Udalbiltza: berrikuspenen arteko aldeak

'''Udalbiltza''' [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] udaletxe eta hautetsiak batzen dituen erakunde publikoa da, Euskal Herri osoa hartzen duen lehen erakunde publiko nazionala, azken mendeetan nazio erakunderik ez izateak Euskal Herrian sortu duen erakunde desitxuratzeari aurre egiteko helburua duena. [[1999]]ko [[irailaren 18]]an sortu zen, [[Euskalduna Jauregiajauregia|Euskalduna Jauregian]]n ([[Bilbo]]), zazpi euskal lurraldeetako ia 2.000 udal hautetsi bilduta. Legez kanpo utzi zuten, eta, prozesu luze baten ondotik, [[2013]]ko [[martxoaren 2]]an berregituratu zen, [[Mertxe Aizpurua]] lehendakari zuela.

# Euskal Herria [[nazioanazio]]a dela aldarrikatzea.

Udalbiltzako erabakigunerik gorena [[Batzar Nagusi (argipena)|Batzar Nagusia]] da. Hori dela-eta, Euskal Herriko udal hautetsi guztiek deituak izateko eta parte hartzeko eskubidea dute. Urteko plangintza, aurreko urteko balantzea, ekimen nagusiak eta Udalbiltzaren eguneroko jarduera koordinatzen duen Batzorde Eragilearen osaera erabakitzen dute Batzar Nagusira joaten diren udal hautetsiek.

[[1999]]ko otsailaren 6an, 21 alkateren deialdiari erantzunez, Iruñeko Carlos III zinema aretoan Euskal Herri osoko 317 udalerritako 666 zinegotzi eta alkate bildu ziren<ref>[http://udalbiltza.info/eu/zer-da-udalbiltza/sarrera Zer da Udalbiltza? Udalbiltzako werbgunea].</ref>. Bilkura hau [[Lizarra-Garaziko Hitzarmena]]ren garaian geratu zen eta gerturatu ziren hautetsi asko hitzarmen horren sinatzaileak ziren [[EuskoEuzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]], [[Euskal Herritarrok|EH]], [[Eusko Alkartasuna|EA]] eta [[Abertzaleen Batasuna|AB]] alderdietako kideak ziren, beste batzuk independenteak zirelarik. Iruñeko bilkuran aho batez onartutako adierazpenean helburu batzuk zehaztu ziren: "Euskal Herriaren zatiketa administratiboa gainditzea, Euskal Herriaren garapen osoa eragozten duelako eta XXI. mendeko erronkei aurre egiteko beharrezkoa delako lurralde artikulazioa".

Dena den, Udalbiltza, instituzio bezala, Bilboko [[Euskalduna Jauregiajauregia|Euskalduna Jauregian]]n 1999ko irailaren 18an sortu zen. Sortze bilkura horrek zazpi lurraldetako 1.778 hautetsiren parte hartzea izan zuen. Bertan, aho batez, bost printzipio programatikoren inguruko adostasuna lortu zen, bitan laburbildu daitezkeenak: Euskal Herria nazio bezala aldarrikatzea eta, era berean, euskal herritarrak eskubide osoko subjektutzat onartzea; bestalde, instituzio lanari esker, Euskal Herri osoko lurraldeetako udalerrien arteko garapen politika bateratuak sustatzea, herrialde ezberdinetako politikak kohesionatzearren, hizkuntza normalizazio, garapen sozio-ekonomiko, lurralde antolakuntza eta plangintza, eskubide demokratikoen defentsa, hezkuntza, kirola eta kulturaren sustapenaren alorretan.

Halere, aipatu egoera ez zen gainditu, eta [[EAJEuzko Alderdi Jeltzalea|EAJk]]k eta [[EAEusko Alkartasuna|EAk]]k Batzorde Eragilean zituzten ordezkariek Udalbiltzaren eskumen eragile osoa izango zuen organo berri bat sortzea erabaki zuten 2000ko azaroaren 22an, hain zuzen ere, [[Zuzendaritza Batzordea]] izenekoa, geroago [[UDALBILTZA®]] sortuz. Batzorde hori [[EAJEuzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]]ko eta [[EAEusko Alkartasuna|EAko]]ko udal hautetsiek soilik osatzea erabaki zen, [[Euskalduna Jauregijauregia|Euskalduna Jauregiko]]ko Batzar Nagusian erabakitakoaren aurka. Beraz, Euskal Herriko zazpi herrialdeetako ia lau (Lapurdi, Nafarroa Beherea, Zuberoa eta ia Nafarroa Garai osoa) ordezkaritzarik gabe geratu ziren batzorde horretan.

[[2003]]ko apirilaren 29an, udal hauteskundeen atarian, Espainiako [[Espainiako Auzitegi Nazionala|Audientzia NazionalNazionaleko]]eko [[Baltasar Garzón|Baltasar Garzon]] epaileak 8 hautetsi eta langile atxilotzea agindu zuen. Era berean, Udalbiltzaren [[Iruñea]], [[Bilbo]], [[Gasteiz]] eta [[Astigarraga]]ko egoitzak zigilatu zituzten eta Udalbiltza Partzuergoko (Erakundeak baliatzen zuen zuzenbide-figura) zein [[Euskal Garapen eta Kohesio Fondo]]ko kontuak blokeatu zituzten. Azkenik, Udalbiltzaren jarduerak bertan behera gelditzea agindu zen.