Frantzia: berrikuspenen arteko aldeak

| lema_nazionala = [[Liberté, egalité, fraternité|Liberté, Égalité, Fraternité]]<br />(Askatasuna, Berdintasuna, Senidetasuna)

<br />{{sup|3}} <small>[[ItsasoazItsasoz haraindiko Frantzia|Ozeano Bareko itsasoz haraindiko lurraldeetan]] [[CFP libera]] erabilzen da.</small>

'''Frantzia'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> ({{lang-fr|France}}, {{IPA|fʁɑ̃s}} ahoskatua), ofizialki '''Frantziako Errepublika''' ({{lang-fr|link=no|République française}}, {{IPA|ʁepyblik fʁɑ̃sɛz|}} ahoskatua) Mendebaldeko Europan kokatutako estatua da, itsasoz haraindi beste uharte eta lurralde batzuk dituena. 675.417 km²ko eremua hartzen du eta [[2013]]an 65.951.611 biztanle zituen<ref name=cia></ref>. [[Metropolitar Frantzia]] [[Mediterraneoa|Mediterraneo itsasoitsasotik]]tik [[Mantxako kanala]] eta [[Ipar itsasoitsasoa|Ipar itsasora]]ra, eta [[Rhin]] ibaitik [[Ozeano AtlantikoAtlantikoa|Ozeano Atlantikora]]ra hedatzen da. Bere mugak hauek dira: mendebaldean Ozeano Atlantikoa, iparraldean Mantxako kanala, ekialdean [[Belgika]], [[Luxenburgo]], [[Alemania]], [[Suitza]] eta [[Italia]], eta hegoaldean [[Espainia]], [[Andorra]], [[Monako]] eta Mediterraneo itsasoa. [[Europar BatasunBatasuna|Europar Batasuneko]]eko kidea da.

[[Metropolitar Frantzia]] [[Europa]]ko mendebaldean dago. Frantziako estatuaren zati dira, halaber, Europatik kanpo diren hainbat lurralde: [[Ipar Amerika]]n, [[Antillak|Antilletan]], [[Hego Amerika]]n, [[Indiako ozeanoa]]n, [[Ozeano BareBarea|Ozeano Bareko]]ko hego eta iparraldean eta [[Antartika]]n.

Frantziako kostak lau itsasotara ematen dute ([[Ipar itsasoa|Ipar Itsasoa]], [[Mantxako kanala]], [[Ozeano Atlantikoa]] eta [[Mediterraneoa]]), komunikazio eta kultura bidegurutze paregabea eratuz.

Metropolitar Frantziako paisaiak aniztasun handia du, [[ordoki]] zabalak ipar eta mendebaldean, eta mendigune handiak hego-mendebaldean ([[Pirinioak]]) eta hego-ekialdean ([[Alpeak]]). Frantziako Alpeetan dago Mendebaldeko Europako punturik gorena, [[Mont Blanc]], 4 810 m gora dena. Beste lurralde menditsu batzuk ere badira, hala nola, [[Erdialdeko Mendigunea (Frantzia)|Erdialdeko Mendigunea]], [[Jura mendilerroa(mendigunea)|Jura]], [[Vosges mendiakVosgeak|Vosges]], [[Morvan]], [[Armorikako mendigunea]] eta [[Ardenetako mendigunea]].

Ibai handiek zeharkatzen dute Frantzia. Garrantzitsuenak [[Loira (ibaia)|Loira]], [[Rodano (ibaia)|Rodano]] (iturburua Suitzan), [[Garona]] (iturburua Espainian), [[Sena]] eta, tarte batean behintzat, [[Rhin]], [[Mosa (ibaia)|Mosa]] eta [[Mosela (ibaia)|Mosela]] dira.

Arkeologia ikerketetan duela 100.000 urte baino gehiagoko gauzakiak aurkitu dira. [[Paleolito]] garaitik honuntzako aztarnak daude, gizakia orduz geroztik bizi izan dela gaurko Frantziako lurraldeetan frogatzen dutenak. [[K. a. 625620ko hamarkada|K. a. 625ean]]ean [[Jonia]]ko grekoek merkatari kolonia bat ezarri zuten [[MassiliaMarseilla|Massilian]]n (gaurko [[Marseilla]]), Frantziako hegoaldean ehunka urteetan izan ziren kolonietan aberatsena izan zena. Garai berean ''galli'' izeneko [[zelta]]k iritsi ziren eta [[La Tène kultura|La Tene kultura]] garatu zuten. [[K. a. III. mendemendea|K. a. III. mendetik]]tik aurrera [[Galiako zelta]]k ziren gaur egungo Frantziako biztanle gehienak, nahiz eta [[Akitania]]n, euskaldunekin (edo, hobeki esanda, [[baskoi]]ekin) erlazioa zeukaten herriak bizi. Erromatarrek [[K. a. 13]]an hasi zuten Galiako konkista, [[Julio Zesar]]rek [[K. a. 54]]an bukatu zuena. Horrenbestez, Galian [[latin]]a, [[frantses]] bilakatzekoa zena, eta [[Antzinako Erroma|Erromako]] kultura nagusitu ziren. [[KristautasunaKristautasun]]a [[II. mendea|II.]] eta [[III. mendemendea|III. mendeetan]]etan sartu zen.

Erromaren beherakadak zabalik utzi zuen Galia germaniarrek har zezaten. [[III. mendemendea|K. o. III. mendetik]] aurrera, [[Rhin]] ibaia zeharkatuta, tribu germaniar ugarik inbaditu zuten [[Erromatar Inperioa]]. Horietako bat [[frankoak]] ziren, Frantziari bere izena eman ziotenak. [[V. mendemendea]]ann [[Saliarfranko frankoaksalio|saliar frankoek]] [[Loire|Loira]] ibaiaren iparraldea hartu zuten, [[bisigodo]]ek Akitania eta [[Proventza]] beretu zuten, eta [[burgundiar]]rek [[RodanoRhône|Rodanoren]]ren bailara. Frankoek, [[Merovingiar leinua|merobingiarren]] gidaritzapean, ia Galia osoan nagusitu ziren. [[498]]an [[Klovis I.a]] erregea katoliko bihurtu zen. Hortaz, Frantziak ''Elizaren alabarik zaharrena'' titulua jaso zuen.

[[VIII. mendemendea]]ann aginpidea [[karolingiar leinua|karolingiarren]]ren eskuetan zegoen; haietan handiena [[Karlomagno]] izan zen. [[IX. mendemendea]]arenren hasierarako Karlomagnoren inperioak [[Erdialdeko Europa]]ko parterik gehiena bere mende zuen, baina haren heriotzak zatiketa ekarri zuen. Izan ere, [[Verdungo Hitzarmena]]ren bidez ([[843]]), [[Inperio Karolingioa|Karolingiar InperioInperioa]]a hirutan banatu zen. Inperioko mendebaldeko lurraldeek, gerora Frantzia izango zena, ''Francia Occidentalis'' izena hartu zuten. Azken errege karolingioa [[987]]an hil zenean, [[Hugues Capet]] hautatu zuten errege. [[Kapeto leinua|Kapetoen dinastiak]], hasieran ahula izan bazen ere, [[1328]]. urtea arte iraun zuen; ordurako erregearen aginpidean zeuden Frantzia modernoko lurralde gehienak, [[Flandria|Flandes]], [[Bretainia]], [[Borgoina|Burgundia]] eta [[Akitania]] izan ezik. Urte hartan [[Filipe VI.a Frantziakoa|Filipe VI.a Valoiskoak]] hartu zuen erregetza, eta haren ondorioz piztu zen [[Ehun Urteetako Gerra|Ehun Urteko Gerra]] ([[1337]]-[[1453]]), Ingalaterraren kontra. Gerra bukatzean [[Valois leinua|Valoistarrak]] indartuta irten ziren Frantziako erregetzan, eta ingelesek Franziako jabetza guztiak galdu zituzten, [[Calais]] izan ezik. Orduan erori ziren [[Lapurdi]] eta [[Zuberoa]] Frantziaren koroaren mende. XV. mendearen bukaeran Burgundia eta Bretainia Valoistarren eskuetan zeuden; era horretan, estatua gaur egun dituen mugetara hurbildu zen.

[[XVI. mendemendea]]ann [[protestantismo]]a hedatu zen Frantzian, eta, horren ondorioz, gerra zibilak eta erlijiozkoak izan ziren. Protestanteen ([[higanot]]en) eta [[katolikokatolizismo|katolikoen]]en arteko gatazkaren ondorioz, 3.000 higanot hil ziren [[San Bartolome gaueko sarraskia]]n ([[1572]]). Haren ondoren izan ziren egun nahasietan, [[Borboi leinua|Borboi]] etxeko higanota zen [[Henrike III.a Nafarroakoa]]k hartu zuen erregetza, baina azkenean Frantziako errege izatearren, baldintza hori jarri baitzioten, katoliko egin zen. Hark emandako [[Nantesko ediktuaEdiktua|Nantesko ediktuak]]k ([[1598]]), nolabaiteko askatasuna eman zien higanotei.

[[XVII. mendemendea]]ann, erregeen aholkularien trebeziari esker ([[Richelieu kardinala]], [[Jules Mazarin|Mazarin]]) Frantzia Europako nazio nagusi izan zen. Azken errege borboiek, batez ere [[Luis XIV.a Frantziakoa|Luis XIV.ak]], [[Versaillesko jauregia|Versaillesko jauregi]] handientsuarekin, eta erregetzaren ikusmolde erabatekoarekin (''errege eguzkia''), absolutismoa gorenera eraman zuten. Baina atzerriko gerra batzuetan izandako galeren ondoren, Frantziak itsasoaz bestaldeko lurraldeak galdu zituen, eta bankarrota jo zuen ia.

[[1789]], monarkia eta nobleen bidegabekeriaren aurrean, [[Frantziako Iraultza]] gertatu zen: errege-erreginak hil zituzten, giza eskubideak aitortu eta [[Antzinako Erregimena|Erregimen Zaharra]] suntsitu zen. Iraultza, ordea, gero eta gogorragoa egin zen, sarraski handiak izan ziren eta azkenean bost diktadoreren esku geratu zen gobernua, eta oso erraz erori zen [[Napoleon Bonaparte]]ren eskuetan; Napoleon Frantziako agintari izan zen [[1799]]tik [[1814]]ra arte, kontsul gisa lehenbizi eta enperadore moduan gero. Haren agindupean, Frantziak Europako erresuma guztiak garaitu eta kontinenteko lurralde zabala bere mendean hartu zuen. [[Napoleondar Gerrak|Napoleonen konkista gerrak]] 1815ean amaitu ziren, [[Waterlooko batailagudua|Waterlooko]] porrotarekin.

[[1871]]n frantsesek Alsazia-Lorrena galdu zituzten ([[Alemania]]ren esku geratu ziren), baina [[Lehen Mundu Gerra]]ren ([[1914]]-[[1918]]) amaieran itzuli ziren. [[Hirugarren Reicha|Alemania NaziNaziaren]]aren inbasioan ondoren, [[Bigarren Mundu Gerra]]n, [[Vichyko gobernua|Vichyko gobernu]] kolaborazionista ezarri zen, [[Philippe Pétain|Pétain]] mariskalaren gidaritzapean. [[Frantziar Indar Askeak|Frantzia Askea]] izeneko erresistentzia higikunde bat antolatu zen [[Erresuma Batua]]n [[Charles de Gaulle]] jeneralaren gidaritzapean. [[1944]]an askatu zuten Frantzia [[Bigarren Mundu Gerrako aliatuak|Aliatuek]]. Demokrazia parlamentarioa ezarri zen berriz Frantzian: [[Frantziako Laugarren Errepublika|Laugarren Errepublika]] ([[1946]]–[[1958]]).

[[1981]]ean Frantziak Bosgarren Errepublikako lehen lehendakari sozialista hautatu zuen, [[François Mitterrand]]. 1988ko lehendakaritzarako hauteskundeetan, Mitterrandek [[Jacques Chirac]]-i irabazi zion. Lehendakariak legegintzarako hauteskundeak deitu zituen; alderdi sozialistak irabazi zituen eta [[Michel Rocard]] izendatu zuten Lehen Ministro. Sozialisten politika ekonomikoa ez zen eskuinarenetik askorik aldendu. Langabeziak gora egiten segitu zuen (%9,5 1991n). Urte horretan bertan [[EdithÉdith Cresson|Edith Cressonek]]ek hartu zuen Rocarden lekua; gobernua bere gain hartzen zuen lehenengo emakumea izan zen. Ez zuen, baina, asko iraun. Bederatzi hilabete geroago Mitterrandek ekonomia ministro ohia, [[Pierre Bérégovoy]], industria eta finantza agintarien babesa zuena, jarri zuen Cressonen ordez.

[[1992]]an, bestalde, poliziak [[ETAEuskadi Ta Askatasuna|ETAko]]ko buruzagiak atxilotu zituen [[Bidarte]]n. [[1993]]an ezkerrak berriro galdu zituen legegintzarako hauteskundeak eta Mitterrandek [[Édouard Balladur|Edouard Balladur]] kontserbadorea izendatu zuen Lehen Ministro. [[1994]]an, Balladurren hiru ministrok beren karguaren dimisoa eman behar izan zuten ustelkeriaz akusaturik. Urte hartan bertan, maiatzaren 6an, Mantxako itsasarteko urpeko tunela ([[Eurotunela]]) inauguratu zen.

Mende berriak aldaketa politiko handiak ekarri zituen Frantziara. [[2002]]ko hauteskundeetan, [[Jean-Marie Le Pen]] eskuin muturreko hautagaia Jospin hautagai sozialistari nagusitu zitzaion lehenengo itzulian. Gertaera horrek aztoramen izugarria sortu zuen Frantziako gizartean, eta eskuin muturraren gaitzespen erabatekoan bat egin zuten eskuinetik ezker muturrerainoko hautesle askok eta, hala, Chiracek, Le Penen aurkako hautagai bakarrak, botoen % 82rekin irabazi zituen hauteskundeak. Hauteskunde horiek beste ondorio batzuk izan zituzten: alderdi komunistaren gainbehera, ezker muturraren goraldia (%10), alderdi sozialistaren ahultasuna, eta eskuinaren berrantolamendua alderdi bakarrean ([[Herritarren Mugimenduaren Aldeko Batasuna|UMP]]). Hurrengo udal hauteskundeetan, ordea, alderdi sozialista nagusitu zen, eta sistema politikoak bipartidismora bideratu zen —ezkerrean, ezker muturreko hainbat alderdi, alderdi komunista eta alderdi berdeak; eskuinean, berriz, [[François Bayrou]]ren UDF—.

[[2007]]ko hauteskundeetan, [[Nicolas Sarkozy]] hautatu zuten lehendakari, [[Ségolène Royal|Segolene Royal]] hautagai sozialistarekin lehian ibili ondoren. Le Penen alderdiak gainbehera izugarria izan zuen, eta ezkerreko alderdiek ere behera egin zuten, LCRk izan ezik.

Administrazioari dagokionez, Frantzia 22 [[Frantziakofrantziako eskualdeeskualdeak|eskualdetan]] banaturik dago eta eskualdeak 96 [[Frantziako departamendu|departamendutan]]. Departamendu gehienak [[Frantziako Iraultza]]ren ondoren finkatu ziren ([[1870]]), lurralde orekaren izenean eta erdigunearekiko hartu-emanak errazteko asmoz. Departamendu burua prefeta da. Eskualdeak [[1964]]an sortu ziren, eta hauek dira:

* [[Bretainia (eskualdea)|Bretainia]] ([[Rennes]])

* [[ErdialdeaCentre-Val (Frantzia)de Loire|Erdialdea]] ([[Orléans]])

* [[Île-de-France|Ile-de-France]] ([[Paris]])

* [[Korsika]] ([[Ajaccio|Aiacciu]])

* [[Midi-Pyrénées|Erdialdeko Pirinioak]] ([[Tolosa OkzitaniakoaOkzitania]]koa)

* [[Normandia Garaia]] ([[Rouen|Erruan]])

* [[Provence-Alpes-Côte d'Azur|Proventza-Alpeak-Côte d'Azur]] ([[Marseilla]])

* [[Champagne-Ardenne|Xanpaina-Ardena]] ([[Châlons-en-Champagne]])

[[Ipar Euskal HerriHerria|Ipar Euskal Herriko]]ko hiru probintziak [[Pirinio Atlantikoak]] departamenduaren barruan daude, [[BiarnoBearno|Biarnorekin]]rekin batera. Pirinio Atlantikoak, berriz, Akitaniako eskualdearen barruan daude, [[Dordoina]], [[Gironda]], [[Landak|Landes]] eta [[Lot-et-Garona]]rekin batera. Azkeneko urteotan gero eta gehiago dira euskal probintzientzat departamendu bat eskatzen ari direnak.

* [[Frantziako Alderdi Komunista|PCF]] Frantziako Alderdi Komunista ( ''Parti Communiste Français'' )

* [[Frantziako Alderdi Sozialista|PS]] Frantziako Alderdi Sozialista ( ''Parti Socialiste Français'' )

* [[Ezkerreko Alderdi Erradikala|PRG]] Ezkerreko Alderdi Erradikala ( ''Parti Radical de Gauche '' )

* [[Herritarren Mugimenduaren Aldeko Batasuna|UMP]] Herri Mugimenduaren aldeko Batasuna ( ''Union pour un Mouvement Populaire '' )

* [[Frantziako Herriaren Batasuna|RPF]] Frantziaren aldeko Bateratzea ( ''Rassemblement pour la France'' )

* [[Frantziaren aldeko Mugimendua|MPF]] Frantziaren aldeko Mugimendua ( ''Mouvement pour la France'' )

* [[Fronte Nazionala|FN]] Fronte Nazionala ( ''Front National'' )

* [[Ehiza, Arrantza, Natura eta Tradizioak|CPNT]] Ehiza, Arrantza, Natura eta Tradizioak (''Chasse - Pêche - Nature - Traditions'')

* [[Berdeak (Frantzia)|Les Verts]] Berdeak

* [[Mugimendu Nazional Errepublikarra|MNR]] Nazio Mugimendu Errepublikarra (''Mouvement national républicain'')

[[Alemania]] eta [[Ingalaterra]]rekin batera, Europako herrialde ahaltsuena da Frantzia, eta munduko ahaltsuenetako bat. [[G8]] taldeko kideetakoa da, hori da, munduko zortzi herrialde industrializatuenetako bat. Lehen sektore oso emankorra, askotariko industria eta hirugarren sektore gero eta indartsuagoa ([[Barne produktu gordin|Barne Produktu GordinGordinaren]]aren %79,2 2012an<ref name=cia></ref>) dira Frantziako ekonomiaren oinarri nagusiak.

Lehen sektoreak biztanle aktiboen %3,8 besterik ez du enplegatzen<ref name=cia></ref>, baina pisu handia du nazioaren ekonomian. Nekazaritzari dagokionez, laborea lantzen da gehienbat: [[garagar]]ra, [[arto]]a eta batez ere [[gari]]a. Garia iparraldean lantzen da nagusiki ([[Bretainia]]n eta [[Alsazia]]n) eta artoa, berriz, [[Akitania]]n batez ere, baina [[Loire|Loira]] eta [[RodanoRhône|Rodanora]]ra ere zabaltzen ari da. [[Arroz]]a Rodanoren deltan lantzen da eta azukre erremolatxa, garia bezala, iparraldean. Hiri handien inguruetan fruitu arbolak jartzeko ohitura zabaltzen ari da. [[Ardo]]gintzak garrantzi eta ospe handia du Frantzian. Mundu osoan ezagunak dira [[Bordele]], Alsazia eta [[Champagne-Ardenne|Champagneko]] ardoak ([[Xanpaina (ardoa)|xanpaina]]). Abeltzaintzak nekazaritzak baino are garrantzi handiagoa du eta Europako inportanteena da, batez ere [[behi]] hazkuntza. Frantzia da Europako [[esneki]] ekoizle nagusia. [[Txerri|Zerri]] eta [[ardi]] hazkuntzak ere garrantzi handia dute. Arrantzak bigarren mailako garrantzia du nazioaren ekonomian, baina garrantzitsua da iparraldeko eta ekialdeko kostaldean. Aipagarriak dira [[Dunkerque]] eta Boulogne portuak iparraldean, eta [[Douarnenez]], [[Concarneau]] eta [[Lorient]] (Bretainia). Frantziako zur produkzioa, berriz, Europako Batasuneko handiena da, dituen 14 milioi hektarea baso baino gehiagori esker. [[Vosges]], [[Jura]] eta [[Alpeak|Alpe]] mendietako basoetatik ateratzen da gehiena, baina zuhaitzez landatutako sail handiak daude, halaber, hegoaldean eta mendebaldean.

Lurpeko baliabideetan [[burdinburdina]]a da ugariena. Mea handienak [[Lorrena]]n daude eta aipagarriak dira Bretainia eta [[Normandia Beherea|Normandia Beherekoak]] ere. Burdinaren ondoren [[harrikatz]]a da mea nagusia; Lorrenan, [[Nord-Pas-de-Calais]] eta [[Erdialdeko Mendigunea (Frantzia)|Massif CentralCentralen]]en aurkitzen dira meategi inportanteenak. Nolanahi ere, bai burdina bai harrikatzaren produkzioa gainbehera doa. Aitzitik, [[aluminio]]aren produkzioa handitzen ari da, [[Lengadòc|Languedoc]]-eko [[bauxita]] hobi aberatsek hornituta. [[Petrolio]]aren eta [[gas natural]]aren produkzioa oso txikia da, eta kanpotik ekartzen da ia dena.

Industriak biztanle aktiboen %24,3 enplegatzen du<ref name=cia></ref> eta barne produktu gordinaren ehuneko bera hartzen. [[Burdingintza|Siderurgia]] indartsu bati esker munduko [[altzairu]] ekoizle handienetako bat da Frantzia, baina jardueraren pisua ekonomian gutxituz joan da azkeneko urteotan, sektorea birmoldatzen ari baita eta enpresa asko ixten. Siderurgia enpresa inportanteenak burdin eta harrikatz meategien inguruetan daude: [[Lorrena]], [[Nord]], [[Erdialdeko Mendigunea (Frantzia)|Massif Central]] eta [[Normandia]]n.

Sektore kimikoa oso egoera onean dago, gero eta handiagoa baita [[ongarri]], [[plastiko]] eta garbikarien produkzioa. Fabrika nagusiak hiri handien industrialdeetan daude. Frantzia, bestalde, Europako herrialde aurreratuenetako bat da hegazkin eta kohete industrian. [[Guyana FrantsesFrantsesa|Guyana Frantsesean]]ean du [[Ariane]] koheteen probalekua.

Hirugarren sektoreak gora egin du azkeneko urteotan. Gaur egun barne produktu gordinaren %79,2 ematen du, eta biztanle aktiboen %71,8 enplegatzen<ref name=cia></ref>. Merkataritza harremanek, bestalde, pisu handia dute ekonomian; munduko bosgarren herrialde nagusia da Frantzia merkataritza harremanetan. Energia produktuetan eta industriarako lehengaietan dituen gastu ikaragarriak ez dira kapital ondasunen, elikagaien, kimika gaien, garraiorako material eta kontsumo ondasunen salmentarekin orekatzen. Frantziaren bezero nagusia Alemania da, eta haren ondoren munduko bi herrialde ahaltsuenak ([[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu BatuBatuak]]ak eta [[Japonia]]) eta Europar Batasuneko herrialdeak. Merkataritza balantzaren defizita beste sektore batzuen irabaziekin orekatzen da, urterik urte haziz joan diren turismoaren irabaziekin, adibidez. Barne merkataritzan aipagarria da enpresak kontzentratzeko joera (saltegi handiak), gero eta handiagoa, hiri inguruetan.

Frantziako biztanle gehienak Europako oinarrizko hiru taldeen nahasketaren ondorengoak dira: alegia, ipartarren, alpetarren eta mediterranearren nashasketaren ondorengoak. Biztanleen %7 inguru da jatorriz atzerritarra: [[IparIparraldeko Afrika|Ipar Afrikakoa]]koa ([[Aljeria]], [[Maroko]] eta [[Tunisia]]), [[Sahara]]tik behera izandako kolonietakoa eta Europakoa ([[Espainia]], [[Italia]] eta [[Portugal]]). Frantzia gehien hazten ari den herrialdeetako bat da Europan, [[Irlanda]]ren ondoren: %0,5 urtean.

Demografiaren beste eragile nagusia immigrazioa da. Lehenengo etorkinak [[XIX. mendemendea]]ann iritsi ziren: italiarrak, [[belgika]]rrak eta espainiarrak. [[1960]] ondorengo urteetan afrikarrak hasi ziren iristen, Frantziaren kolonia izandako herrialdeetatik, eta portugaldarrak. Hurrengo hamarraldian, krisi ekonomikoak Frantzia jo zuen urteetan, etorkinen etorria gutxituz joan zen, baina erabat eten gabe hala ere.

Erlijioari dagokionez, biztanleen %51 [[katolikokatolizismo|katolikoak]]ak dira<ref>[http://www.catholicculture.org/news/features/index.cfm?recnum=48547 «France is no longer Catholic, survey shows»] ''CatholicCulture.org''</ref>. Bigarren erlijio nagusia, arabiar munduko etorkinena, islama da (%5), eta ondoren protestantismoa (%2) eta judaismoa (%1).

Frantziako hiri nagusia, beraz, hiriburua da, Paris: 12 milioi biztanle baino gehiago ditu hiriguneak, aldiriak eta hiriaren eragin eremua hartuta. Izen bereko departamenduko hiruburua da, eta [[Île-de-France|Ile-de-France]] eskualdeko erdigunea. Ekonomian eta politikan duen garrantzia kulturan eta historian duenaren parekoa da eta, beraz, munduko hiriburu nagusietako bat da, eta Europako hiri nagusia, [[Londres]], [[Erroma]] eta [[Berlin]]ekin batera.

[[Frantses]]a da Estatuko [[hizkuntza]] ofizial bakarra. Hala ere, honetaz gain, bertako hizkuntza gutxitu batzuk mintzatzen dira ere bai: [[alsaziera]], [[bretainiera]], [[euskara]], [[katalan|kataluniera]], [[korsikera]] eta [[okzitaniera]], tartean.

Hauei gehitu behar diegu gero eta ugariago diren etorkinek erabilitakoak: [[arabiera]], [[berbere|amazigh]] ([[berbere]]a) eta [[Afrika]]ko hainbat hizkuntza, besteak beste.

[[Frantziako Futbol Liga Txapelketa]] modu profesionalean [[1932]]an sortu zuten, gizonezko mailan bi liga nagusitan banatuta. [[AS Saint-Étienne|AS Saint-Etienne]] da txapelketa gehien eskuratu duen kluba ([[2007]] arte 10 bider).

Frantziako selekzioak [[Sei Nazioen Txapelketa|Sei Nazioen Torneoa]] 4 aldiz irabazi ditu [[2007]] arte.

Herrialde honetan [[1903]]tik burutzen dute [[uztail]]ero munduko lasterketarik ospetsuena, [[Frantziako TourTourra]]ra alegia.