Federalismo: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Bot: hizkuntza arteko 1 lotura lekualdatzen; aurrerantzean Wikidata webgunean izango dira, d:Q43702 orrian
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
1. lerroa:
[[Fitxategi:Map of federal states.svg|thumb|400px|Lurreko estatu federalak erakusten dituen mapa]]
'''Federalismoa''' ([[latin]]etik ''fœdus'', "paktua") lurralde entitate ezberdinez osatutako [[estatu]]aren politika sistema bultzatzen duen dotrina da. Politika sistema horretan gauzatzen den estatuari '''federazio''' deritzo. '''Estatu federal''' edota '''errepublika federal''' izenez ezaguna eta normalean, sistema [[errepublika]]rra izaten du. Federazioak autogobernatzen diren lurralde-entitatez osaturik daude. Hauek [[estatu federalfederalismo|estatu]], [[eskualde]], [[autonomia erkidego|erkidego]], edo [[probintzia]] izena hartzen dute eta bakoitzak bere gobernua du. Gaur egun, federazio garrantzitsuenetakoak hauek dira: [[Ameriketako Estatu Batuak]], [[Alemania]], [[Mexiko]], [[Argentina]], [[Errusia]] eta [[Brasil]].
 
Federalismo izena hartzen duten zenbait antolaketa mota ezberdin badira, baina guztiek oinarrizko ezaugarriak dituzte:
* [[konstituzio]] idatzia, lurralde banaketa zehazten duen konstituzio idatzia izaten da gehienetan harreman federalak bideratzen dituena;
* [[zentralizazio (argipena)|zentralizaziorik]]rik eza, agintea ez du gune bakar batek izaten, eta botere erabakiak gune guztien artean hartzen dira;
* agintea lurraldeka banatua izatea, lurralde bakoitzeko taldeek eta lurralde guztiek beren ordezkariak dituzte, lurraldeen artean oreka izan dadin;
* batasunari eusteko elementuak, federalismoak harreman zuzenak bideratzen ditu biztanleen eta gobernu guztien artean;
10. lerroa:
* federalismoari eusteko elementuak, lurralde bakoitzak bere gobernua du, eta gobernuak askatasuna du nahi dituen aldaketak egin ahal izateko, federalismoa gehienetan nazio bakarraren inguruan biltzeko gogotik sortua da.
 
Zenbait herritan naziotasuna historiatik datorkie, Alemanian adibidez, baina besteetan berria da neurri batean (Estatu Batuetan, Australian, Kanadan eta Suitzan), eta federalismoa elkarren artetik bereizten ari ziren talde [[nazionalistanazionalismo|nazionalistak]]k nolabait bilduta mantentzeko eratu zen. [[India]], [[Malaysia]] eta [[Nigeria]]ko sistema federala arriskuan dago, herri horietan nazio bakarraren sentipenik ez dagoelako.
 
== Ikus, gainera ==