati handiena, batez ere [[LondonLondres|Londongo]]go ''City''-an dauden [[Burtsa]], finantza-zerbitzuak eta [[Aseguru-etxea]]k.

Nahiz eta [[Europar Batasuna]]ren kide izan, britainiar ''euroeszeptizismoa''k [[euroguneeurogunea|eurogunetik]]tik at mantentzen du. Hori dela eta, Erresuma Batuko dirua [[libera esterlina]] da.