Armeniako Sobietar Errepublika Sozialista: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
5. lerroa:
| hasiera urtea=1920
| amaiera urtea=1991
| gobernua=[[SobietSobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobieta]]a
| bandera= Flag_of_Armenian_SSR.svg
| armarria= Coat_of_arms_of_Armenian_SSR.png
32. lerroa:
}}
 
'''Armeniako Sobietar Errepublika Sozialista''', [[Armenia]]ri emandako izendapena izan zen, [[1936]]an [[SESBSobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|SESBk]]k inbaditu, eta independentzia jaso bitartekoa ([[1991]]).
 
Armenia, [[1920]]ko azaroaren 29an aldarrikatu zen Sobietar Errepublika Sozialista bezala, eta [[1990]]an, Armeniako Errepublika izatera pasa zen. Hala, beste urtebetez jarraitu zuen [[SESBSobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|SESBren]]ren zati izaten.
 
== Historia ==
40. lerroa:
=== Sobietar Batasunak Armenia bereganatu zuen ===
 
[[Otomandar Inperioa]], [[Armeniako Genozidioa]], eta, Turkia eta Armeniaren arteko gerra nozitu ostean, [[boltxebike]]ek Armenia inbaditu zuten [[1920]]an. Hortik aurrera, Sobietar Errepublika Sozialista izatera pasa zen Armenia. Ondoren, Turkiak eta Sobietar Errepublika Sozialista berriak [[Karseko ituna]] sinatu zuten. Haren arabera, Turkiak sobietarren esku utzi zuen Adjaria, eta trukean, Karseko lurraldea eskuratu zuten turkiarrek. Azken lurralde honetan [[Ani]] herria eta [[Ararat|Ararat mendia]] aurkitzen dira, Armeniako lurralde espiritualak hain zuzen ere. Egun, Armeniak ez du [[Karseko ituna]] onartzen.
 
Armeniak egonkortasun erlatibo bat izan zuen sobietarren menpe izan zen urteetan. Sendagaiak, janaria eta beste zenbait hornikuntza jasotzen zituzten [[Mosku]]tik, eta erregimen [[komunismo|komunista]] nolabaiteko lasaigarri bat izan zen Armeniarentzat, Otomandar Inperioaren azken urte gogorrak bizi izan baitzituen. Halere, elizarentzat zaila izan zen garai sobietarra, erabat zapaldua baitzegoen.
 
=== Stalinen agintaritza ===
 
[[Vladimir Lenin|Lenin]] hil ostean, [[Iosif Stalin|Stalinek]]ek eskuratu zuen SESBren zuzendaritza. Armeniako ekonomia eta gizartea sakon aldatu zituen Stalinek.
[[Fitxategi:Soviet_Propaganda_in_the_Armenian_SSR_1937.jpg|thumb|left|230px|Propaganda sobietarraren afixa. Sobietarrak Armeniaren askatzaile gisa erakusten dira]]
Ararat Mendia ezarri zen Armeniako SESren armarrian, eta Turkiak honen aurka egin zuen protesta, bere lurraldean baitzegoen mendia. Honen ostean, Armeniak bere lurraldearen zati bat galdu zuen, Stalinek [[Azerbaijan]]i eman baitzizkion Nakhichevan eta Nagorno-Karabaj lurraldeak. 1920an, boltxebikeek zin egin zuten bi lurraldeok Armeniarenak izango zirela.
54. lerroa:
Sobietar Batasunean hainbat etnia gutxitu izanik, milioika armeniar hil eta erbestera joan ziren. [[1936]]an, Stalinek deportazioetan egin zuen lan, eta asko [[Siberia]]ra izan ziren bidaliak. Armeniako biztanleria 700.000 azpitik izaten saiatu zen. Bere agindupean, Armeniako Alderdi Komunistak ikara poliziala erabili zuen komunismoaren ideiak indartu eta abertzaletasunaren adierazpen guztiak ezabatzeko. Idazle, artista, zientzialari eta lider politiko asko hil edota erbestera bidali zituzten.
 
Bestalde, [[1944]]an, Hamshenis bezala ezagututako 200.000 sunni musulman, [[Georgia]], [[Kazakhstan|Kazajstan]] eta [[Uzbekistan]]era bidali ziren. Honetaz gain, 58.000 armeniar abertzale Kazajstanera bidali zituzten.
 
=== Armenia eta Bigarren Mundu Gerra ===
 
[[Bigarren Mundu Gerra]]n Armeniak ez zuen Sobietar Batasunak jasandako lazkeria bizi. [[NaziNazionalsozialismo|Naziak]]ak ez ziren sekula [[KaukasoKaukasia|Kaukasoko]]ko hegoaldera iritsi. Alabaina, Armeniak garrantzia handia izan zuen, industria eta nekazaritzarekin lagundu baitzituen aliatuak. Gainera, armeniarrek alemaniarren aurka egin zuten borroka. Alemaniarrek Novorossiusk hiria hartu zutenean, armeniar askoren izenak Sobietar Batasuneko Heroien zerrendan sartu ziren.
 
Hovhannes Bagramyan jeneral armeniarra Sobietar Batasuneko mariskal bihurtu zen.
64. lerroa:
=== Nikita Jrushchov ===
 
Stalin [[1953]]an hil ostean, Nikita Jrushchov izan zen batasuneko zuzendari berria. [[KremlinMoskuko Kremlina|Kremlineko]]eko gobernuak adierazpen abertzaleak baimendu eta atzean utzi zituen Stalinen politikak. Honek sobietar askoren lasaitasuna ekarri zuen. Armeniak berpizkunde kultural eta ekonomikoa izan zituen, eta erlijio eskubide batzuk ere baimenduta izan zituen.
[[Fitxategi:Nikita_Khrusjtsjov.jpg|180px|thumb|Nikita Jrushchov, Sobietar Batasuneko liderra]]
[[1965]]ko apirilaren 24an, milaka armeniar [[Erevan]]eko kaleetara irten ziren manifestazioa deituta. Helburua [[Armeniako Genozidioa]]ren 50. urteurrena gogoratzea zen. Hala, sobietarrak hirian sartu eta ordena jarri zuten. Gertakaria berriro ez errepikatzeko asmoz, [[KremlinMoskuko Kremlina|Kremlinak]]ak genozidioan hilako guztiak gogoratuko zituen monumentu bat jartzea erabaki zuen.
 
=== Perestroika ===
 
[[Mikhail Gorbatxov]]ek [[Perestroika]]rekin politika berriak jarri zituen abian, eta sobietarren menpeko armeniarrentzat itxaropenak piztu ziren. Kazajstanera bidalitako Hamshenisek Armeniara bueltatzeko baimena eskatu zuten, baina [[KremlinMoskuko Kremlina|Kremlinak]]ak ezezkoa eman zuen, kristauekin sortu zitezkeen istiluen beldurrez. Karabajeko armeniarrek, Armeniaren batasuna eskuratzeko mugimenduak hasi zituzten. [[1988]]ko otsailaren 20an, Nagorno-Karabajeko Kontseilu Nazionalak Armeniaren zatia batzea erabaki zuten. Hala eta guztiz ere, istilu etnikoak eztanda egin zuen Azerbaijan eta Armeniako biztanleen artean.
 
=== Independentzia ===